Θέλεις Αφορολόγητο; Φώναξε Υδραυλικό!

Στην αρχή νόμιζα ότι είχε σχέδιο. Εξάλλου ήξερε ότι "λεφτά υπάρχουν". Κάπου που εμείς δεν υποψιαζόμασταν. Μετά υποψιάστηκα ότι οι όποιες σοσιαλιστικές του καταβολές του υπαγόρευαν να αντιπαρατεθεί στις ευθείες "βολές" των αγορών και δεν μπορούσε να υπηρετήσει άλλα μοντέλα παρά εκείνο με το πιο λαϊκό πρόσωπο. Κατόπιν πείστηκα ότι  θα ακολουθούσε έναν ήπιο κοινωνικό οικονομικό δρόμο, μέχρι τα σκληρά μέτρα είτε να τα ακυρώσει η πραγματικότητα με το ξεπέρασμα της κρίσης είτε να του τα επιβάλλουν οι Βρυξέλλες.
Γελάστηκα. Σε όλα. Κατάλαβα ότι όχι μόνο δεν είχε κανένα σχέδιο, όχι μόνο δεν ακολουθούσε ένα δρόμο έστω και μόνο ιδεολογικά συνεπή, αλλά επιτρέπει να διακινδυνεύονται πειραματισμοί  στην καθημαγμένη οικονομία μας.

• Σε μια οικονομία που πολίτες, επιχειρήσεις και εισπρακτικός μηχανισμός συμπράττουν αρμονικά για δεκαετίες στην άλλοτε νόμιμη και άλλοτε όχι τόσο νόμιμη "διαπραγμάτευση" των μεταξύ τους οφειλών, όποιος θεωρεί ότι το σύστημα αυτό μπορεί να αλλάξει κατεύθυνση σε χρόνο μικρότερο από αυτόν που δαπανήθηκε για να "χτιστεί", απλά δεν έχει σχέση ούτε με την αγορά ούτε με την πραγματικότητα. Καλά δεν γνωρίζουν ότι το "ελληνικό μοντέλο" δεν περιγράφεται σε κανένα οικονομικό εγχειρίδιο;
  
• Σε μια οικονομία όπου φοροαπαλλαγές, προνόμια και άλλα φαιδρά θεσπίστηκαν στη βάση αφενός της αδυναμίας του Κράτους να ενισχύσει ομάδες πολιτών με πραγματικό εισόδημα και ως υποκατάστατο αυτής της αδυναμίας παρείχε αυτές τις απαλλαγές και αφετέρου στην  συνδιαλλαγή  μεταξύ πολιτών και πολιτικών, ας προσδιοριστεί πρώτα ποιος παράγοντας από τους παραπάνω εξέλιπε ώστε να καταστεί δυνατή η συνολική αναθεώρηση του συστήματος. Πιο απλά, η κατάργηση φοροαπαλλαγών για κάποια εισοδήματα σημαίνει μείωση της αγοραστικής τους δύναμης, ενώ για κάποια άλλα αφετηρία για νέα διαπραγμάτευση. Έχουμε δηλαδή το παράδοξο φαινόμενο - και θα ήταν κωμικό αν δεν αναφερόμασταν στο ανθρώπινο στοιχείο - εν καιρώ κρίσης να μειώνεται η αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών, μέσω της φορολόγησης, για παροχή εκ μέρους του Κράτους των ίδιων ή και πιο χαμηλών υπηρεσιών- πάλι εξαιτίας της κρίσης, εφόσον μειώνονται οι κρατικές δαπάνες - και με τον κίνδυνο να διαμορφωθεί εκ νέου ένα παρόμοιο σύστημα με το προηγούμενο. Δείτε τον κύκλο: το Κράτος δεν έχει έσοδα και μειώνει τις δαπάνες του (διάβαζε τις υπηρεσίες του προς τους πολίτες) ενώ αυξάνει τη φορολογία δυσχεραίνοντας το αφορολόγητο, μειώνει έτσι την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών. Υπό την νέα αυτή πίεση τα νοικοκυριά θα πιέσουν εκ νέου το πολιτικό σύστημα για νέα προνόμια απαλλαγών προκειμένου να επανέλθουν στα πρότερα κεκτημένα. Κι όμως αυτό τον φαύλο κύκλο τον ονομάζουμε "δίκαιο φορολογικό σύστημα" και μάλιστα υπό διαβούλευση! Το πιο απίθανο απ' όλα; Καταλήγουμε στο μοναδικό και απίστευτο συμπέρασμα: Θέλεις αφορολόγητο; Να καλείς τον υδραυλικό σου πιο συχνά! Σοβαρότης; Μηδέν!
  
• Σε μια οικονομία που ομολογουμένως το τραπεζικό της σύστημα δεν προσεβλήθη από τον ορυμαγδό των "τοξικών" επενδυτικών προϊόντων και θα έπρεπε να το "διαφυλάξουμε" ως κόρην οφθαλμού  τι προτείνει; Την "μόλυνσή" του πιστωτικού συστήματος με αμφιβόλου επίδρασης στην αξιοπιστία του, και κατά συνέπεια στην πιστοληπτική του ικανότητα με πιθανό αρνητικό αποτέλεσμα στα επιτόκια δανεισμού των επιχειρήσεων και των καταναλωτών, μέτρα που ονομάζονται -κι εδώ είναι το τραγικό, αν δεν ήταν αστείο - "προστασίας των δανειοληπτών"! Βέβαια, για να ολοκληρωθεί η κωμωδία, στη συνέχεια διαρρέουμε και την πρόθεση για αποκρατικοποίηση τραπεζών- αφού πρώτα τις βάλουμε να "βοηθήσουν" τους περίφημους δανειολήπτες! - άραγε σε πια χρηματιστηριακή τιμή και με ποιο σοβαρό ενδιαφερόμενο μετά από αυτές τις  αλχημείες; Τον κίνδυνο να έχουμε επανάληψη της δραματικής ιστορίας της Ολυμπιακής, στην τραπεζική της βερσιόν, από ιδρύσεως μέχρι πωλήσεως δεν το βλέπει κανείς; Θεαματικός ερασιτεχνισμός ή σοσιαλιστική "μαγεία"; Θα μας πει ποτέ κανείς  με συγκεκριμένα κοστολόγια πόσο θα κοστίσουν στο τραπεζικό σύστημα - κόστος που θα πληρώσουμε τόσο οι πολίτες ως δανειολήπτες όσο και το κράτος ως μέτοχος τραπεζών - οι "κοινωνικές ευαισθησίες" του Κινήματος;

Τα παραπάνω είναι μόνο ελάχιστα από τον κωμικό πλέον κύκλο "μεγαλόστομες εξαγγελίες - κοινωνική (ως ακοστολόγητη) ψευτοευαισθησία - υποκριτική διαβούλευση - κωμικοτραγικό αποτέλεσμα". Στα σοβαρά πιστεύει κανείς  -μη όψιμος σοσιαλιστής βεβαίως - ότι μια χώρα με συνολικό χρέος περί τα 300δις Ευρώ, με ετήσιο δανεισμό άνω των 55δις Ευρώ και με τις δεδομένες κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές αγκυλώσεις, θα διασωθεί από τις αποδείξεις που θα μαζεύει - επίμονα φρονώ! - η κυρα-Κούλα των 400 ευρώ το μήνα (τα βερεσέ φάρμακα μετράνε στο σύστημα;), ο μισθωτός των 1200 (τα φροντιστήρια θα τα βάλει κανείς στο σύνολο του αφορολόγητου;) ή ο ελεύθερος επαγγελματίας, που πολύ πιθανόν να του χρωστά μεν το Δημόσιο κάποιες χιλιάδες ευρώ ενώ το ίδιο το Δημόσιο δεν του δίνει φορολογική ενημερότητα για κάποιες εκατοντάδες ευρώ; Πρόκειται για την ίδια κρατική μηχανή που ναι μεν δέχεται να διατηρείς ζημιογόνα επιχείρηση, δεν εξετάζει όμως πόθεν έσχες για να πληρώσεις το ασφαλιστικό σου ταμείο, τις οφειλές του οποίου δεν μπορείς να αποφύγεις ανεξάρτητα αν κερδίζεις από τη δραστηριότητά σου ή όχι! Εν κατακλείδι, μέσα σε ένα πολύπλοκο πλέγμα οργανωτικού παραλογισμού μέχρι ντελιρίου, η συλλογή αποδείξεων φαντάζει ευχάριστο χόμπυ για πολύ ακριβά γούστα! Με τις υγείες μας!

Γουι Γουις Γιου...

                   Κατ' αρχάς, χρόνια πολλά αγαπητέ μου αναγνώστη. Βλέπεις δεν σε προκαλώ με ευχές τύπου "Καλά Χριστούγεννα" και τέτοια πασέ, γιατί ως ορθός πολιτικά αρθρογράφος σέβομαι μέχρι το μεδούλι τις ηθικές επιταγές της νέας εποχής. Δεν σε ξέρω, δεν θέλω να προσβάλλω τα θρησκευτικά σου φρονήματα - όπως παλιότερα τα πολιτικά, θυμάσαι ε; - και αντί να σου ευχηθώ σε θρησκευτική βάση, σου "περνάω" ένα ελαφρύ εορταστικό αεράκι, έτσι χάριν της εποχής, όπως θα σου "περνούσα" το αλάτι ας πούμε αν ήμασταν ομοτράπεζοι σε χριστουγεννιάτικο - ωχ! μου ξέφυγε - φιλανθρωπικό γεύμα. Χρόνια πολλά λοιπόν γιατί και μέσα στο πολιτικό πνεύμα των ημερών είμαι, αφού νίκησαν οι "δημοκρατικές δυνάμεις" - βλέπεις θα 'σκαγα αν δεν το 'γραφα! - και ο Γιώργος όπου νά 'ναι θα δώσει και ψήφο στους μετανάστες, πρώτης γενιάς δεύτερης θα σε γελάσω, και δεν είναι πρέπον να καταπιέζουμε το "διευρυμένο" εκλογικό σώμα με ευχές που δεν το εκφράζουν στο σύνολό του, διότι το "διευρυμένο" αυτό σώμα θα γίνει αργότερα και η "διευρυμένη" φορολογική μας βάση και θα μας βγάλει κι από την κρίση. Μη γελιόμαστε. Ο μετανάστης πρώτα θα ψηφίσει και μετά θα φορολογηθεί - μήπως θα διορισθεί κιόλας; δεν ξέρω!- και πρέπει να τον προσέχουμε. Αλλά και οικονομία σου κάνω. Γιατί αν βγεις - ας πούμε - δήμαρχος ή περιφερειάρχης, γιατί ο Γιώργος και τρίτο και τέταρτο κι όσους γουστάρεις βαθμούς αυτοδιοίκησης θα θεσπίσει, σε συμφέρει καλύτερα να φτιάξεις με λαμπιόνια ένα "Χρόνια Πολλά" και να το κοτσάρεις στη μόστρα του δήμου σου σε όλες τις κινητές κι ακίνητες γιορτές και αργίες, παρά να τρέχεις να πληρώνεις πότε το "Χριστός Ανέστη" και πότε το "Καλά Χριστούγεννα" και να σε τρέχουνε μετά οι ψηφοφόροι σου - οι "διευρυμένοι" ντε - στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια για προσβολή του θρησκευτικού τους "γίγνεσθαι".
                   Τώρα που είπα θρησκευτικού, ο Γιώργος έκανε φάουλ. Ναι, ναι. Μπορεί να μη το πιστεύεις αλλά τον βρήκα οφ. Μα είναι δυνατόν να καλεί τον Αρχιεπίσκοπο σε συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου και να μην φωνάζει κι από δίπλα ένα μουφτή, ένα ραβίνο ή ένα βουδιστή σαολίν ή έστω ένα σαμάνο βρε αδελφέ, τόσους και τόσους φιλοξενούμε από τη φίλη Αφρική; Δηλαδή αυτοί δε δικαιούνται ολίγη υπουργικοσυμβουλική αίγλη; Το έβγαλαν που το έβγαλαν  οι  κυβερνώντες εκείνο το "εθνικής" από το Υπουργείο Παιδείας, το "Θρησκευμάτων" που αράζει παρά δίπλα δεν το πρόσεξαν λιγουλάκι παραπάνω; Θα μου πεις πόσα να προλάβει κι ο Γιώργος με ένα λαπτοπ χειμώνα καλοκαίρι; Γιατί οι άλλοι δεν έχουν λάπτοπ, όοοοοχι. Είχανε γράψει βέβαια του Αη-Βασίλη να τους φέρει, αλλά η Πρωτοχρονιά έρχεται οσονούπω. Που να τα προκάμει και όλα ένας άγιος; Βλέπεις δεν φτούρησε και το μικρό κι ευέλικτο κυβερνητικό σχήμα. Ψιλομεγάλο μας βγήκε και πάλι, αλλά δε βαριέσαι. Πέντε πάνω, πέντε κάτω, τ' είναι ο κάβουρας τι το ζουμί του. Καλά παροιμίες είναι αυτές; Μες στη μιζέρια παροιμίες έχουμε στην Ελλάδα. Να, αυτή είναι παροιμία: Δεν ωφελεί να κλαις πάνω από το χυμένο γάλα! Γκλάμουρους! Αγγλοσαξωνική. Με γάλατα κάτω χυμένα, με απ' όλα. Μπορείς μετά να αρνηθείς στον πειρασμό να ακούς τις ομιλίες του Γιώργου, που το "εμείς" το κολλάει παντού όπως το γουί το αγγλικό; "Εμείς μπορούμε", "εμείς θέλουμε" κι εμείς σαλτάρουμε! Ναι ρε συ Γιώργο, το "εμείς" το έχει μέσα το ρήμα το ρημάδι! Το can δεν το χει γι' αυτό του κοτσάρεις το we. Γκοτ ιτ;
                   Πάντως, εκείνο που δεν μπορεί κανείς να αρνηθεί στο Γιώργο, είναι η μαγκιά. Το περίμενες εσύ; Εγώ όχι. Γιατί σου λέω η μαγκιά; Παιδί μου, ο Γιώργος κάνει ό,τι θέλει! Από την εποχή που τάπωσε τον Μπένι, μιλάμε δεν έχει σταματήσει τις τάπες. Εκλογές θες; Τους πήρε τις ταυτότητες! (την ήξερες την έκφραση; εγώ όχι την άκουσα πρόσφατα). Υπουργούς θες; Έκανε τον Πάγκαλο αντιπρόεδρο της Κυβέρνησής του! (Και μόνο αυτό το αντι- μπροστά από τίτλο που κατέχει ο Θεόδωρος είναι ικανό να τον κάνει τούρμπο, για να μη θυμηθώ τι άλλο έχει δηλώσει ο αντι- για τον Πρόεδρο Γιώργο) Οικονομική κρίση θες; Τους έχει τρελάνει όλους και μέσα και έξω! Μια βγαίνει και λέει ότι είμαστε στην εντατική και κινδυνεύει η εθνική μας κυριαρχία και καταβαραθρώνονται τα ομόλογά μας και θεριεύουν τα spreads και μας κυνηγάνε οι πιστωτές και την άλλη άνετος μας καλεί ήσυχα και όμορφα να συστρατευθούμε στην πράσινη ανάπτυξη και τα πράγματα δεν είναι και τόσο άσχημα και δεν είμαστε δα και στο χείλος του γκρεμού και έχουμε και χρόνο να πολεμήσουμε και τη διαφθορά και να βγούμε και για πικνικ άμα δεν έχεις να κάνεις τίποτα την Κυριακή! Τη μια μας κόβει τους μισθούς και την άλλη μας τραβάει μια καλοπληρωμένη εθελούσια να γουστάρουμε! Και έτσι και γιουβέτσι. Και Κατσέλη και Παπακωνσταντίνου. Και οι διεθνείς οίκοι μπλεχτήκανε. Ο ένας μας υποβαθμίζει στα βάραθρα ο άλλος μας γαργαλάει τις πατούσες. Και οι Ευρωπαίοι τα 'χουνε χαμένα. Θα πτωχεύσει τη μια και δεν πτωχεύει με τίποτα από την άλλη. Χρόνια και ζαμάνια τεχνοκράτες οι άνθρωποι δεν μπορούν να σταυρώσουν δήλωση και να πέσουν μέσα! Κι ο Γιώργος; Πρόεδρος της Σοσιαλιστικής Διεθνούς αλλά και πλάνα με τον Ιερώνυμο στο Υπουργικό. Μαγκιά φίλε μου λέγεται αυτό. Μαγκιά και τίποτ' άλλο.
                  Τελικά, όσοι λένε ότι ο εκάστοτε ηγέτης αντανακλά και συνοψίζει το λαϊκό αίσθημα έχουνε δίκιο. Το 2004 ευχαριστήσαμε το "λογιστή" - που μας  ήταν απαραίτητος για να μπούμε στην ΟΝΕ - και εκλέξαμε τον "κιμπάρη" (άμα δεν ξέρεις τι σημαίνει γκούγκλαρε να μην πλατειάζω) ηγέτη της ανάπτυξης και τον Ολυμπιακών Αγώνων. Όταν το φυσάς που λένε το χρήμα, ε! θες έναν άνθρωπο να το "διανέμει" απλόχερα! Τώρα με την κρίση τι να τον κάνεις τον γαλαντόμο. Θες έναν μάγκα να τους φέρνει βόλτα. Και τους μέσα και τους έξω. Να τους τρελαίνει ρε παιδί μου, να μην μπορούν να τον πιάσουν από πουθενά. Χέλι.
                   Είπα χέλι και θυμήθηκα την παλιά δήλωση του Μητσοτάκη senior. "Δεν κάνει το παιδί...". Τι δεν κάνει που ο Γιώργος είναι τώρα Πρωθυπουργός, ο Κυριάκος σκιώδης και η Ντόρα...τίποτα! Γι' αυτό σου λέω. Δεν υπάρχουν ευθείες στην πολιτική. Τεθλασμένες μόνο κι αν μπορείς τις ακολουθείς. Έγραφα κι εγώ ότι ναι μεν θα βγει ο Σαμαράς αλλά με μικρή προσέλευση. Που πας ρε καραμήτρο Τυχαίε; Πάρε ένα εφτακοσάρι χιλιάδες βαμμένους Σαμαρικούς να συνωστίζονται στα εκλογικά τμήματα της Νέας Δημοκρατίας σαν τους Σμυρνιώτες της Ρεπούση. Και τώρα τι να σου πω; Ότι η Ντόρα θα κάνει κόμμα; Ότι ο Γιώργος αναζητά παντού συναινέσεις για να προλάβει να ηγηθεί ενός ευρύτερου κυβερνητικού σχηματισμού για να μην τον προλάβουν οι εξελίξεις; Θα με πιστέψεις; Όχι, μέρες που είναι. Αλλά όπως κατάλαβες εγώ θα στα πω σε επόμενο άρθρο! Προς το παρόν υγεία και χαρά σε όλους!

Το Μεγάλο Παιχνίδι 2: Πόσο Κοστίζει η Ελλάδα;

Το τελευταίο άρθρο μας "Το Μεγάλο Παιχνίδι" έγινε αντικείμενο πολλαπλών σχολίων, κάποια εκ των οποίων αποτέλεσαν την αφορμή για την συγγραφή του παρόντος. Δύο είναι τα κεντρικά - και άκρως ενδιαφέροντα - ερωτήματα που θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε σε αυτό το άρθρο:

• Πρώτον, είναι δυνατόν ενδεχόμενη πτώχευση της Ελλάδας να προκαλέσει σημαντικούς τριγμούς στην ευρωζώνη - διάβαζε γαλλογερμανικό οικονομικό άξονα - δεδομένου ότι το ΑΕΠ της χώρας μας κινείται πλησίον του ελάχιστου 3% του ΑΕΠ της ζώνης του Ευρώ; Με άλλα λόγια η κατάρρευση μιας μικροσκοπικής, σε σχέση με εκείνη της ευρωζώνης, οικονομίας -όπως η ελληνική - μπορεί να συγκλονίσει τα θεμέλια της ευρωπαϊκής οικονομίας;
  
• Σε ποιο βαθμό τα πολιτικά και κοινωνικά φαινόμενα που σημειώνονται στη χώρα μας αποτελούν παράγωγα της σύγκρουσης του γαλλο-γερμανικού άξονα με τον αγγλοσαξωνικό - διάβαζε αγγλοαμερικανικό - και συνακόλουθα σε ποιο βαθμό η ίδια σύγκρουση αποτελεί αίτιο "τριβών" στη νοτιοανατολική Μεσόγειο ή αν θέλετε πως "μεταφράζεται" στη γεωπολιτική γειτονιά μας η αντιπαράθεση των γαλλογερμανών με τους αγγλοαμερικανούς;

Θα μπορούσε κανείς να το απαντήσει επικαλούμενος σειρά δημοσιευμάτων και αναλύσεων, με τελευταίο αυτό των Sunday Times της 20ης Δεκεμβρίου, μια ημέρα μετά τη δημοσίευση του δικού μας άρθρου, όπου χαρακτηριστικά αναφέρεται: "fears grew that Greece might default on its £270 billion debt and trigger another global financial crisis". Δεν θα επικαλεστούμε όμως τίποτε από όλα αυτά, γιατί κατά τη γνώμη μας αλλού εδράζεται το ενδεχόμενο κρίσης της ευρωζώνης εξαιτίας του ελληνικού ζητήματος:

• Η γεωγραφική θέση της χώρας μας προσδιορίστηκε - από τη συμφωνία της Γιάλτας ακόμη - ως μέρος της ζώνης διαμετακομιστικού εμπορίου, ως κομβικός σταθμός σε έναν κυρίαρχο και εξαιρετικής σημασίας εμπορικό άξονα. Εκείνον που ξεκινά από τις χώρες παραγωγής της ενέργειας, Μέση Ανατολή και Χώρες του Κόλπου, περνά από τη γειτονιά μας, όπου η διαμετακομιζόμενη ενέργεια δεν μπορεί να καταναλωθεί αφού ούτε βαριά βιομηχανία υπάρχει ούτε και το κλίμα ευνοεί, και καταλήγει στις Βόρειες Ευρωπαϊκές χώρες και στις ΗΠΑ, όπου οι κλιματικές συνθήκες, οι τεράστιοι αυτοκινητόδρομοι και η βαριά βιομηχανία τις καθιστούν κατεξοχήν καταναλώτριες ενέργειας. Η συγκεκριμένη δομή είναι εκείνη που καθόρισε μεταπολεμικά και το οικονομικό πρόσωπο της Ελλάδας. Απλά θυμηθείτε την ελληνική ναυτιλία και αμέσως θα έχετε την εικόνα της "Ελλάδας- διαμετακομιστή". Αυτός ο ρόλος της ανατέθηκε - από τους συσχετισμούς ισχύος και από τη γεωγραφία - και αυτόν ανέλαβε να παίξει.
  

• Αυτό λοιπόν το "σταθμό" αγόρασαν οι Ευρωπαίοι εταίροι μας και σε αυτό επένδυσαν ένα τεράστιο - για τις δυνατότητες της ελληνικής οικονομίας όχι για τις δικές τους - ποσό, είτε μέσω δανείων είτε μέσω επιδοτήσεων με τους όρους που αναφέραμε στο προηγούμενο άρθρο  μας. Οι γαλλογερμανοί λοιπόν "αγόρασαν" από τους Άγγλους - μέσω του ευρώ - το "ελληνικό οικόπεδο" έχτισαν δρόμους και αεροδρόμια αλλά δεν κατόρθωσαν να "προστατεύσουν" την επένδυσή τους. Απλοποιημένο το σχήμα, αλλά κάπως έτσι λειτούργησε. Επιπλέον, οι Ευρωπαίοι δεν κατανόησαν αυτό που διδάσκει η ιστορία ανά τους αιώνες, οι Αμερικανοί, οι Άγγλοι ακόμα και οι Ελβετοί το γνωρίζουν πολύ καλά: Καμιά οικονομική δύναμη δεν μπορεί να μακροημερεύσει αν ο πυλώνας της ασφάλειας δεν στηθεί για να στηρίξει το οικοδόμημα. Έτσι λοιπόν κι ενώ οι Ευρωπαίοι επέμειναν στη γραφειοκρατεία τους, οι "επενδύσεις" τους σε Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία και Πορτογαλία - οι γνωστοί PIGS από τα αρχικά των ονομάτων των χωρών - άρχισαν να δέχονται "επιθέσεις". Σε κάποια σημεία μάλιστα οι "επιθέσεις" μοιάζουν, όπως στο οξύ πρόβλημα της λαθρομετανάστευσης ή εκείνο της δημοσιονομικής αστάθειας. Η Ελλάδα - για λόγους που ήδη έχουμε αναφέρει - αποτελεί τον πιο αδύναμο κρίκο, σε μια αδύναμη αλυσίδα.

Ήδη προδιαγράψαμε τους κινδύνους μιας ελληνικής χρεωκοπίας για την ευρωζώνη:

• Γεωπολιτική αστάθεια. Το έλλειμμα και συνακόλουθα η δημοσιονομική κρίση δεν περιορίζεται σε έναν τομέα. Εξαπλώνεται από την Υγεία μέχρι την Παιδεία και από την Άμυνα και την Ασφάλεια μέχρι τον Πολιτισμό και τη Δημόσια Διοίκηση. Στην περίπτωση που η Ελλάδα πτωχεύσει, τότε ο "διαμετακομιστικός κόμβος" που έχει αγοράσει η Ευρώπη θα χρειαστεί πολύ περισσότερα κεφάλαια από το ονομαστικό της χρέος ώστε να μην διαρρεύσει το πρόβλημα στον πυρήνα της Ένωσης. Μην ξεχνάμε πως η Ελλάδα συνορεύει με χώρες εκτός Ευρωζώνης ή ΕΕ ενώ η Ιρλανδία όχι. Παράδειγμα; Το κύμα λαθρομετανάστευσης που δεν θα μπορεί η χώρα μας να αναχαιτίσει ούτε να περιορίσει- εφόσον είπαμε η ποιότητα όλων των τομέων υπό καθεστώς πτώχευσης "πέφτει" - που θα οδηγηθεί; Φρονώ προς την Ευρώπη, με πολύ συγκεκριμένα επακόλουθα για τις ευρωπαϊκές χώρες υποδοχής. Αυτό είναι μόνο μία παράμετρος του γεωπολιτικού ζητήματος. Για να προχωρήσουμε πιο πέρα, θα δαπανήσει ή όχι η Ευρώπη πολιτικό και οικονομικό κεφάλαιο ώστε να αντιπαρατεθεί στις τουρκικές "ορέξεις" κατά μιας πτωχευμένης Ελλάδας; Προσθέστε στη σκέψη σας επ' αυτού και την "πίεση" που ασκείται από το αγγλοσαξωνικό "λόμπυ" για την είσοδο της Τουρκίας στην ΕΕ και αναρωτηθείτε. Μην ξεχνάμε ότι το νόμισμα - το ευρώ εν προκειμένω - ενσωματώνει όχι μόνο οικονομική ισχύ αλλά και πολιτική και καμιά φορά και στρατιωτική. Θέλετε κι άλλα; Αν τρίτες χώρες εμφανισθούν προκειμένου, με τα ρευστά διαθέσιμά τους, προσφερθούν να "εξαγοράσουν" το ελληνικό χρέος μέσω της εξαγοράς ελληνικών ΔΕΚΟ (του φυσικού αερίου ας πούμε) ή εξαγοράς εκτάσεων, νησίδων ή υποδομών, η Ευρώπη θα εφησυχάσει; Ποια θα είναι η φυσιογνωμία της ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας, τηλεπικοινωνιών, τραπεζικών ή άλλων κρίσιμων τομέων αν πλειοψηφικά πακέτα μετοχών ελληνικών ΔΕΚΟ καταλήξουν σε εκτός ΕΕ funds;
  

• Νομισματική αστάθεια. Ήδη κάποιοι ψιθυρίζουν για το λεγόμενο "moral hazard" που μπορεί να προκύψει είτε από την παροχή οικονομικής βοήθειας προς την Ελλάδα, ώστε να μην πτωχεύσει, είτε από τη μη παροχή καμιάς βοήθειας ώστε να αφεθεί στην τύχη της. Και στις δύο περιπτώσεις, το πρόβλημα δεν είναι η Ελλάδα αλλά το μοντέλο που μπορεί να προκύψει από τη δράση που θα αναληφθεί από τις Βρυξέλλες. Αν βοηθηθεί η Ελλάδα, το ίδιο δε θα ζητήσει και η Ιρλανδία στη βάση του απλού ερωτήματος "γιατί ο Ιρλανδός Ευρωπαίος να δέχεται μείωση του μισθού του ενώ ο Έλληνας Ευρωπαίος να κάνει χρήση των γαλλογερμανικών κονδυλίων"; Και με τις "μικρές" οικονομίες εντάξει. Με τις μεγαλύτερες; Θα "σπάσει" και πάλι ο ευρωπαϊκός κουμπαράς; Αντίστοιχα στην περίπτωση που η Ευρώπη αποφασίσει να μην βοηθήσει, το μήνυμα προς τις αγορές θα είναι:"ΟΚ, έχουμε κοινό νόμισμα αλλά δεν ξέρουμε πόσοι θα είμαστε ακόμη μαζί ούτε για πόσον καιρό". Οι αγορές προεξοφλούν και οι αγορές περιμένουν προσεκτικά να δουν ποια θα είναι η αντίδραση των Ευρωπαίων απέναντι σε ένα πρόβλημα που το νόμισμα αντιμετωπίζει για πρώτη φορά. Βλέπετε το ευρώ είναι σχετικά νέο νόμισμα και δεν  ενσωματώνει "εμπειρία".

• Πολιτική αστάθεια. Η πτώχευση μιας ευρωπαϊκής χώρας δε θα συμβάλλει και στην δημιουργία του καλύτερου κλίματος στα ευρωπαϊκά και άλλα fora. Μην ξεχνάμε ότι η Ελλάδα και μετά την ενδεχόμενη πτώχευσή της θα εξακολουθεί να "κουβαλά" στην ΕΕ, στο ΝΑΤΟ και όπου αλλού συμμετέχει, τα "ζητήματά" της (πχ Σκόπια, Τουρκική αδιαλλαξία, κλπ) όντας όμως πολύ πιο ευάλωτη πολιτικά και συνακόλουθα θα "κουβαλά" εκεί και την πολιτική της αστάθεια. Άλλοι θα την "εκμεταλλευτούν" για να επιβραδύνουν αποφάσεις και πολιτικές κι άλλοι για να την "πιέσουν" ώστε να αποσπάσουν πιο εύκολα την ελληνική συγκατάβαση.
  

Συμπερασματικά λοιπόν, ναι μια ενδεχόμενη πτώχευση της Ελλάδας θα αποτελέσει σοβαρό πρόβλημα της Ευρωζώνης. Όχι τόσο για λόγους λογιστικούς. Στο τέλος-τέλος θα μπορούσε μια μεγάλη οικονομία να την "αγοράσει"! Μόνο το 3% του ευρω-ΑΕΠ κοστίζει θεωρητικά. Όμως, η προστιθέμενη αξία της θέσης της πολλαπλασιάζει το ενεργό της εκτόπισμα στην Ευρώπη και κατά συνέπεια γίνεται πολύ πιο "ακριβή" αν θέλει κανείς να την "αποκτήσει".
Από την άλλη, και για να απαντήσω στο δεύτερο ερώτημα που ετέθη αρχικά, θεωρώ πως η κοινωνία καθορίζει ή "παράγει" αν θέλετε την πολιτική και όχι το αντίθετο. Είναι σαφές ότι η συγκεκριμένη κοινωνία , η ελληνική εν προκειμένω, στην ιστορική, γεωγραφική, γεωπολιτική και οικονομική πραγματικότητα κινείται προς την όποια κατεύθυνση  ενώ η πολιτική - και οι πολιτικοί - καλούνται να προσωποποιήσουν και να ενσαρκώσουν τις κοινωνικές απαιτήσεις και τα κοινωνικά προστάγματα. Το πολιτικό προσωπικό της χώρας, αθροιστικά, λειτουργεί όπως όλες οι κοινωνικές ομάδες ως συνισταμένη, με θετικές και αρνητικές συνιστώσες. Ακόμη και ηγετικές μορφές - συνολικά στην ιστορία - απλώς διαχειρίστηκαν και εξέφρασαν τη συνολική κοινωνική βούληση ή αν προτιμάτε το δυναμικό  με το οποίο μπορούσε να τον τροφοδοτήσει η κοινωνία στη δεδομένη ιστορική και άλλη συγκυρία. Κατά συνέπεια - και για να μιλήσουμε ξεκάθαρα - ναι η "πράσινη ανάπτυξη" διασυνδέει σε κάποιο βαθμό, όχι ενσυνείδητα αλλά νομοτελειακά κατά κάποιον τρόπο, την αμερικανική πολιτική με τα ελληνικά πράγματα και ναι η συμφωνία με τους Κινέζους ή τους Ρώσους καθώς και η εισροή αραβικών κεφαλαίων στη χώρα μας αποτελεί έκφανση μιας σύγκρουσης συμφερόντων που η εγχώρια πολιτική σκηνή αλλά και η περιφερειακή, παρακολουθεί χωρίς να είναι σε θέση να αντιδράσει. Απλώς διαχειρίζεται τις συνέπειές της. Στο ίδιο μοτίβο, θα ήταν λάθος και άδικο να αποδώσουμε στους Έλληνες πολιτικούς, ως σύνολο την ευθύνη και για την τρέχουσα οικονομική δυσπραγία. Παράδειγμα; Αναρωτηθήκατε γιατί δεν αξιολογούν τα ελληνικά ομόλογα Ευρωπαϊκοί οίκοι αξιολόγησης; Όχι τράπεζες, κρατικά όργανα ή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα αλλά ευρωπαϊκοί οίκοι αξιολόγησης. Απλούστατα δεν υπάρχουν!

Το Μεγάλο Παιχνίδι

                   Αν πάψουμε για λίγο να παρατηρούμε τα πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά φαινόμενα στη χώρα μας από τη μικροκλίμακα της καθημερινότητας αλλά προσπαθήσουμε έστω και για λίγο να τα προβάλλουμε σε ένα μεγαλύτερο καμβά, θα εκπλαγούμε από το αποτέλεσμα.
                   Η Ελλάδα κατά την πρόσφατη ιστορία της διήλθε από δύο μεγάλα κανάλια εσωτερικής αναδιανομής  του πλούτου, και αναφέρομαι στην χρηματιστηριακή "φούσκα" στα τέλη της δεκαετίας του '90 και στη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004. Ταυτόχρονα, οι μεγάλες εισροές χρήματος προήλθαν από δύο κύριες πηγές: τα κονδύλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τον εξωτερικό δανεισμό. Σε αυτούς τους δύο μεγάλους στρατηγικούς πυλώνες διανομής και εισροής χρήματος δομήθηκε ολόκληρο το σύγχρονο ελληνικό σύστημα. Από τη μια μεριά εισερχόταν χρήμα - δανεισμένο ή ευρωπαϊκό - κι από την άλλη διανεμόταν μέσω "πολιτικής" εποπτείας και ευθύνης σε δύο κύριους αποδέκτες: το Κράτος και τους ιδιώτες. Το Κράτος "απολάμβανε" το δανεισμένο χρήμα ενώ ο ιδιωτικός τομέας - στην πλειοψηφία του - "απορροφούσε" το "υγιές" ευρωπαϊκό. Συνοψίζοντας, στην Ελλάδα διοχετεύθηκε δυσανάλογα μεγάλη ρευστότητα για τις πραγματικές δυνατότητες της οικονομίας της, και όντως η χώρα εμφάνισε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης σε εποχές "παχέων αγελάδων", η ρευστότητα όμως αυτή - κυρίως μέσω Χρηματιστηρίου και Ολυμπιακών - παροχετεύτηκε κατά μείζονα λόγο σε ορατές και αόρατες "μαύρες τρύπες". Το αποτέλεσμα είναι ορατό: ένα υπερδανεισμένο Κράτος, κι ένας ιδιωτικός τομέας που αναπτύχθηκε συμβιώνοντας με την πολιτική εποπτεία προκειμένου να εξασφαλίζει, για το δικό του όφελος, την ομαλή ροή ευρωπαϊκού χρήματος.
                   Γεωπολιτικά, δανεισμός σε ευρώ σημαίνει πολύ απλά στενή προσκόλληση και εξάρτηση από τον γαλλο-γερμανικό άξονα, του οποίου το κύριο χρηματοοικονομικό εργαλείο είναι το κοινό νόμισμα. Τριγμοί στον γαλλο-γερμανικό άξονα, προκαλούν σεισμικές δονήσεις στην περιφέρεια μέρος της οποίας αποτελεί και η χώρα μας. Αποτελέσματα της γεωπολιτικής αστάθειας, η οποία επικουρείται σημαντικά από την οικονομική κρίση, τα βλέπουμε πολύ έντονα στη γειτονιά μας, μέσω του ζητήματος των Σκοπίων, της επανάκαμψης της τουρκικής επιθετικότητας και της έκρηξης της λαθρομετανάστευσης, τουλάχιστον σε ό,τι μας αφορά. Η ευρωζώνη αδυνατεί να "προστατεύσει" τις επενδύσεις της γιατί ας μην λησμονούμε ότι η υπερδανεισμένη Ελλάδα δεν είναι παρά μια επένδυση σε ευρώ, από οικονομική άποψη.
                 Με το παραπάνω πρίσμα, δεν πρέπει να μας εντυπωσιάζει το γεγονός ότι οι τρεις οίκοι αξιολόγησης (Fitch, S&P, Moody's)- μέρος του αγγλοσαξωνικού, διάβαζε ΗΠΑ και Μ. Βρετανία, οικονομικού κατεστημένου - "επιτίθενται" στο ευρώ, στους γαλλο-γερμανούς δηλαδή, απαξιώνοντας τον πιο "αδύναμο κρίκο" του άξονα, την ελληνική οικονομία και μέσω αυτού τον πυρήνα του πιο φιλόδοξου γεωπολιτικού πειράματος του 20ου αιώνα: την ενωμένη Ευρώπη. Ίσως έτσι εξηγείται και η θέση Ευρωπαίων παραγόντων που θέλει να μην τίθεται θέμα πτώχευσης της Ελλάδας, η οποία αποτελεί και μόνο το 3% του Ευρωπαϊκού ΑΕΠ.
                 Κι αν με το "μοντέλο της Ιρλανδίας" η "επίθεση" στο ευρώ δεν είχε πολύ μεγάλη επιτυχία, ακριβώς γιατί οι Ιρλανδοί ευθυγραμμίστηκαν με τις μονεταριστικές επιταγές της ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας, η περίπτωση της Ελλάδας είναι πολύ διαφορετική. Όπως προαναφέραμε Κράτος και ιδιώτες - κατά το ελληνικό μοντέλο - βρίσκονται σε στενότατη σχέση μεταξύ τους και όλοι μαζί εξαρτώνται άμεσα από την εισαγόμενη - δανεισμένη ή υγιή -  ρευστότητα. Δεν υπάρχει ο ισχυρός μοχλός ώστε όταν ο ένας από τους δύο πόλους - Κρατικός και ιδιωτικός τομέας - υποφέρει ο άλλος να τον ενισχύσει. Συνεπώς, έχουν δημιουργηθεί τουλάχιστον οι προϋποθέσεις μιας "ελληνικής οικονομικής φούσκας" όπου μια οικονομία - μικρού μεγέθους στο ευρωπαϊκό περιβάλλον - υπερδανείσθηκε και υπερχρηματοδοτήθηκε, με "ενέχυρο" τους θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης για μια περίοδο, στην πραγματικότητα όμως δανειζόμενος και χρηματοδοτούμενος ήταν ταυτόσημοι και ωσαύτως το υγιές χρήμα "κάηκε" στην τρύπα του δανεισμού. Με πιο απλά λόγια, ο ίδιος άνθρωπος - η Ευρώπη - δάνειζε τον πατέρα, το ελληνικό Κράτος, και χρηματοδοτούσε το γιο, τις ελληνικές επιχειρήσεις αλλά και τα δύο ποσά κατέληγαν σε κοινό - ελλειμματικό εν προκειμένω-  ταμείο. Με τον τρόπο όμως που τα μοίραζαν τα χρήματα πατέρας και γιος - μέσω της  "παράξενης" αναδιανομής που λέγαμε πριν - πάντοτε κατέληγαν στην "άσωτη ζωή"!
                  Αν η παραπάνω θεώρηση των πραγμάτων είναι ορθή, τότε η ευρύτερη εικόνα προβαλλόμενη στο μέλλον για τη χώρα μας μάλλον διαγράφεται ακόμη πιο ομιχλώδης. Αν όντως η Ελλάδα βρέθηκε στη δίνη ενός μεγάλου γεωπολιτικού παιχνιδιού, με οικονομικές προεκτάσεις, και όχι το ανάποδο, τότε το "σκιώδες" εναλλακτικό πολιτικό σύστημα που τελεί σε αναμονή στην παρούσα φάση  και συνοψίζεται στα πρόσωπα των κ. Μπακογιάννη, Βενιζέλου και ίσως και του κ. Αλαβάνου, να κληθεί να βγει από την εφεδρεία στο ορατό μέλλον και να αναλάβει τη διαχείριση των πραγμάτων, υπό συνθήκες δυσμενέστερες των τρεχόντων. Είναι εντυπωσιακό πάντως, σε κάθε περίπτωση, πόσο "συμμετρικά" εξελίχθηκαν τα γεγονότα και στα δύο μεγάλα κόμματα ώστε να παραχθούν παρόμοια πολιτικά φαινόμενα με κατοπτρική ομοιότητα. Ελπίζουμε η κατοπτρικότητα να μην παρακολουθήσει άλλες παλαιότερες και όχι τόσο ευχάριστες στιγμές της ιστορίας μας.

Η Πολιτική Οικονομία Υπεράνω της Οικονομικής Πολιτικής; Η Περίπτωση Παπανδρέου.

                   Ο "πυρηνικός αντιδραστήρας" που δίνει ενέργεια και κίνηση στο πολιτικό μας σκηνικό και ευθύνεται για το μείζον των πολιτικών εξελίξεων βρίσκεται η οικονομία και εν προκειμένω η σοβούσα κρίση. Αν θέλαμε να το θέσουμε εντελώς παραστατικά, ποιος θα νοιαζόταν για σκάνδαλα, εσωκομματικές εξελίξεις και ποιος θα προκήρυττε πρόωρες εκλογές αν ήταν σε θέση να διπλασιάσει τους μισθούς και να μηδενίσει την ανεργία; Για όσο χρόνο λοιπόν η οικονομική κρίση "αλωνίζει" στη χώρα, κόμματα, πολιτικοί, κοινωνικές ομάδες και άλλοι παράγοντες θα βρίσκονται σε "τρομώδη" κίνηση. Αν θέλουμε όμως να προβλέψουμε τις πολιτικές εξελίξεις δεν έχουμε παρά να εξετάσουμε την εξέλιξη της κρίσης και να συνάγουμε τα ορθά συμπεράσματα.
                   Ο κ. Παπανδρέου λοιπόν πρακτικά δεν ανέφερε κανένα ουσιαστικό μέτρο προκειμένου να αντιμετωπιστεί μια έκτακτη - κατά τον ίδιο τον Πρωθυπουργό σε παλαιότερες αναφορές του - οικονομική κατάσταση. Δεν σχολιάζω τις προθέσεις του  οι οποίες μπορεί να είναι  αγνές μπορεί και όχι. Σε κάθε περίπτωση όμως και - για να αναφέρω λίγους από τους λόγους αποτυχίας - με δεδομένο τον κρατικό και γραφειοκρατικό μηχανισμό που θα κληθεί να υλοποιήσει τις συγκεκριμένες εξαγγελίες, την κατεστημένη νοοτροπία στο σύνολο σχεδόν της κοινωνίας και με σαφή την οριοθέτηση ακόμη και μέσα στην Κυβέρνηση αλλά και ευρύτερα στο πολιτικό φάσμα δύο τάσεων, των "ήπιων" και των "σκληρών", η επίδραση των εξαγγελιών του κ. Παπανδρέου θα παραμείνει ελάχιστη. Γιατί όμως;
                   Δεν μετέχω της λογικής περί "άγνοιας" που θέλει κάθε πολιτικό να μην γνωρίζει την ελληνική πραγματικότητα, αυτό που εσύ κι εγώ γνωρίζουμε πολύ καλά, ενώ επίσης θεωρώ ότι όλοι οι πολιτικοί και άλλοι παράγοντες -στο εξωτερικό και στο εξωτερικό - γνώριζαν και εξακολουθούν να γνωρίζουν τα της οικονομικής, πολιτικής και κοινωνικής κατάστασης της χώρας. Συνεπώς ο κ. Παπανδρέου ενσυνείδητα επέλεξε να "παγώσει" ουσιαστικά τις κυβερνητικές πρωτοβουλίες στον οικονομικό τομέα κατά την εκτίμησή μας για τους παρακάτω λόγους:

• Καμία ελληνική Κυβέρνηση - από το '81 και μετά - ανεξάρτητα της εκλογικής της ισχύος, δεν μπορεί να ασκήσει ουσιαστική οικονομική πολιτική χωρίς πολιτικό και κοινωνικό κόστος. Αυτό το κόστος δεν επιθυμεί να αναλάβει ο κ. Παπανδρέου στην παρούσα φάση, ενώ είναι ενδεχόμενο να στοχεύει στην άντληση "νομιμοποίησης" λήψης ουσιαστικότερων μέτρων εφόσον η οικονομική συγκυρία καταστεί δυσμενέστερη, επικαλούμενος καλές προθέσεις μεν έκτακτη ανάγκη δε. Είναι το γνωστό: "Γνωρίζετε ότι εμείς δεν είχαμε σκοπό να πάρουμε αντικοινωνικά μέτρα, αλλά ξέρετε η κατάσταση...". Ορθά πράττει. Δεν έχει κανένα λόγο να προτρέξει των εξελίξεων, αφού αν η κρίση γίνει βαθύτερη μπορεί να γίνει "αντικοινωνικός" έτσι κι αλλιώς χωρίς να χρειάζεται να το ανακοινώσει από τώρα ενώ αν η κρίση καμφθεί θα κεφαλαιοποιήσει τεράστια πολιτικά οφέλη, αφού θα καταστεί ο ηγέτης που ενώ όλοι του έλεγαν να γίνει σκληρός αυτός παρέμεινε φιλολαϊκός.
  

• Σοβαρότερα από τα παραπάνω είναι τα πολιτικά αίτια της πρωθυπουργικής αδράνειας. Απλά ο κ. Παπανδρέου δεν επιθυμεί στην παρούσα φάση - και με δεδομένη την όποια πιθανότητα εκλογών το Μάρτιο - να επιταχύνει τις πολιτικές εξελίξεις με όχημα τις οικονομικές. Ήδη στη Νέα Δημοκρατία τα ρήγματα έχουν αρχίσει να γίνονται ορατά, στο ΠΑΣΟΚ το ρήγμα υπάρχει από την επανεκλογή του κ. Παπανδρέου στην ηγεσία του κινήματος και αν εξαιρέσουμε το ΚΚΕ, η ελάσσονα αντιπολίτευση δεν στερείται σημαντικών κραδασμών. Η εκλογή Σαμαρά επαναφέρει τα ερωτηματικά για το μέλλον του ΛΑΟΣ, ενώ στον ΣΥΡΙΖΑ δεν έχουμε δει ακόμη την ολοκλήρωση των εσωτερικών εξελίξεων, μετά και την ανάδειξη του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία. Από όλα τα παραπάνω, η πολιτική εικόνα καθίσταται εξαιρετικά ευαίσθητη, δεδομένης και της μεταβλητότητας του εκλογικού σώματος. Επί του πρακτέου, το σενάριο λήψης σκληρών οικονομικών μέτρων θα πυροδοτούσε πιθανώς σημαντικές εξελίξεις στην πολιτική μας ζωή, φανταστείτε μόνο το απίθανο: να ζητούσε συναίνεση για λήψη σκληρών μέτρων ο κ. Παπανδρέου από τη Νέα Δημοκρατία και να του την παρείχε η κ. Μπακογιάννη και όχι ο κ. Σαμαράς! Τα υπόλοιπα τα αφήνω στην πολιτική σας φαντασία.

Τελικά, ο κ. Παπανδρέου είχε δίκιο μόνο σε ένα πράγμα: η εθνική κυριαρχία, μέρος της οποίας είναι και η ελεύθερη επιλογή των πολιτών να επιλέγουν Κυβέρνηση, πιθανόν να βρίσκεται σε αμφισβήτηση εξαιτίας της οικονομικής κρίσης. Στην περίπτωσή μας  μπορεί να χρειαστεί οι αγορές να "επικυρώσουν" ή να "αμφισβητήσουν" τη λαϊκή εντολή.

                   

Ας Σοβαρευτούμε κ. Παπανδρέου.

Οι αγορές δεν είναι ένας απόμακρος μηχανισμός που κάθε πρωί αποφασίζει πετώντας βελάκια στον παγκόσμιο χάρτη πια χώρα θα "γονατίσει". Οι αγορές είμαστε εσύ κι εγώ που κάθε μέρα ψάχνουμε τη φθηνότερη και καλύτερη ντομάτα, το φθηνότερο και καλύτερο αυτοκίνητο, σπίτι, μετοχή ή ομόλογο. Κανείς αριστερός, δεξιός, φιλελεύθερος ή σοσιαλιστής δεν βγαίνει στη λαϊκή για να αγοράσει σάπια πορτοκάλια από τον συμπαθέστερο όμως των πωλητών. Παρομοίως και κανείς επενδυτικός οίκος δεν βγαίνει στην αγορά με σκοπό να βοηθήσει συμπαθητικές χώρες ή να καταβαραθρώσει χώρες που "του κάθονται στο λαιμό". Απλώς προσπαθεί να επενδύσει σωστά. Όπως εσύ κι εγώ. Αυτές είναι οι αγορές και λένε πάντα την αλήθεια. Και η αλήθεια στην περίπτωση της Ελλάδας - που στη διαδρομή έγινε το "ελληνικό ζήτημα" - είναι σκληρή.
Η χώρα μας κουβαλάει στην πλάτη της δύο πολύ βαριά φορτία, τα οποία κάθε φορά που η οικονομική συγκυρία δυσκολεύει γίνονται ακόμη βαρύτερα. Τα βάρη αυτά η χώρα τα κληρονόμησε μέσα από την ιστορική της διαδρομή, εξυπηρέτησαν συγκεκριμένες ανάγκες ενώ εξελίχθηκαν τελικά σε πλατφόρμες συνδιαλλαγής και διαφθοράς: Αναφέρομαι στη μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων και στο περίφημο πανεπιστημιακό άσυλο. Και τα δυο καθιερώθηκαν εξαιτίας της παραδοσιακής δυσπιστίας και του φόβου που - δικαιολογημένα σε άλλες εποχές - έτρεφαν οι πολίτες απέναντι στην εκάστοτε πολιτική εξουσία. Στην πορεία του χρόνου όμως η μεν μονιμότητα οδήγησε σε ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα, ο πολίτης πλέον δυσπιστεί και φοβάται ή και συναλλάσσεται ύποπτα με την κρατική εξουσία που εκπροσωπεί ο αμετακίνητος δημόσιος υπάλληλος, ενώ το πανεπιστημιακό άσυλο μετέτρεψε τους χώρους καλλιέργειας του υπέρτατου κεφαλαίου  - εκείνου της Παιδείας - σε χώρους πνευματικής αδράνειας και ακινησίας. Κάθε χώρα όταν βρεθεί αγκαλιά με την οικονομική κρίση, πολύ απλά επενδύει σε έρευνα, σε νέες τεχνολογίες, στην Παιδεία. Τα πανεπιστήμια θα τροφοδοτήσουν το σύστημα με νέους επιστήμονες, νέα στελέχη αλλά και καινοτομίες ώστε πραγματικά να "επανεκκινήσει" η οικονομία και να παραχθεί νέος πλούτος. Επιδόματα φτώχειας, λαϊκά ομόλογα, κουπόνια για ανέργους και άλλα φαιδρά δεν σχετίζονται με την πραγματική οικονομία αλλά με πολιτικάντικη αμετροέπεια. Από την άλλη πλευρά, καταντά ανέκδοτο να ανακοινώνεται από μια Κυβέρνηση η οποία καλείται να διαχειριστεί αυτό που ονομάστηκε "η μεγαλύτερη οικονομική κρίση μεταπολεμικά" πως θα συλλάβει τη φοροδιαφυγή και θα συμμαζέψει τις δαπάνες, χρησιμοποιώντας τους ίδιους αμετακίνητους, μόνιμους υπαλλήλους του απίστευτα γραφειοκρατικού δημοσίου, χωρίς καν να μπορεί να απολύσει ή να ελέγξει όσους δεν "προστρέξουν" στο ανακοινωθέν συμμάζεμα. Τους ίδιους υπαλλήλους που - για κάποιο λόγο που δεν εξηγείται ποτέ επαρκώς - δεν έκαναν το ίδιο, δηλαδή απλώς τη δουλειά τους, με την προηγούμενη αλλά και την πριν απ' αυτήν Κυβέρνηση με κάποιο περίεργο και μαγικό τρόπο θα πείσει η παρούσα να το πράξουν.
Από τα μέχρι σήμερα ομιχλώδη μηνύματα που εξέπεμψε η Κυβέρνηση, οι αγορές κατάλαβαν ότι για άλλη μια φορά θα κόψουμε για λίγο τους μισθούς, θα περιορίσουμε για λίγο - για πολύ λίγο όμως - κάποιες δαπάνες και βεβαίως θα "πειράξουμε" και λίγο τα λογιστικά βιβλία μας (βλέπε χρέη των Δημόσιων Νοσοκομείων) προσπαθώντας να τους πείσουμε όλους πόσο εύκολο ήταν τελικά να βγούμε από την κρίση.  Αλλά μάλλον αυτό που κατάλαβαν δεν τους άρεσε. Είναι προφανές ότι δεν υπάρχει κανένα συγκροτημένο σχέδιο επαρκές και ικανό να ανταποκριθεί στοιχειωδώς στις απαιτήσεις των καιρών. Αν υπήρχε, πολύ απλά θα το ξέραμε. Αν υπήρχε, πολύ απλά θα το ήξεραν και οι αγορές. Όσο όμως διατηρούμε τις ίδιες αγκυλώσεις, δεν υπάρχει κανένας λόγος να μετακινηθούμε από την κατεύθυνση που και εμείς και οι δανειστές μας έχουμε πάρει. Ας σοβαρευτούμε λοιπόν κύριε Παπανδρέου: για όσο θα τρέφουμε - με δανεικά - την παχιά αγελάδα της ακριβοπληρωμένης και μόνιμης(!) γραφειοκρατίας μας και για όσο με επιμονή και περισσή επιμέλεια θα διατηρούμε την Ανώτατη Παιδεία μας "παγωμένη" ωσάν το φραπεδάκι των "συντρόφων" θα ζούμε μόνιμα σε μια χώρα υπό πτώχευση. Αυτό όμως είναι χειρότερο κι από την πτώχευση την ίδια.

Η Νέα Δημοκρατία η Νέα Δεξιά και η Νέα Τάξη Πραγμάτων

Τα κόμματα δεν είναι τίποτε άλλο από σημεία ισορροπίας συμφερόντων. Λαϊκών συμφερόντων, μεγαλοσυμφερόντων, ατομικών συμφερόντων, κοινωνικών συμφερόντων αλλά σε κάθε περίπτωση συνιστούν το ορατό μέρος μιας συμφωνίας κυρίων μεταξύ ομάδων και στρωμάτων. Όταν η εκλογική τους αποδοχή καταρρέει δεν παρατηρούμε τίποτα περισσότερο παρά την κατάρρευση της συμφωνίας και την ανάγκη επαναδιαπραγμάτευσης ή επαναδιατύπωσής της.
Αυτό το φαινόμενο παρατηρήσαμε και στην περίπτωση της Νέας Δημοκρατίας. Η ραγδαία οικονομική κατάρρευση που ενέσκηψε στη χώρα κατά κάποιο τρόπο "άναψε" τα φώτα στο πολιτικό μας σκηνικό και ξαφνικά οι ψηφοφόροι και οι οπαδοί της Νέας δημοκρατίας ανακάλυψαν ότι συνευρίσκονταν υπό κοινή κομματική στέγη  φιλελεύθεροι, κεντροδεξιοί, δεξιοί, νεο-ορθόδοξοι αλλά και προσωπικοί μηχανισμοί, οικονομικά συμφέροντα και κομματάρχες άλλων εποχών. Η κυριαρχία σε πολιτικό επίπεδο της μετεμφυλιοπολεμικής Δεξιάς δεν συνοδεύτηκε από την οργάνωση μιας κομματικής δομής που θα κυριαρχούσε στην ελληνική κοινωνία οικονομικά και πολιτισμικά. Η ελληνική οικονομία εξελίχθηκε περίπου σε μια "Κούβα" της Ευρώπης - υπό την ευλογία και την επιστασία της Δεξιάς(!) Νέας Δημοκρατίας- ενώ ο νεοελληνικός πολιτισμός ανδρώθηκε μονόπλευρα με τις αριστερές καταβολές. Η μεταπολιτευτική Νέα Δημοκρατία αρνήθηκε να κεφαλαιοποιήσει την πολιτική της κυριαρχία μετασχηματίζοντάς την σε κοινωνικό πρόταγμα, επαναπαύθηκε στις δάφνες εκλογικών θριάμβων και υποτάχθηκε σε ηγέτες με λαμπερή προσωπικότητα που εξασφάλιζαν νίκες και κομματικά φέουδα στον κρατικό μηχανισμό. Οι δεξιοί ντρέπονταν να αρθρώσουν "ομολογία πίστεως", οι φιλελεύθεροι εκδιώχθηκαν για τις οικονομικές τους προτάσεις, η ελληνική κοινωνία δεν παρακολούθησε την ευρωπαϊκή ευημερία, ενώ με ευκολία σε κάθε οικονομική κρίση καταδεικνύεται το "τέλος του καπιταλισμού" ή τα "δεινά της ελεύθερης οικονομίας" χωρίς όμως να έχουμε ποτέ -ενσυνείδητα - συμμετάσχει στα πάρτι που κατά καιρούς παρατίθενται στη διεθνή οικονομική καπιταλιστική αρένα.
Η Νέα Δημοκρατία δεν φρόντισε να γίνει ποτέ μια κοινωνική και οικονομική έκφραση της κεντροδεξιάς. Απλώς κυκλοφόρησε ως brandname στο πολιτικό χρηματιστήριο χωρίς να παράγει το προϊόν που υποτίθεται ότι θα παρήγαγε, ενώ με κάθε ευκαιρία δεν παρέλειπε να αρνείται την πολιτική κληρονομιά της. Τροφοδότησε τον κρατισμό, συντάχθηκε με παλαιοκομματικές αντιλήψεις και κατάφερε σε μικρό - πολιτικά χρόνο - να αποτελεί μια παραπαίουσα μειοψηφία, σε κατά τα άλλα "δεξιόστροφες" Ευρώπη και Ελλάδα. Με απλά λόγια η Νέα Δημοκρατία έφτασε στον ύψιστο βαθμό παραδοξότητας, όταν επαγγελλόμενη τον φιλελυθερισμό (ριζοσπαστικό, κοινωνικό, με φράουλες ή και σαντυγί) ταυτόχρονα διόγκωνε το κράτος και έβαζε χαράτσια στους ελεύθερους επαγγελματίες, ενισχύοντας τον ρόλο του Δημοσίου ως τον απόλυτο εργοδότη στην ελληνική οικονομία!
Συνοψίζοντας, το τελευταίο εκλογικό αποτέλεσμα απεικονίζει ένα πολύ σκληρό πυρήνα νεοδημοκρατικού πολιτικού δυναμικού. Δεν είναι παρά η διαχρονική συνιστώσα "ορφανών" της παραδοσιακής Δεξιάς. Από αυτήν την άποψη, στην παρούσα κρίση ηγεσίας της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης και σύμφωνα με όσα αναφέρθηκαν παραπάνω, θα έσπευδαν να εκλέξουν πρόεδρο που θα ικανοποιούσε τα κριτήρια μια στενής ιδεολογικής πλατφόρμας που αδιαφορεί για πολιτική και ιδεολογική κυριαρχία στην κοινωνία και στην οικονομία. Είναι η ίδια δεξαμενή ψηφοφόρων που ακριβώς επειδή όχι απλώς στηρίζει αλλά "είναι" η δεξιά παράταξη, ζει μέσα στην καθαρότητα των ιδεών της και συνακόλουθα τροφοδοτείται απ' αυτή. Αδιαφορεί για την εξουσία, θεωρεί ότι διαρκώς "πράττει το (εθνικά, οικονομικά, κομματικά) ορθόν" και ως εκ τούτου διαθέτει το "αλάθητο". Είναι σαφές ότι στις κομματικές κάλπες θα προσέλθει ένα ακόμη πιο μικρό εκλογικό σώμα και συναφώς με ακόμη πιο έντονα τα παραπάνω χαρακτηριστικά.
Συμπερασματικά, ο υποψήφιος που εκφράζει πιο "καθαρά" τα ακραιφνώς παραταξιακά χαρακτηριστικά της παρούσας συγκυρίας είναι ο Αντώνης Σαμαράς, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει σε καμιά περίπτωση ότι συνιστά και τη βέλτιστη πολιτικά λύση για τη Νέα Δημοκρατίας. Απλά "ταιριάζει" στον πυρήνα που "απέμεινε" στη Νέα Δημοκρατία και όντως με αυτό το πρίσμα η Ντόρα Μπακογιάννη έχει δίκιο όταν λέει πως το κόμμα με την εκλογή Σαμαρά θα συρρικνωθεί. Εμείς από την πλευρά μας, αυτό που εκτιμούμε ότι θα προκύψει ως αποτέλεσμα την Κυριακή το βράδυ, θα είναι μεν μεγάλη σε έκταση νίκη του κ. Σαμαρά, μικρότερη προσέλευση από το αναμενόμενο (αρκετά κάτω από 300.000 ψηφοφόροι) ενώ η επόμενη μέρα του κόμματος προοιωνίζεται εξαιρετικά ομιχλώδης.

Ποια Πολιτική Ανάλυση; Εδώ δεν έχει Παιδίατρο η Ιθάκη!

                  Χωρίς άρθρο για αρκετό χρονικό διάστημα. Μελετούσα ένα ικανό όγκο δεδομένων ώστε να γράψω κάτι για τα τεκταινόμενα στη Νέα Δημοκρατία. Κι εκεί που είχα καταλήξει σε κάποια συμπεράσματα, σκάει το θέμα που για τη δική μου πολιτική κοσμοθεωρία κι αντίληψη, συμπυκνώνει ολοκληρωτικά κι απόλυτα το ελληνικό πρόβλημα. Λιτά κι απέριττα. Η Ιθάκη δεν έχει παιδίατρο. Τόσο απλά.
                  Μην προσπεράσεις το θέμα τόσο γρήγορα ως άλλη μια αστοχία της κρατικής μηχανής. Αν το κοιτάξεις βαθύτερα μάλλον θα συμφωνήσεις μαζί μου ότι σε αυτήν τη μικρή φρασούλα - στην ξαναγράφω: Η Ιθάκη δεν έχει παιδίατρο - κρύβεται το παρελθόν το παρόν και το μέλλον μας. Γιατί;
                  Το πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό μας σύστημα απέτυχε να εξασφαλίσει γιατρό στα παιδιά ενός νησιού και μάλιστα εν μέσω του θέματος που προέκυψε με τη νέα γρίπη. 
                 Το πολιτικό  σύστημα απέτυχε διότι αδυνατεί χρονίως να "εξημερώσει" το ανήμερο θηρίο της μίζερης καθημερινότητας, βάζοντας σε μια υποτυπώδη τάξη την - πανάκριβη(!) κατά τα άλλα -  δημόσια διοίκηση.
                  Το οικονομικό σύστημα απέτυχε διότι η περιφερειακή ανάπτυξη -σύμφωνα με το ελληνικό μοντέλο - περιορίστηκε στην κατασκευή δρόμων και στην παροχή αγροτικών επιδοτήσεων αγνοώντας όλα τα άλλα - των παιδιών συμπεριλαμβανομένων στην υπόψη περίπτωση- ενώ δεν φρόντισε να εντάξει και τις παροχές υγείας στις προϋποθέσεις εκείνες που συμβάλλουν στην πρόοδο της περιφέρειας.             
                  Τέλος, το κοινωνικό σύστημα απέτυχε διότι η τοπική αλλά και ευρύτερα η ελληνική κοινωνία αναμένει την επίλυση παρόμοιων θεμάτων από τα "θεσμικά" όργανα αντί να κινητοποιήσει την δύναμη της κοινωνίας των πολιτών.  Και η κοινωνία των πολιτών εδώ αδράνησε όπως αδρανεί και αλλού. Οι γονείς, οι εκπαιδευτικοί, οι νέοι, οι bloggers, οι μαθητές, η Εκκλησία, οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις - όχι μόνο του νησιού αλλά ολόκληρης της ελληνικής περιφέρειας- θα έπρεπε να διαθέτουν τα ανακλαστικά εκείνα που θα απέτρεπαν εν τη γενέσει τους παρόμοια φαινόμενα. Αντ' αυτού, το κοινωνικό σύνολο παρακολουθεί απαθές την έλλειψη στοιχειωδών παροχών, αντί να "κινήσει γη και ουρανό" προκειμένου να δημοσιοποιήσει το πρόβλημα. Επιστολές σε ελληνικά, ευρωπαϊκά και διεθνή όργανα, lobbying, emails, blogging:Η Ιθάκη δεν έχει παιδίατρο! Δεν αναφέρομαι στους θεσμικά ασχολούμενους με το ζήτημα, δήμαρχο, νομάρχη, βουλευτές ή υπουργούς. Αυτοί μπορεί είτε να περιχαρακώθηκαν πίσω από την υπηρεσιακή γραφειοκρατία είτε να λειτούργησαν στα πλαίσια του πολιτικού τους ρόλου. Δεν το γνωρίζω και δεν αναφέρομαι σ' αυτούς. Αναρωτιέμαι ποια ήταν η αντίδραση της τοπικής κοινωνίας.
                 Εδώ ερχόμαστε στο σκληρό πυρήνα του προβλήματος. Τη συνολική αποτυχία μιας σύγχρονης κοινωνίας: της νεο-ελληνικής, που μπορεί να συνοψισθεί σε τρία σημεία:                     

• Στην φόρτιση και στην ερμηνεία των πάντων με όρους ιδιοτέλειας, κομματικής ή προσωπικής. Η σύγχρονη ελληνική σκέψη λοιπόν θα αναρωτηθεί: ποιος τα γράφει; γιατί τώρα; γιατί δεν τα 'λεγε και στην προηγούμενη Κυβέρνηση; γιατί μόνο για την Ιθάκη; Μήπως θα έχει επίπτωση στον τουρισμό; Μήπως ο αρθρογράφος είναι από την Κεφαλλονιά(!); Ανεξαρτήτως απάντησης όμως - το μάντεψες ε; - Η Ιθάκη δεν έχει παιδίατρο!  
  
• Στην στενή και πεπαλαιωμένη αντίληψη περί πατριωτισμού, χωρίς όμως αυτή η αντίληψη να μας εμποδίζει να εξαργυρώνουμε και λίγη πατρίδα που και που. Κάποιοι μπορεί να ανατρίχιασαν και μόνο στη σκέψη ότι ναι! θα ήταν ορθό να "εκθέσουμε δι' επιστολών" την ανεπαρκή κρατική μηχανή μας σε ευρωπαϊκό επίπεδο και στα αρμόδια όργανα, προκειμένου η κεντρική εξουσία να  υποχρεωθεί να λειτουργήσει. Αν κάποιοι δεν ανατρίχιασαν ακόμη, τότε σίγουρα θα ανατρίχιαζαν στη σκέψη του να "υποδέχεται" τους τουρίστες το καλοκαίρι στο νησί - στην Ιθάκη ή και αλλού - μια τεράστια πινακίδα" Προσοχή: Η Ιθάκη δεν έχει παιδίατρο!".  Εσύ τι λες; Θα λυνόταν το πρόβλημα ή όχι;
  
• Στην πίστη - μεταφυσική και ανεξήγητη εν πολλοίς- ότι το κράτος θα μας λύσει όλα τα προβλήματα. Η νεοελληνική κοινωνία έχει εμποτιστεί με την αντίληψη ότι το κράτος, ακόμη και το πανθομολογουμένως ανεπαρκές όπως το δικό μας, οφείλει/μπορεί να επιλύει οποιοδήποτε πρόβλημα, ατομικό, εργασιακό, κοινωνικό, οικονομικό ακόμη και ιατρικό! Στη φάση βεβαίως που το κράτος "στοχάζεται" - βλέπε αδιαφορεί ή αδυνατεί - εμείς απλώς αναμένουμε. Αγνοούμε πλήρως τη δύναμη της κοινωνίας των πολιτών, φοβόμαστε την ιδιωτική - και απογαλακτισμένη από την κρατική εξουσία- ιδιωτική πρωτοβουλία. Μη με ρωτήσεις πως θα μπορούσε η ιδιωτική πρωτοβουλία να επιλύσει το πρόβλημα της Ιθάκης. Η καθιέρωση  μιας "σούπερ" υποτροφίας από την Χ εταιρεία/ίδρυμα/φορέα/οργάνωση σε ένα νέο γιατρό με την μοναδική υποχρέωση να υπηρετεί  μετά την ειδικότητά του για πέντε χρόνια στο νησί θα έλυνε το πρόβλημα δια παντός. Μια φράση σε ένα χαρτί θα αρκούσε: "Το νησί του Οδυσσέα δεν έχει παιδίατρο!" . Όχι όμως προς τον εκάστοτε Υπουργό Υγείας. Πιο αποτελεσματικό θα ήταν προς όλα τα πανεπιστήμια διεθνούς κύρους που διδάσκουν στην ανθρωπότητα την Οδύσσεια!

Μέχρι να γίνουν όμως όλα αυτά, θα σας προέτρεπα αν έχετε πρόσβαση σε blog, πολιτικό, βουλευτή, υπουργό, δημοσιογράφο, στο Γιώργο, στον Αντώνη, στην Ντόρα, στον Αλέκο, στην Αλέκα, στον άλλο Γιώργο, πείτε μια κουβέντα. Γράψτε ένα mail, ένα post, γράψτε μια φράση στο facebook, στο myspace, στο sms που θα στείλετε στον κολλητό ή στην κολλητή σας. Από το γραφείο, από το σπίτι, από το δρόμο.  Ποια Πολιτική Ανάλυση; Εδώ δεν έχει Παιδίατρο η Ιθάκη!
 

Επιτέλους και Λίγη Χαμηλή Πολιτική!

                   Κατ' αρχάς να (ξανα)-συστηθούμε. Το ζήτημα των εργαζομένων - ή "μαθητευομένων" αν προτιμάτε - υπό διάφορες, μη μόνιμες, εργασιακές σχέσεις στο δημόσιο τομέα καθώς και την εξαιρετικά σημαντική πολιτική του σημασία, την είχαμε επισημάνει από το Σεπτέμβριο του 2008, όταν έκαναν την εμφάνισή τους τα πρώτα σημάδια "εκλογικής κόπωσης" της Νέας Δημοκρατίας. Αναφέραμε μάλιστα, απευθυνόμενοι στο κυβερνών κόμμα, τα εξής:

" Ορίστε ένα σαφές χρονοδιάγραμμα για το ζήτημα του συνόλου των συμβασιούχων του Δημοσίου. Ανακοινώστε το ξεκάθαρα και δώστε εναλλακτικές λύσεις και επαρκή χρόνο σε εκείνους που πρόκειται να λύσουν τη σχέση εργασίας τους με το Δημόσιο. Δώστε τους κίνητρα και κατεύθυνση ώστε να έχουν τη δυνατότητα να αξιοποιηθούν σε άλλες θέσεις εργασίας. Προσφέρετε δωρεάν κατάρτιση στους πιο νέους και προσλάβετε τους πιο μεγάλους σε ηλικία. Οι συμβασιούχοι αποτελούν κρίσιμη εκλογική μάζα, ευμετάβλητη σε υποσχέσεις. Μην ξεχνάτε ότι το ΠΑΣΟΚ κυβέρνησε για είκοσι χρόνια διότι -μεταξύ άλλων - διοχέτευσε σε ολόκληρο το δημόσιο τομέα χιλιάδες οπαδών του. Δυστυχώς, αν δεν διαχειριστείτε το κρίσιμο αυτό ζήτημα δεν έχετε μεγάλες πιθανότητες επιτυχούς εκλογικής αναμέτρησης."

                  Και τα παραπάνω δεν ήταν η μόνη αναφορά μας σε αυτό το κρίσιμο, κοινωνικά αλλά και πολιτικά, θέμα. Όλα τα εργαλεία πολιτικής ανάλυσης που χρησιμοποιούμε κατατείνουν στην ανάδειξη του ζητήματος αυτού σε κορυφαίο θέμα της λεγόμενης "χαμηλής πολιτικής", γεγονός που από τη μεν -ηττηθείσα - Νέα Δημοκρατία αγνοήθηκε, ως προς την ορθή διαχείρισή του, από το δε ΠΑΣΟΚ επελέγη ως προμετωπίδα της ευρύτερης πρότασής του περί ανανέωσης.
                 
Θα αναφερθούμε επιγραμματικά σε δύο πολύ σοβαρές, κατά τη γνώμη μας, παραμέτρους του θέματος:

• Πρώτον, η επιλογή της Κυβέρνησης περί "συνολικής επίλυσης" του ζητήματος - δια της λύσεως των συγκεκριμένων εργασιακών σχέσεων - χωρίς προηγουμένως να υπάρχουν οι σχετικές πρόνοιες για τη σταδιακή και ομαλή αποδέσμευση χιλιάδων εργαζομένων, προσκρούει συγκριτικά στην ευρύτερη και διαπιστωμένη δυσπιστία των πολιτών σχετικά με την αξιοπιστία των κρατικών θεσμών και ειδικότερα στην παρούσα φάση, δυσπιστία προς την αξιοπιστία των κυβερνητικών εξαγγελιών και προθέσεων. Απλούστερα, εάν η Κυβέρνηση επιθυμούσε να επικοινωνήσει το  μήνυμα της ανάταξης των θεσμών και της αξιοκρατίας εν προκειμένω, θα έπρεπε να έχει επιλέξει διαφορετική αφετηρία, εφόσον εξ' αντικειμένου οι εργαζόμενοι αποτελούν εσαεί τον "αδύναμο κρίκο" μιας αλυσίδας χρονιζόντων παρατυπιών και ως εκ τούτου "εύκολο στόχο". Αν ήθελε να "λαϊκίσει" κανείς θα μπορούσε να διατυπώσει την άποψη ότι είναι τουλάχιστον παράδοξο το πολιτικό μας σύστημα να είναι σε θέση να "τακτοποιεί" ή να αδιαφορεί για χιλιάδες ημιυπαίθριους ή αυθαίρετα κτίσματα ενώ να αδυνατεί να "τακτοποιήσει" χιλιάδες μη προνομιούχους συνανθρώπους μας, όχι κατ' ανάγκην αποκαθιστώντας τους δια διορισμού αλλά δημιουργώντας τις προϋποθέσεις ομαλής τους εκ νέου ένταξης στην αγορά εργασίας. Οι περιπτώσεις είναι ανάλογες εφόσον τόσο στα αυθαίρετα κτίσματα όσο και στην "αυθαίρετη" εργασία/πορεία προς τη μονιμοποίηση καλύπτονται ανορθόδοξα βασικές ανάγκες (στέγασης ή εργασίας) με τη "σύμπραξη" κρατικών λειτουργών και πολιτών.
• Δεύτερον, η συγκεκριμένη κυβερνητική επιλογή ενέχει στοιχεία εσωκομματικών διεργασιών και καθίσταται αυτομάτως πολιτικά "ύποπτη": το πολιτικό κόστος "χρεώθηκε" στον Αντιπρόεδρο της Κυβέρνησης - όχι ακραιφνή "Παπανδρεϊκό" σύμφωνα με παρελθούσες δηλώσεις του - ενώ το κενό που θα αφήσουν οι συγκεκριμένοι εργαζόμενοι εξ΄ανάγκης θα πρέπει να καλυφθεί και μάλιστα όχι με ρυθμούς - και με μισθούς! - διαδικασιών ΑΣΕΠ. Πως αποκωδικοποιούνται τα παραπάνω; Πολύ απλά ο Πρωθυπουργός είναι σε θέση να "ελιχθεί" μέσω ενός μελλοντικού ανασχηματισμού, αφού αποδειχθεί στην πράξη ότι το ζήτημα αποκτά δυσανάλογο πολιτικό κόστος και μάλιστα εντελώς ανώδυνα εφόσον θα έχει αποδείξει στην πράξη ότι είχε αναθέσει σημαντικά καθήκοντα σε πολιτικούς του εσωκομματικούς αντιπάλους, ενώ στη συνέχεια και υπό την ισχυρή πίεση των αδήριτων αναγκών του Δημοσίου, μπορεί να συνδιαλλαγεί με το κόμμα και την κοινωνία επαναφέροντας με άλλη μορφή την ίδια σχέση εργασίας αλλά υπό νέα κομματική "ομπρέλλα". Με δεδομένα τα πρόσφατα τεκταινόμενα στα εσωκομματικά του ΠΑΣΟΚ, ο Πρωθυπουργός έχει περιθώρια να ικανοποιήσει τόσο το "Παπανδρεϊκό" νεο-ΠΑΣΟΚ όσο και το "βαθύ" κόμμα.
  

Η υψηλή πολιτική ανάλυση έχει ενδιαφέρον. Εντούτοις, τα ζητήματα "χαμηλής πολιτικής" αθροιζόμενα σε ένα πολιτικό τοπίο πλήρες ερωτηματικών και αβεβαιοτήτων εμπεριέχουν σημαντικό δυναμικό, ικανό να προκαλέσει - ανεξέλεγκτα για τους ανυποψίαστους - ρήγματα σε αδύναμα επικοινωνιακά κελύφη. Αφήσαμε τελευταίο το ζήτημα της μεθοδολογίας του πολιτικού μάνατζμεντ που φαίνεται να υιοθετεί όλο και πιο ενεργά η Κυβέρνηση του κ. Παπανδρέου.
Είναι σαφές ότι καλλιεργείται ένα ιδιαίτερο προφίλ διακυβέρνησης, όπου οι Υπουργοί και τα υψηλόβαθμα κυβερνητικά στελέχη εμπλέκονται σε βάθος όχι σε θέματα γενικής πολιτικής των τομέων τους αλλά σε θέματα που - σε άλλες χώρες ή άλλα μοντέλα διοίκησης - αφορούν εξειδικευμένους τεχνοκράτες. Είχαμε αναφερθεί στο "μικρο-μάνατζμεντ" και σε παλαιότερο άρθρο μας, αλλά η ένταση του φαινομένου μας προκαλεί το ενδιαφέρον εκ νέου. Πέραν των επικοινωνιακών "παγίδων" που κρύβονται σε αυτής της μορφής κυβερνητικής διαχείρισης, εκτιμούμε ότι αφορά και σε κάποιο βαθμό στην κατεύθυνση του πολιτικού μας συστήματος αλλά και στην ποιότητα των δημοκρατικών θεσμών. Η συγκέντρωση στο ίδιο πρόσωπο της τεχνοκρατικής γνώσης και της πολιτικής άποψης δεν αποτελεί την ιδανική δημοκρατική συγκυρία, αφού την πολιτική επιλογή, η οποία υπόκειται στη λαϊκή αποδοχή ή απόρριψη, θα έρχεται να ενισχύει η τεχνοκρατική "καλή μαρτυρία" του επιστημονικού βιογραφικού μη επιδεχόμενης πολιτικής αμφισβήτησης. Οι ρόλοι του τεχνοκράτη από τον πολιτικό αυτονοήτως πρέπει να είναι διακριτοί. Το εντοπίσαμε στην περίπτωση της διαδικασίας επιλογής των Γενικών Γραμματέων, όπου η Κυβέρνηση επιχειρεί να αποκρύψει την -θεμιτή κατά τα άλλα-  πολιτική επιλογή πίσω από "βαριά" βιογραφικά. Επίσης, παρακολουθήσαμε Υπουργούς να παίρνουν θέση σε επιχειρησιακά ζητήματα των Υπουργείων τους, προσπαθώντας να υποκαταστήσουν το τεχνοκρατικό ή άλλο έλλειμμα του τομέα που εποπτεύουν με τις δικές τους "καλές ιδέες" ή τη δική τους "προσωπική" άποψη, αντί να φροντίζουν να εξασφαλίσουν τις προϋποθέσεις εκείνες που θα προάγουν τον επαγγελματισμό των υπαλλήλων και την εξυπηρέτηση του πολίτη. Αναρωτιέμαι αν και στο θέμα των STAGE αναζητήθηκε η επιστημονική άποψη ειδικών "βιογραφικών"- εργατολόγων, κοινωνιολόγων, οικονομολόγων - πριν ληφθεί η συγκεκριμένη απόφαση, ή απλά υπήρξε σημείο κατάρρευσης του κυβερνητικού επικοινωνισμού και επιχειρήθηκε η επίδειξη "πολιτικού τσαμπουκά" από τους συνήθεις υπόπτους. Μόνο που ο πραγματικός "πολιτικός τσαμπουκάς" δεν αναδεικνύεται με τη θραύση των - ούτως ή άλλως - εύθραυστων "αυγών" αλλά με το σπάσιμο των ενίοτε "άθραυστων" αποστημάτων του κοινωνικού, πολιτικού και οικονομικού μας περιβάλλοντος.

Ένα...STAGE Μπροστά και Δύο Πίσω!

Την επικοινωνιακή λάμψη των πρώτων ημερών της Κυβέρνησης του Γιώργου Παπανδρέου έρχεται να θαμπώσει η επαφή με την ελληνική πραγματικότητα, σε μια εξαιρετικά δυσμενή και κρίσιμη συγκυρία. Η οικονομία μοιάζει με το νερό μιας λίμνης. Κρύβει ό,τι άσχημο και αντιαισθητικό βρίσκεται από κάτω τα βράχια, τη  λάσπη και το βούρκο. Στην επιφάνεια επικρατεί ηρεμία. Όταν κατεβαίνει η στάθμη του νερού, σε καιρούς χαλεπούς όπως οι δικοί μας, εμφανίζεται το ζοφερό υπόστρωμα. Η κακή κατάσταση της οικονομίας φέρνει στην επιφάνεια τα χρόνια προβλήματα και τις παθογένειες του συστήματος, που καλείται η παρούσα Κυβέρνηση να διαχειριστεί.

Από τις προγραμματικές δηλώσεις της Κυβέρνησης του κ. Παπανδρέου καθώς και από τα πρώτα δείγματα γραφής, με σχετική απογοήτευση διαπιστώνει κανείς πολύ συγκεκριμένα χαρακτηριστικά:

• Έλλειψη σχεδίου και πολιτικής πρότασης για γνωστά και σημαντικά ζητήματα ή για ζητήματα που η ίδια η Κυβέρνηση έθεσε: το θέμα των STAGE που αφορά στη λειτουργία του δημόσιου τομέα αλλά και στη ζωή και στις συνθήκες εργασίας χιλιάδων ανθρώπων, γνωστό και υπαρκτό εδώ και χρόνια, δεν φαίνεται να αντιμετωπίζεται βάσει συγκεκριμένου σχεδιασμού αλλά με αμηχανία και ανέξοδη αμετροέπεια από τα κυβερνητικά στελέχη. Ανάλογα παραδείγματα εντοπίζονται στο ζήτημα των ημιυπαίθριων καθώς και στο πολυδιαφημισμένο πρόγραμμα διορισμού των Γενικών Γραμματέων αλλά και αλλού. Η Κυβέρνηση φαίνεται να έχει επενδύσει επικοινωνιακά σε τομείς που εμπλέκεται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο πλήθος ανθρώπων, αναλαμβάνοντας μεγάλο ρίσκο για τη συνέχεια, εφόσον αυτή δεν αποδειχθεί συνεπής με τις διακηρυχθείσες προθέσεις της. Σε αυτόν τον τομέα είναι πολύ πιθανό να αναλωθεί σημαντικό πολιτικό κεφάλαιο από το κυβερνών κόμμα και οι "απαντήσεις" που θα δώσει - ειδικά στο θέμα των STAGE - θα κρίνουν σε σημαντικό βαθμό την περαιτέρω κυβερνητική πορεία. Η απόφαση είναι κομβική: το κράτος θα εξακολουθήσει να είναι ο πλέον προνομιακός εργοδότης στην αγορά ή θα κατευθυνθούμε αποφασιστικά προς ένα μικρότερο, ευέλικτο και "ισότιμο" κρατικό εργοδότη;
  

• Υιοθέτηση προσέγγισης παλαιάς κοπής σε σύγχρονα ζητήματα όπως διαδίκτυο, περιβάλλον, πράσινη ανάπτυξη: Το κλασσικό τρίπτυχο "ψήφιση νομοσχεδίου-συγκρότηση επιτροπής-έλεγχος εφαρμογής του νόμου" δεν έχει αποδειχθεί λειτουργικό σε μια χώρα που οι ελεγκτικοί μηχανισμοί υπολειτουργούν, τα νομοσχέδια περιλαμβάνουν ενίοτε - και ειδικότερα σε θέματα περιβάλλοντος - φωτογραφικές διατάξεις, αν δεν είναι ελλειπή, ενώ οι αμέτρητες επιτροπές απλώς συσκέπτονται, αμοιβόμενες πάντοτε(!), χωρίς να σκέπτονται και χωρίς να παράγουν. Τι θα μπορούσε να κάνει άμεσα η Κυβέρνηση; Ιδού μερικά παραδείγματα:
  

              Για πόσο καιρό ακόμα θα ακούμε για την περίφημη πια απόσυρση των παλαιών αυτοκινήτων, ιδέα παλιά και ξεπερασμένη, όπου το παλιό αυτοκίνητό μας το αντικαθιστούμε - έναντι κρατικής "αμοιβής" - με ένα άλλο αυτοκίνητο; Δεν θα ακούσουμε ποτέ - και ειδικά από μια φρέσκια Κυβέρνηση - για απόσυρση οχημάτων και στη θέση του οχήματος η Πολιτεία να παρέχει στον αποσύροντα μια κάρτα απεριορίστων διαδρομών με όλα τα μέσα μαζικής μεταφοράς για πέντε, ας πούμε, χρόνια;
              Οι αμιγώς διαδικτυακές επιχειρήσεις, τα ηλεκτρονικά καταστήματα δηλαδή, παράγουν μηδενικούς ρύπους, ενώ είναι τέτοια η φύση της λειτουργίας τους που θα μπορούσαν να εκτελούν όλο τον κύκλο συναλλαγών και διαχείρισής τους πλήρως αυτοματοποιημένα. Ηλεκτρονική συναλλαγή με τους πελάτες τους, ηλεκτρονική συναλλαγή με τις δημόσιες υπηρεσίες. Γιατί να μην υπάρχουν στα ΚΕΠ - από...χθές! - ολοκληρωμένα πακέτα ηλεκτρονικών καταστημάτων (ίσως ως ευγενική χορηγία ενός κρατικού ή ιδιωτικού φορέα), όπου θα μπορούσε ένας άνεργος να το παραλαμβάνει και να ξεκινά να την ηλεκτρονική του επιχείρηση; Ευνόητο είναι ότι θα μπορούσε να τύχει μιας συνολικής φορο(εισφορο-)απαλλαγής για κάποιο χρονικό διάστημα, ενώ τα τυπικά (καταστατικό, λογιστικά κλπ) θα μπορούσε να του τα καλύπτει μια μικρή επιδότηση, το εμπορικό επιμελητήριο ή άλλος φορέας.
Οι δυνατότητες είναι απεριόριστες αλλά σταματάμε εδώ.

• Εμμονή σε τετριμμένες επιλογές στην οικονομία.  Η οικονομική κρίση δεν προσέβαλλε όλες τις χώρες και όλες τις οικονομίες με τον ίδιο τρόπο. Συνεπώς οι λύσεις που εφαρμόσθηκαν στις ΗΠΑ ή σε άλλες χώρες τις Ευρώπης δεν αποτελούν την ιδανική επιλογή και για την ελληνική οικονομία. Είναι σαφές ότι η Κυβέρνηση εμμένει στο μοντέλο αναδιανομής του εισοδήματος που προτάσσει το "μικρή ενίσχυση σε πολλούς" αντί του "ουσιαστική ενίσχυση σε στοχευμένες κατηγορίες". Αυξήσεις στο επίπεδο του πληθωρισμού και επιδόματα ενίσχυσης σε εξαιρετικά ασθενείς οικονομικά τάξεις όχι μόνο δεν ενισχύουν την πραγματική οικονομία, αλλά επιβαρύνουν - επειδή λειτουργούν ως "οικονομία κλίμακας" - την ήδη δυσμενή κατάσταση. Προτάσεις; Πολλές:

        Σε μια "παγωμένη" οικονομία μην φορολογείτε την κατανάλωση. Μην φορολογείτε την επένδυση. Φορολογείστε την αποταμίευση.  Στη χώρα μας το φορολογικό σύστημα ενίοτε χρησιμοποιείται και ως "τιμωρός" των μέσων και υψηλών εισοδημάτων. Αν όμως χρησιμοποιηθεί ως μοχλός ώθησης προς την κατανάλωση και την επένδυση είναι σαφές ότι θα λειτουργήσει εις όφελος της πραγματικής οικονομίας. Ποια η ηθική και οικονομική βάση να φορολογεί κανείς το εισόδημα που καταναλώνεται - και άρα πάει στην πραγματική οικονομία όπου και φορολογείται με το ΦΠΑ - ενώ το εισόδημα που αποταμιεύεται να διαφεύγει; Πλήρης φοροαπαλλαγή λοιπόν όλων των δαπανών, τουλάχιστον για τα φυσικά πρόσωπα.
         Και επιτέλους ήρθε η ώρα για την έκδοση "πράσινων" ομολόγων. "Παροχετεύστε" το δημόσιο χρέος σε επενδύσεις αειφόρου ανάπτυξης στοχευμένες σε έργα και υποδομές που θα αποδώσουν πολλαπλά στο μέλλον. Οργανώστε "πράσινο" χρηματιστήριο, όπου με ειδικές φοροαπαλλαγές και άλλες διευκολύνσεις θα διαπραγματεύονται μετοχές και αξίες από πιστοποιημένες εταιρείες για την άντληση κεφαλαίων που θα κατευθύνονται στην οικολογία, στη βιολογική διατροφή, στις βιοκλιματικές κατασκευές, στην ανακύκλυση, στο fair trade.

Προσδοκούμε από την Κυβέρνηση του κ. Παπανδρέου  πολύ περισσότερα από όσα τα πρώτα της βήματα μας προοιωνίζουν. Πολύ φοβόμαστε όμως ότι και αυτή η ευκαιρία θα εξανεμιστεί μεταξύ ευχολογίων, καλών προθέσεων και κοντόφθαλμων πολιτικών.

Ποια Οικονομική Κρίση; Ζήτω η Georgemania!

Δύο σε ένα το παρόν άρθρο. Θα τολμήσουμε μια αποτίμηση των πρώτων κινήσεων της Κυβέρνησης του κ. Παπανδρέου και στη συνέχεια θα εξετάσουμε τα τεκταινόμενα στη Νέα Δημοκρατία, επιχειρώντας να αποτυπώσουμε την τρέχουσα εικόνα του πολιτικού τοπίου.

Georgemania λοιπόν. Με συνταγή Γιώργου, συγκροτήθηκε Κυβέρνηση "αντισυμβατική", με νέα και παλιά πρόσωπα, με ισορροπίες και ανισορροπίες αλλά πάνω απ' όλα τουλάχιστον ενδιαφέρουσα επικοινωνιακά. Αξίζει όμως - πέρα από όσα γράφονται και ακούγονται - να επικεντρωθούμε στα εξής:

• Διαφαίνεται μια έντονη ροπή της νέας Κυβέρνησης στο "μικρο-μάνατζμεντ" κι όχι στην χάραξη γενικής πολιτικής ανά τομέα. Η Κυβέρνηση του κ. Παπανδρέου χαρακτηρίζεται από μια εντελώς αντίθετη φιλοσοφία από εκείνη του κ. Καραμανλή. Οι Υπουργοί επεμβαίνουν ή διαχειρίζονται θέματα που  - κανονικά - ανήκουν στην αρμοδιότητα, το πολύ, Διευθυντή Υπουργείου. Το "μικρο-μάνατζμεντ" αποδίδει εξαιρετικά στον επικοινωνιακό τομέα ( απλά φανταστείτε ο ...Υπουργός Οικονομικών να διαπραγματεύεται ο ίδιος με την επιχείρησή σας κάποια σύμβαση αντί να στείλει τους τεχνοκράτες του Υπουργείου του ή  τον Πρωθυπουργό να έρχεται στο...χώρο σας με έναν Ισπανό Αρχιτέκτονα ώστε να επιβλέψει ο ίδιος τη διαμόρφωση της περιοχής) αλλά πολύ εύκολα μπορεί να εξελιχθεί σε έναν πραγματικό επικοινωνιακό "εφιάλτη" για τον "μικρο-μάνατζερ". Τα θέματα της κυβερνητικής διαχείρισης είναι εξαιρετικά πολλά και αρκετά από αυτά εξαιρετικά περίπλοκα, ώστε να "φορτώνονται" σε πολιτικά πρόσωπα. Ο χρόνος θα δείξει αν αυτή η επιλογή του κ. Παπανδρέου θα αποδειχθεί αποτελεσματική ή καταστροφική. Αν σας τρόμαξε η τελευταία λέξη, θα αναφέρω ένα απλό παράδειγμα για να ενισχύσω το επιχείρημα: Ανακοινώθηκε από τον αρμόδιο Υπουργό η προσπάθεια περιστολής των κρατικών οχημάτων. Ακούγεται - και φυσικά είναι - ως ένα πολύ θετικό μέτρο. Αν έρθουμε όμως στην πραγματικότητα - και δη στην ελληνική!- αναρωτηθείτε τι θα συμβεί αν, επί παραδείγματι, περικοπεί το υπηρεσιακό όχημα ενός υψηλόβαθμου δημόσιου παράγοντα, ενδεχομένως σε πολιτική θέση, ενώ ο πρόεδρος μιας ΔΕΚΟ, επίσης ορισμένος από την Κυβέρνηση, θα διατηρεί το πολυτελές όχημα της δημόσιας εταιρείας για τις μετακινήσεις του! 
• Η άσκηση της κυβερνητικής πολιτικής διαχέεται σε πολλούς τομείς ταυτόχρονα, χωρίς να φαίνεται κάποιο "κεντρικό θέμα" και βέβαια σε καμιά περίπτωση δεν προκρίνεται η οικονομική κρίση - χάριν της οποίας προκηρύχθηκαν οι πρόσφατες εκλογές και αποτέλεσε και το διακύβευμα της προεκλογικής περιόδου - ως καίριο ζήτημα προς επίλυση. Η παραπάνω εκτίμηση ενισχύεται σημαντικά από την επιλογή του κ. Παπανδρέου να αναδιατάξει και να αναδιανείμει τόσο έντονα τα υπουργικά χαρτοφυλάκια και τις αρμοδιότητες εκάστου. Βέβαια, θα ήταν άκαιρο να κρίνει κανείς την Κυβέρνηση  τόσο πρώιμα για ένα τόσο σοβαρό θέμα. Εντούτοις, η ίδια Κυβέρνηση είναι που αποφάσισε σε τόσο σύντομο διάστημα να μας "προκαλέσει" το -τουλάχιστον επικοινωνιακό- ενδιαφέρον σε μια σειρά από ζητήματα, χωρίς η οικονομική κρίση να είναι ένα από αυτά. Δεν αναφέρομαι στα μονίμως προβληματικά οικονομικά της χώρας αλλά στην ιδιαίτερη συγκυρία που βιώνει η παγκόσμια οικονομία. Προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι ένα από τα πρώτα νομοσχέδια ακούγεται ότι θα αφορά στο εκλογικό σύστημα και όχι σε μια σειρά μέτρων σχετικών με την ιδιαίτερη κατάσταση της οικονομίας. Επ' αυτού θα αναμένουμε τις προγραμματικές δηλώσεις της Κυβέρνησης προκειμένου να αποκτήσουμε μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα για τις προθέσεις της.

Το παράδοξο είναι ότι και στο χώρο της Νέας Δημοκρατίας, η Georgemania φαίνεται να αποτελεί κι εκεί την τρέχουσα τάση. Ενώ είχαν δρομολογηθεί από τον κ. Καραμανλή οι καταστατικές διαδικασίες για την εκλογή νέου Προέδρου του κόμματος, η εκλογή από τη βάση προέκυψε στο πλαίσιο της άποψης "κάντο όπως ο Γιώργος" και εκόντες άκοντες οι ενδιαφερόμενοι για την ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας συμφώνησαν να προσφύγουν στην περίφημη πια "βάση". Θα αναφερθούμε και στο μέλλον φυσικά στα τεκταινόμενα στο χώρο της κεντροδεξιάς παράταξης, επί του παρόντος όμως θα επισημάνουμε τα παρακάτω:

• Η Νέα Δημοκρατία του 2009 δεν είναι το ΠΑΣΟΚ του 2004 ή του 2007. Ο κομματικός μηχανισμός, η υποδομή, η δομή του κόμματος δεν δείχνει έτοιμη να διαχειρισθεί τόσο πολιτικά όσο και πρακτικά μια διαδικασία με συμμετοχή της βάσης για την εκλογή αρχηγού. Επιπλέον, το ΠΑΣΟΚ έχει θέσει μέτρα σύγκρισης στον αριθμό των συμμετεχόντων μελών ή φίλων καθώς είχε προέλθει από μια "φυσιολογική" ήττα φθοράς κι όχι από μια ήττα με στοιχεία εκλογικής κατάρρευσης στην οποία μάλιστα η ΝΔ προσήλθε αυτοβούλως, απογοητεύοντας ακόμη και μέρος του σκληρού της πυρήνα. Είναι λοιπόν πιθανό η προσέλευση να κινηθεί σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα, εφόσον η όλη διαδικασία εξελιχθεί εν θερμώ και να προκαλέσει ακόμη μεγαλύτερους τριγμούς στην αξιωματική αντιπολίτευση.
• Η πολλαπλότητα και οι πολιτικές ιδιότητες των - μέχρι τώρα - υποψηφίων φέρουν τα στοιχεία του έντονου πολιτικού παρελθόντος, όπως η ίδρυση κομμάτων ή κινήσεων στο παρελθόν αλλά και στοιχεία πολιτικής "εντοπιότητας". Με απλά λόγια, αναρωτιέμαι ποια θα είναι τα ποσοστά του κ. Σαμαρά ή του κ. Αβραμόπουλου στην Κρήτη, τα ποσοστά της κ. Μπακογιάννη στην Βόρεια Ελλάδα ή στη Μεσσηνία και τι θα συμβεί στην περίπτωση που προκύψει γεωγραφική υποεκπροσώπηση ή μια υψηλή ανισομέρεια στην ηλικιακή κατανομή των μελών που θα προσέλθουν στις κομματικές κάλπες. Η Νέα Δημοκρατία θέτει σε αμφισβήτηση την μέχρι σήμερα διαμορφωθείσα παραταξιακή της εικόνα μέσα από μια πρωτόγνωρη γι' αυτήν διαδικασία ανάδειξης αρχηγού, σε μια εξαιρετικά δυσμενή συγκυρία. Ανεξαρτήτως του τελικού αποτελέσματος η Νέα Δημοκρατία δεν θα είναι καθόλου ίδια με εκείνη που έχασε στην πρόσφατη εκλογική αναμέτρηση.
  

Συμπερασματικά, το αποτέλεσμα των εκλογών της 4ης Οκτωβρίου δημιούργησε πολύ περισσότερα ερωτηματικά από όσα απάντησε. Φυσιολογικά, θα λέγαμε ότι αποκτήσαμε - ως χώρα - μια ισχυρή Κυβέρνηση, ώστε να ανταποκριθεί στις περιστάσεις και στις απαιτήσεις των καιρών. Μας προέκυψε όμως, μέχρι τώρα, πέραν της ισχυρής κατά τα φαινόμενα Κυβέρνησης, μια εντελώς νέα και απροσδόκητη  -και εκ των πραγμάτων υπό "δοκιμασία"- φιλοσοφία διακυβέρνησης και μια αξιωματική αντιπολίτευση που αναζητά ταυτότητα, κατεύθυνση και αρχηγό. Τελικά, μάλλον - όπως σημειώναμε και σε προηγούμενο άρθρο μας - η "χοντρή κυρία δεν τραγούδησε ακόμα"!

Μια Φωνή που Δεν θα Ακουστεί από Κανέναν

Όσοι μου κάνετε την τιμή και από καιρού εις καιρόν με διαβάζετε, θα θυμάστε ότι εκεί κάπου στα τέλη του Αυγούστου είχαμε αναρτήσει μια σελίδα από το "Ημερολόγιο ενός Νεοδημοκράτη". Ο ίδιος άνθρωπος, απλός και χαμηλών τόνων, με τη δεδομένη πολιτική προτίμηση, μετά τις τελευταίες εξελίξεις στο κόμμα του κάθισε κι έγραψε αυτά που θα πει στο συνέδριο της Νέας Δημοκρατίας. Φυσικά, κανείς δεν θα τον προσκαλέσει, κανείς δεν θα του επιτρέψει να μιλήσει, κανείς δεν πρόκειται να τον ακούσει και κανείς δεν θα τον εκπροσωπήσει. Αφήστε τον όμως να το πιστεύει. Εμείς, απλώς αντιγράφουμε εδώ αυτόν το λόγο, αυτή τη φωνή που δεν θα ακουστεί από κανέναν.
"Κύριε Πρόεδρε της Οργανωτικής Επιτροπής, κυρίες και κύριοι,
700.000 περίπου ψηφοφόροι μας από το 2007 και πάνω από 1.000.000 ψηφοφόροι μας από το 2004, έφυγαν από κοντά μας, τρέχοντας - θα έλεγε κανείς - σαν να είμαστε το ισοδύναμο μιας πολιτικής καταστροφής. Εμείς που απομείναμε, με περίσσιο πολιτικό εγωισμό, καλούμαστε -ερήμην τους - να εκλέξουμε νέο αρχηγό, με τελικό στόχο να τους φέρουμε και πάλι κοντά μας. Χωρίς να απευθυνθούμε σε αυτούς τους πολίτες, χωρίς να αναζητήσουμε τους λόγους για τους οποίους μας εγκατέλειψαν με τόσο εκκωφαντικό τρόπο, σαν να μην μας ψήφισαν ποτέ και σαν να μην τους θεωρούμε χρήσιμους στις  εσωτερικές μας διαδικασίες ωστόσο κάποια στιγμή θα τους καλέσουμε να μας ψηφίσουν και πάλι. Επίσης, δεν αναρωτηθήκαμε αν κι εκείνοι που μας ψήφισαν στις πρόσφατες Εθνικές Εκλογές, αισθάνονται την ανάγκη να εκφρασθούν για την κατάσταση που περιήλθε η παράταξη. Δεν μας απασχόλησε αν κάποιοι απ' αυτούς αναζητήσουν αλλού πολιτική στέγη, αισθανόμενοι ότι το κόμμα, που υπό τις δεδομένες συνθήκες πίστεψαν και επέλεξαν, τους χρειάζεται και τους καλεί μόνο σε κάθε εκλογική διαδικασία ενώ  τους αγνοεί όταν πρόκειται να ληφθούν κρίσιμες αποφάσεις. Ακόμη και στην περίπτωση που τους καλέσουμε να συμμετάσχουν σε μια διαφορετική διαδικασία εκλογής του νέου Προέδρου του κόμματος, έστω και με την πιο διευρυμένη βάση, θα τους έχουμε περιορίσει στενά σε μια διαδικασία επιλογής μεταξύ κάποιων υποψηφίων, κρατώντας τους μακριά από κάθε άλλη συζήτηση.

Κύριε Πρόεδρε, κυρίες και κύριοι,
σήμερα επανερχόμαστε, μοιραία θα έλεγε κανείς, στο δίλημμα εκείνο που σε συμβολικό επίπεδο βεβαίως, μας οδήγησε όχι σε μια ήττα κυβερνητικής φθοράς, αλλά σε μια εκλογική κατάρρευση: ότι είναι "νόμιμον" είναι και "ηθικόν"; Η συνεδριακή διαδικασία είναι νόμιμη και σύμφωνη με το καταστατικό του κόμματος. Είναι όμως και ηθική; Απαντήσαμε στα ερωτήματα που απασχολούν τους Νεοδημοκράτες και τις Νεοδημοκράτισσες, αλλά και όλους τους πολίτες, ώστε ξεκάθαρα και κυρίως αξιόπιστα να απευθυνθούμε και πάλι σ' αυτούς;
Επιτρέψτε μου να θέσω από αυτό το βήμα κάποια από τα ερωτήματα αυτά, για τα οποία, όπως εκτιμώ, δεν διαθέτει κανείς τα πολιτικά αποθέματα ώστε να τα απαντήσει ευθέως:

• Η πρόωρη προσφυγή στις κάλπες, ενώ γνωρίζαμε τι θα συμβεί, ήταν νόμιμη. Ήταν όμως και ηθική; Κατηγορήσαμε το ΠΑΣΟΚ ότι κινείται στα όρια του συνταγματικού πνεύματος, όταν ανακοίνωσε ότι θα προκαλέσει εκλογές το Μάρτιο του 2010 με αφορμή τη διαδικασία για την εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας. Και πως απαντήσαμε σε αυτό; Με την εξίσου αμφίβολης  στοίχισης με το πνεύμα του συντάγματος, κίνησης να προσφύγουμε σε πρόωρες κάλπες, έχοντας λάβει τη λαϊκή εντολή για μια τετραετία. Με αυτή τη λογική και συνταγματική ακροβασία ποιοι συντάχθηκαν και με ποια σκοπιμότητα; Ποιοι θεώρησαν ότι ο Ελληνικός Λαός θα συμμεριζόταν τέτοια έωλα διλήμματα, υποτιμώντας τη νοημοσύνη και την ωριμότητά του;

•  Η διατήρηση του συνόλου του πολιτικού και κομματικού δυναμικού της Κυβέρνησης και του κόμματος, μετά την όχι ευκαταφρόνητη ήττα στις Ευρωεκλογές, παρέμεινε στις θέσεις του. Απολύτως νόμιμον. Ήταν όμως και ηθικόν; Όταν ο Ελληνικός Λαός αποδοκιμάζει, μέσα από μια εκλογική διαδικασία, τις επιλογές σου, η απόλυτη εμμονή σε αυτές τις επιλογές στη συνέχεια, δεν συνιστά πράξη αμφιβόλου, κομματικής τουλάχιστον, ηθικής;  Εάν ο αρχηγός ήταν απόλυτα ταυτισμένος με τις επιλογές του και μετά την ήττα στις Ευρωεκλογές, τότε έπρεπε να αποχωρήσει παραιτούμενος από αρχηγός του κόμματος κι όχι οδηγώντας ο ίδιος το κόμμα σε επόμενες εκλογές με τις ίδιες ήδη αποδοκιμασθείσες επιλογές.

Επιτρέψτε μου για λίγο, μιας και απευθύνομαι στο ανώτατο  κομματικό όργανο, να αποκλίνω από τους κανόνες του πολιτικώς ορθού και να αναφερθώ στο κομματικώς δέον. Υπάρχει μια μερίδα οπαδών του κόμματος που έρχεται πρώτο στις κομματικές συγκεντρώσεις και φεύγει τελευταίο. Είναι εκείνοι που χρειαζόμαστε μόνο σε κάθε προεκλογική εκστρατεία. Είναι εκείνοι οι άνθρωποι που κανείς πολιτικός δεν θέλει να αναφέρεται σ' αυτούς, δεν είναι πρέπον να συνευρίσκεται μ' αυτούς και σίγουρα αποτελούν μια καλή αφορμή ώστε να βρίσκεται διαρκώς σε σύσκεψη. Είναι εκείνοι που χρειαζόμαστε μόνο τα χειροκροτήματα αλλά όχι και την άποψή τους. Αναφέρομαι κυρίως σε νέα παιδιά, αλλά και σε μεγαλύτερους ανθρώπους, που εξαιτίας δικών μας αμαρτιών - σε θεσμούς και σε κράτος - χρειάζονται την κομματική ταυτότητα για να ανοίξουν τις πόρτες της ζωής τους και της δουλειάς τους. Αυτούς τους οπαδούς μας τους αγνοήσαμε. Τους κλείσαμε σαν σκελετούς στην κομματική ντουλάπα. Ταυτόχρονα, δεν φροντίσαμε να συγκροτήσουμε εκείνη τη Δημόσια Διοίκηση που να τους απαλλάσσει, αυτούς αλλά και όλους τους πολίτες, από την επίπονη διαδικασία να μας αναζητούν. Νόμιμα πράξαμε πάντοτε,  εντάσσοντάς τους σε προγράμματα απασχόλησης κομματικής ομηρείας. Πράξαμε όμως και ηθικά όταν με το ένα χέρι τους διορίζαμε ενώ με το άλλο υπογράφαμε την προκήρυξη ήδη χαμένων εκλογών;

Με πολύ σεβασμό, θα απευθυνθώ και στον απερχόμενο Πρόεδρο του κόμματός μας και πρώην πρωθυπουργό κ. Καραμανλή. Κύριε Πρόεδρε, το 2004 - το έχετε κι εσείς αντιληφθεί πλέον - δεν εκλεχθήκατε μόνο Πρωθυπουργός της χώρας. Στο πρόσωπό σας ο Ελληνικός Λαός είδε την ελπίδα. Δεν σας εμπιστεύθηκε μόνο τη διαχείριση των εθνικών υποθέσεων αλλά σας εναπόθεσε και την προσδοκία του ότι υπάρχει μια διαφορετική κατηγορία πολιτικού προσωπικού, πολύ πάνω από το μέσο όρο πολιτικής συμπεριφοράς. Αυτήν την ελπίδα, ως πολιτικό κεφάλαιο, προσπαθήσατε να ρίξετε κι εσείς στην πρόσφατη εκλογική μάχη, υποσχόμενος ότι "τώρα θα δείτε πως κερδίζονται οι μάχες". Όσοι σας ακολούθησαν, γνώριζαν ότι αυτή η μάχη είχε χαθεί προ πολλού. Όμως γι΄αυτούς είστε ακόμη η ελπίδα για τις επόμενες μάχες. Είναι νόμιμο να αποχωρήσετε κύριε Πρόεδρε. Δεν είναι όμως, κατά τη δική μου γνώμη, ηθικό να αποχωρήσετε έχοντας δώσει αυτήν την υπόσχεση. Αν συνηγορήσετε με τη στάση σας στο "ότι είναι νόμιμον είναι και ηθικόν", θα έχετε - δυστυχώς - εξαφανίσει και την τελευταία ελπίδα στους οπαδούς αυτού του κόμματος ότι μπορεί να υπάρχει ένας πολιτικός του δικού σας πολιτικού μεγέθους, αξιόπιστος, έντιμος και συνεπής στα λόγια και στα έργα. Σε κάθε επόμενο αρχηγό θα πέφτει βαριά η σκιά που θα αφήσει η ανάμνηση της εγκατάλειψης του αγώνα από εσάς. Θα πλανάται το ύπουλο ερώτημα της αμφισβήτησης αν την εντολή που θα πάρει ο επόμενος αρχηγός θα την τιμήσει μέχρι τέλους. Η παραίτησή σας είναι νόμιμη πράξη. Δεν αποτελεί όμως και πολιτικά ηθική πράξη να αποχωρήσετε έχοντας αφήσει την αίσθηση της εγκατάλειψης και επιτρέψτε μου να πω και της πολιτικής "προδοσίας", στους οπαδούς ενός κόμματος που φέρνει τη σφραγίδα του αείμνηστου Κωνσταντίνου Καραμανλή. Η υστεροφημία σας θα προσδιορίσει σημαντικά και την υστεροφημία μιας ολόκληρης πολιτικής σχολής στην οποία, όχι λόγω ονόματος αλλά από στάση ζωής, ανήκετε.
«Προς γαρ το τελευταίον εκβάν έκαστον των πριν υπαρξάντων κρίνεται» αποφαινόταν ο Δημοσθένης. Μην επιτρέψετε να το "τελευταίον εκβάν"  της δικής σας πορείας να το καρπωθεί ο Άδωνις!

Ήρθαν τα Πάνω-Κάτω αλλά η Χοντρή Κυρία Τραγούδησε;

Απ' αυτό το ιστολόγιο είχαμε προδιαγράψει αναλυτικά τις εξελίξεις που βιώνει σήμερα το πολιτικό μας σύστημα, από πολύ καιρό πριν. Το αποτέλεσμα των Εθνικών Εκλογών της 4ης Οκτωβρίου ήταν απολύτως αναμενόμενο, για όποιον έκανε τον κόπο να αναγνώσει τα κατά καιρούς άρθρα μας.
Συγχαρητήρια λοιπόν στον κ. Γιώργο Παπανδρέου και στο ΠΑΣΟΚ με τις πλέον θερμές ευχές όλων μας να επιτύχει στο έργο του και να ανταποκριθεί στις προσδοκίες όλων των Ελλήνων.

Εμείς όμως, πέρα από την απλή ανάγνωση της επικαιρότητας θα επιχειρήσουμε να εμβαθύνουμε περισσότερο στα πολιτικά τεκταινόμενα, σε μια προσπάθεια να αποτυπώσουμε τις επερχόμενες εξελίξεις, στο βαθμό που μας επιτρέπει η δυνατότητα να αναλύσουμε τα γεγονότα και τις τάσεις.

Μια επιφανειακή ανάλυση των γεγονότων λοιπόν, θα μας οδηγούσε στο βεβιασμένο συμπέρασμα ότι ο κ. Καραμανλής μέσα από ένα συνδυασμό - εξόφθαλμων - επικοινωνιακών και πολιτικών σφαλμάτων, επιταχυνόμενων μάλιστα μετά την ήττα στις Ευρωεκλογές, "κατόρθωσε", τουλάχιστον, τα παρακάτω:
-Να "παραδώσει" την εξουσία στο ΠΑΣΟΚ ένα εξάμηνο πριν το Μάρτιο του 2010, απογοητεύοντας ένα μεγάλο μέρος του σκληρού πυρήνα των οπαδών της Νέας Δημοκρατίας αλλά και αριθμό σημαντικών στελεχών του κόμματος.
-Να συρρικνώσει κοινοβουλευτικά και εκλογικά - σε ιστορικά χαμηλά - επίπεδα την κεντροδεξιά παράταξη, ορίζοντας μια εξαιρετικά χαμηλή αφετηρία για τις επόμενες αναμετρήσεις.
-Να αποδυναμώσει πολιτικά τον επόμενο Πρόεδρο της Νέας Δημοκρατίας, εφόσον αυτός ή αυτή (!) εκ των πραγμάτων θα πρέπει να αναλωθεί στην ανασυγκρότηση του κόμματος και όχι στην άσκηση ισχυρής αντιπολίτευσης που θα επέτρεπε την όσο το δυνατόν γρήγορη επάνοδο.
-Να οδηγηθεί ο ίδιος σε πολιτική "αποστρατεία".
-Να ισχυροποιήσει τον ιστορικό πολιτικό του αντίπαλο, σε βαθμό που και ο ίδιος ο κ. Παπανδρέου και το ΠΑΣΟΚ εκτιμώ ότι δύσκολα θα φανταζόντουσαν.

Αυτά θα του έλεγε του κ. Καραμανλή-εάν ερωτάτο - με τα ίδια περίπου λόγια, οποιοσδήποτε πολίτης σε κάποιο καφενείο και θα ήταν εξόχως απλοϊκό να θεωρήσει κανείς ότι ένας πολιτικός ηγέτης και μάλιστα ο Πρωθυπουργός της χώρας δεν γνώριζε ή δεν είχε φανταστεί τις συνέπειες μιας εσπευσμένης εκλογικής αναμέτρησης υπό τις γνωστές πολιτικές και δημοσκοπικές - και εκλογικές όπως φυσιολογικά αποδείχθηκε - δυσμενείς γι' αυτόν και τη ΝΔ, συνθήκες. Τόσο "ρηχό" και εξωφρενικά απλοϊκό - και εγγενώς θνησιγενές - ήταν το πολιτικό σχέδιο του κ. Καραμανλή; Αν το δεχθούμε, τότε οποιαδήποτε συζήτηση περιττεύει. Αν όχι, τότε διαβάστε παρακάτω!

Για να το θέσουμε με ποδοσφαιρικούς όρους, δυο πράγματα δεν θα περίμενε κανείς να δει σε αυτόν τον κόσμο, ένα έτος πριν συμβούν: να δει πρωταθλήτρια Ευρώπης την Εθνική Ελλάδος το 2004 και τον κ. Παπανδρέου Πρωθυπουργό το 2009! Για την Εθνική Ελλάδος, δεν διαθέτω ιδιαίτερες τεχνικές ποδοσφαιρικές γνώσεις για να ερμηνεύσω το φαινόμενο. Για τα πολιτικά ζητήματα όμως ίσως διαβάσετε κάτι πιο ενδιαφέρον.

Αν προσέξουμε ιδιαίτερα, κάποια εμβόλιμα γεγονότα από την ημέρα που ο κ. Παπανδρέου δήλωσε ότι θα προκαλέσει πρόωρες εκλογές με αφορμή την εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας το Μάρτιο του 2010 θα διαπιστώσουμε ότι ένα αόρατο πολιτικό "ρολόι" άρχισε να "τρέχει" ώστε να οδηγήσει τον αρχηγό του ΠΑΣΟΚ τάχιστα στην εξουσία. Δηλώσεις Καραμανλή για "κούραση", πολιτικά "ακραίοι" χειρισμοί σε θέματα που άπτονταν του ενδιαφέροντος της κοινής γνώμης, τόσο κοινοβουλευτικά όσο και εξωκοινοβουλευτικά, αδράνεια στην οργάνωση του ΝεοΔημοκρατικού κομματικού μηχανισμού ενόψει εκλογικών αναμετρήσεων, νομοθετήματα που κάθε άλλο προεκλογικά θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν (έκτακτη εισφορά, μηδενική αύξηση σε δημοσίους υπαλλήλους και συνταξιούχους κλπ), όλα υπό την ευθύνη και την εποπτεία του Πρωθυπουργού. Κατόπιν ενέσκηψε μια προεκλογική εκστρατεία για τις πρόωρες Εθνικές Εκλογές, βασισμένη σε ένα οικονομικό πρόγραμμα πρωτοφανούς "σκληρότητας" για τα ημέτερα ήθη και έθη. Το πρώτο ερώτημα που άμεσα προκύπτει είναι: σε ποιο εκλογικό σώμα απευθυνόταν ο κ. Καραμανλής; Στο τρέχον ή σε κάποιο "επόμενο" χρονικά και θεωρητικά "ωριμότερο" - υπό κάποιες άλλες συνθήκες και ποιες;- να συναινέσει στις προτάσεις του;
Το δεύτερο ερώτημα που προκύπτει είναι εκείνο που επίσης έγκαιρα είχαμε επισημάνει από το ιστολόγιό μας: Ο κ. Καραμανλής δεσμεύθηκε στην συνέντευξή του στη ΔΕΘ, αλλά και σε άλλες προηγούμενες και επόμενες εμφανίσεις του, να στηρίξει ανεπιφύλακτα την επανεκλογή του κ. Παπούλια. Προσέξτε: τον κ. Παπούλια ονομαστικά και μόνον αυτόν και επιπλέον η δέσμευση αφορά μόνον στον κ. Καραμανλή ως αρχηγό της ΝΔ. Εφόσον προκύψουν άλλα πρόσωπα στη μία ή και στις δύο περιπτώσεις, δεν υφίσταται δέσμευση; Χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει από μόνο του κάτι μετά από το συγκεκριμένο εκλογικό αποτέλεσμα- ουδείς προκαλεί εκ νέου εκλογές μετά από ήττα με διαφορά 10% σε έξι μήνες - πιθανόν να αποκτήσει σημασία μόνον υπό άλλες περιστάσεις.
Το τρίτο ερώτημα, αφορά στον κ. Καραμανλή και στη σχέση του με τη Νέα Δημοκρατία: Μετά από ένα εκλογικό αποτέλεσμα όπου φαίνεται να απορρίπτονται συλλήβδην πρόσωπα, πολιτικές και προτάσεις της Νέας Δημοκρατίας, θα ανέμενε κανείς τον κ. Καραμανλή να αποχωρεί άμεσα της κεντρικής πολιτικής σκηνής. Βεβαίως, η αποχώρησή του από την ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας πιθανόν να σηματοδοτεί βαθμιαία μια τέτοια κίνηση. Όμως ούτε η πολιτική παράδοση, ούτε η ηλικία, ούτε άλλα στοιχεία μας προδιαθέτουν για κάτι τέτοιο, χωρίς να μπορούμε να το αποκλείσουμε βέβαια. Φαντάζεστε όμως τον κ. Καραμανλή - ως πρώην Πρωθυπουργό πλέον - να αγορεύει στη Βουλή από τα έδρανα της αντιπολίτευσης; Κάτι δεν κολλάει στην γενική εικόνα έτσι; Ακόμη ας προσέξουμε ότι προτίμησε να ηγηθεί ο ίδιος του κόμματός του, κατά την συζήτηση για την ψήφο εμπιστοσύνης στη νέα Κυβέρνηση του κ. Παπανδρέου. Θα μπορούσε να παραιτηθεί άμεσα, να εκλέξει η κοινοβουλευτική ομάδα μεταβατικό αρχηγό και στη συνέχεια να δρομολογηθούν οι εσωκομματικές εξελίξεις.
Επιπλέον στοιχείο, αποτελεί η συγκεκριμένη ιστορική συγκυρία υπό την οποία διατυπώνονται τα παραπάνω ερωτήματα. Με κυρίαρχο το στοιχείο της δεινής οικονομικής κρίσης, δυο πράγματα μπορούμε να αναφέρουμε, ως παρατηρήσεις, σχετικά μ' αυτό:
Η συνολική εικόνα του προεκλογικού προγράμματος του ΠΑΣΟΚ, αλλά και η γενικότερη πολιτική παρουσία του κ. Παπανδρέου μέχρι τώρα, δείχνει - τουλάχιστον στις δικές μας εκτιμήσεις - να κινείται σε πρωτότυπες, ενδιαφέρουσες αλλά συμβατικές, σε σχέση με την ιδιαίτερη οικονομική συγκυρία, προτάσεις. Υπογραμμίζω ότι σε καμιά περίπτωση δεν θεωρώ το πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ ελλιπές, ασαφές ή προβληματικό. Απλά, αν το προβάλλει κανείς σε διαφορετικές χρονικές περιόδους, δεν διαπιστώνει που αποκλίνει ώστε να αντιμετωπίσει μια πρωτοφανή - όπως λέγεται και γράφεται - οικονομική κρίση. Σίγουρα, είναι σχεδιασμένο ώστε να συγκρουσθεί με αρκετές από τις παθογένειες της ελληνικής οικονομικής και άλλης πραγματικότητας. Δεν μπορώ όμως να εντοπίσω το ακριβές σημείο, το οποίο να είναι ιδιάζον σε σχέση με την ιδιάζουσα ιστορική συγκυρία που βιώνουμε. Με απλά λόγια, το ίδιο πρόγραμμα θα μπορούσε κάλλιστα να προταθεί και το 2007 καθώς και σε άλλες εκλογικές αναμετρήσεις, χωρία βεβαίως αυτό να σημαίνει ότι το συγκεκριμένο πρόγραμμα δεν είναι επαρκές. Επικοινωνιακά - και όχι πολιτικά - η συνολική εικόνα του ΠΑΣΟΚ δεν δείχνει τίποτε άλλο από ένα κόμμα εξουσίας που κατόρθωσε να αναμετρηθεί επιτυχημένα με τον αντίπαλό του και να λάβει μια ισχυρή λαϊκή εντολή. Δεν δείχνει να σχεδιάζει "έκτακτες" λύσεις για μια "έκτακτη" κατάσταση. Αντίθετα, ο κ. Καραμανλής διεξήγαγε μια προεκλογική εκστρατεία με μια εξαιρετικά ιδιόμορφη πολιτικοοικονομική πρόταση - δεν κρίνω την ενδεχόμενη αποτελεσματικότητά της - η οποία δεν "ταιριάζει" με καμιά άλλη χρονική συγκυρία. Δεν θα μπορούσε -για παράδειγμα - να "κατέβει" με την ίδια οικονομική πρόταση το 2007. Η πρότασή του βεβαίως απορρίφθηκε και μάλιστα παταγωδώς! Εντούτοις, δεν μπορεί κανείς να μην του αναγνωρίσει ότι παρουσίασε μια ιδιάζουσα πρόταση για μια όλως ιδιάζουσα συγκυρία.
Τι συμπεραίνουμε από τα παραπάνω; Ότι όντως ήρθαν τα "πάνω- κάτω" για τον κ. Καραμανλή. Ο χρόνος όμως που θα διαρκέσει αυτή η κατάσταση - θα εξαρτηθεί και από τις απαντήσεις που ο χρόνος και η ζωή θα δώσουν στα ερωτήματα που τέθηκαν στο άρθρο μας. Τραγούδησε η "Χοντρή Κυρία" το βράδυ της 4ης Οκτωβρίου ή όχι ακόμη; Οψόμεθα!

Το Διακύβευμα των Εκλογών: H Κατάρρευση του Επικοινωνισμού

                   Αυτό που καταγράφεται ως κλίμα στην κοινωνία, μιας και δεν έχουμε δημοσκοπικά στοιχεία ώστε να αποτυπώσουμε με ακρίβεια την εικόνα, αποτελεί έναν ενδιαφέροντα νεωτερισμό για τα πολιτικά μας πράγματα από τις τελευταίες Εθνικές Εκλογές του 2007. Το εκλογικό σώμα μοιάζει να μην ανταποκρίνεται σε στρατηγικές επικοινωνίας. Μένει απαθές, στο σύνολό του, απέναντι σε επικοινωνιακά γεγονότα και επίμονα προσανατολισμένο στις ήδη ειλημμένες αποφάσεις του.
                   Στους πολίτες διαφαίνεται ότι έχει ήδη αποκρυσταλλωθεί η εικόνα της επόμενης ημέρας. Η προεκλογική εκστρατεία, η οποία και οσονούπω περατώνεται, μοιάζει να έχει εξελιχθεί σε μια διεκπεραιωτική διαδικασία και μάλλον είμαστε για άλλη μια φορά μπροστά στο φαινόμενο της απότομης μεταστροφής του συσχετισμού των εκλογικών δυνάμεων, υπό την έννοια της επανασυγκρότησης του ΠΑΣΟΚ ως κυρίαρχης  πολιτικής παράταξης και ως κεντρικού σημείου αναφοράς της πολιτικής σκηνής. Δεν  πρόκειται για μια ήττα "φθοράς" της Νέας Δημοκρατίας, όπου το κλίμα θα μπορούσε θεωρητικά να αντιστραφεί εφόσον η κεντροδεξιά θα αποτελούσε την ισχυρή πολιτική δύναμη. Εάν όντως ίσχυε αυτό, τότε θα υπήρχε πεδίο άσκησης κατάλληλης επικοινωνιακής στρατηγικής καθώς και εφαρμογής πολιτικού σχεδιασμού, από την πλευρά της ΝΔ, ώστε είτε να αντιστραφεί το κλίμα είτε να απειληθεί η αυτοδυναμία του ΠΑΣΟΚ και να υπάρξει μια εκλογική "δεύτερη ευκαιρία" για το κυβερνών - επί του παρόντος - κόμμα. Τέτοιο πεδίο άσκησης πολιτικής επικοινωνίας δεν υπάρχει στην παρούσα φάση. Αντίθετα, βρισκόμαστε μπροστά σε μια ουσιαστική μεταστροφή της κοινωνίας, όπου ανεξάρτητα των επικοινωνιακών στρατηγικών των κομμάτων εξουσίας, το αποτέλεσμα μοιάζει δεδομένο, όσες φορές και με όποιους τρόπους κληθεί να "απαντήσει" το εκλογικό σώμα.
                 Κατά συνέπεια, ανεξαρτήτως επικοινωνιακών σφαλμάτων, αποτελεσμάτων τηλεμαχιών, οικονομικών προγραμμάτων -συγκεκριμένων ή ασαφών - η επόμενη κυβέρνηση, κατ' επιλογήν των πολιτών, θα είναι του ΠΑΣΟΚ. Η Νέα Δημοκρατία φαίνεται ότι είχε ήδη προσχεδιάσει μια συγκεκριμένη προεκλογική στρατηγική, η οποία θα μπορούσε να λειτουργήσει υπό συνθήκες ενός εκλογικού εκκρεμούς. Ωστόσο, διαφαίνεται ότι στο εσωτερικό της κοινωνίας οι αφανείς -στις δημοσκοπήσεις - διεργασίες δεν έγιναν αντιληπτές, δεν ερμηνεύθηκαν κατάλληλα και δεν αξιολογήθηκαν. Το αποτέλεσμα των Ευρωεκλογών δεν αποτέλεσε έκφραση ψήφου διαμαρτυρίας προς μια ισχυρή κυβερνώσα παράταξη αλλά προϊόν μιας βαθιάς μεταστροφής μεγάλων κοινωνικών ομάδων προς το ΠΑΣΟΚ. Οι υπόλοιποι δείκτες -καταλληλότητας, κυβερνησιμότητας, ποιοτικών χαρακτηριστικών - αυτομάτως κατέστησαν παραπλανητικοί και οδήγησαν σε λανθασμένη ερμηνεία. Απλώς η κοινωνία πρώτα μετακινήθηκε από τη Νέα Δημοκρατία προς το ΠΑΣΟΚ και στη συνέχεια καταγράφηκε η διάχυση της συγκεκριμένης επιλογής προς τα λοιπά χαρακτηριστικά και δείκτες.
                    Επειδή ακριβώς πρόκειται περί κομβικής κοινωνικής μεταστροφής, κάθε δεύτερη σκέψη ή στρατηγική ή ανάλυση περιττεύει. Εκείνο που αναμένουμε πλέον είναι το εκλογικό αποτέλεσμα και εκείνο που ευχόμαστε είναι η επόμενη Κυβέρνηση να επιτύχει στο έργο της και να ανταποκριθεί στις προσδοκίες των πολιτών.

Η Μπλόφα του Αιώνα ή η "Πατάτα" της Δεκαετίας;

Ξεκάθαρα έχουμε διατυπώσει στα τελευταία άρθρα μας ότι οι επερχόμενες εθνικές εκλογές έχουν ήδη κριθεί: νίκη του ΠΑΣΟΚ και του κ. Παπανδρέου. Το εκλογικό σώμα έχει ήδη διαμορφώσει γνώμη, εδώ και αρκετό καιρό και καμιά επικοινωνιακή ή άλλη στρατηγική δεν μπορεί στο δεδομένο πολιτικό χρόνο να ανατρέψει το αναμενόμενο αποτέλεσμα.
Τα επιμέρους ερωτήματα που εγείρονται -η αυτοδυναμία του ΠΑΣΟΚ, η είσοδος στη Βουλή του ΣΥΡΙΖΑ ή των Οικολόγων - μικρή σημασία έχουν. Όχι βέβαια σε πολιτικό επίπεδο, αφού η πολυφωνία συνιστά ουσιώδες συστατικό της Δημοκρατίας, αλλά σε καθαρά επικοινωνιακό το οποίο και αποτελεί το κεντρικό θέμα του ιστολογίου μας. Σε ό,τι αφορά στην αυτοδυναμία ή μη του ΠΑΣΟΚ επίσης δεν αποτελεί σημαντικό ερώτημα, αφού είτε σε επαναληπτικές εκλογές είτε ακόμη και με κυβερνητική συνεργασία με τον ΣΥΡΙΖΑ, το ΠΑΣΟΚ θα επανέλθει στην Κυβέρνηση και σε συνδυασμό με τη δρομολόγηση εσωκομματικών εξελίξεων στη Νέα Δημοκρατία θα οδηγήσουν με τον έναν ή άλλον τρόπο στην πλήρη επικράτηση του Κινήματος.
Ο δρόμος που ακολούθησε η Νέα Δημοκρατία ώστε να φθάσει στο πολιτικό σημείο που βρίσκεται σήμερα είναι γνωστός. Το ερώτημα που παραμένει είναι γιατί συνέβη αυτό;

• Γιατί τόση "προσπάθεια" να χάσει στις εθνικές εκλογές και μάλιστα όσο το δυνατόν πιο σύντομα; Χωρίς αλλαγές στον κομματικό μηχανισμό και στο επικοινωνιακό επιτελείο μετά τη "νωπή" ήττα στις Ευρωεκλογές. 
• Γιατί ενώ όλα δείχνουν πως η προσφυγή στις πρόωρες κάλπες ήταν προσχεδιασμένη, παρακολουθούμε μια μάλλον "αδέξια" προεκλογική εκστρατεία από την πλευρά της Νέας Δημοκρατίας; Επιπλέον η επικοινωνιακή τακτική της Νέας Δημοκρατίας, στην προσπάθειά της να προβάλλει το στοιχείο του "αιφνιδιασμού" μέσω της προβολής του "δυσάρεστου αλλά χρήσιμου" διαπράττει "όλα τα λάθη του βιβλίου": Επικοινωνεί μόνο αρνητικά μηνύματα -αναφέρεται στο "τι θα πάρει" κι όχι στο "τι μπορεί να δώσει", απέχει των σύγχρονων μέσων προβολής (διαδίκτυο, σποτ, κλπ), απουσιάζει ο ενιαίος και πειστικός λόγος σε μια σειρά θεμάτων και ιδιαίτερα στα ζητήματα απολογισμού του κυβερνητικού έργου με αποκορύφωμα την αδυναμία του Πρωθυπουργού να τοποθετηθεί επαρκώς στο θέμα του ΕΤΑΚ σε τηλεοπτική του συνέντευξη. Σφάλματα τόσο παιδαριώδη που θα μπορούσε να τα χαρακτηρίσει κανείς ηθελημένα. Δεν θα αναφερθούμε καν στο εντελώς εκτός κλίματος τηλεοπτικό σποτ της Νέας Δημοκρατίας.
  

Έχουμε αναφερθεί αρκετές φορές και στο πρόσφατο παρελθόν για την σχεδόν προφανή τακτική του Πρωθυπουργού να  ακολουθεί - από την περσινή ΔΕΘ και μετά - μια ιδιότυπη στρατηγική, με ανάλογα χαρακτηριστικά όπως αυτά που αναφέρουμε πιο πάνω, η οποία οδηγεί το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας σε μια, ίσως άνευ προηγουμένου, εκλογική ήττα. Το προφανές σενάριο δεν είναι και ιδιαίτερα ενδιαφέρον: απλώς η Νέα Δημοκρατία είναι μια Κυβέρνηση σε αποδρομή, όπου όλα τα ερείσματά της καταρρέουν, οπότε τα λάθη είναι αναμενόμενα και η όλη προεκλογική εκστρατεία δεν είναι παρά μια διαδικαστική περίοδος μέχρι να παραδώσει την εξουσία. Αν είναι έτσι τότε η όλη στρατηγική δεν είναι παρά η πολιτική "πατάτα" της δεκαετίας και είμαστε θεατές ενός ρεσιτάλ πολιτικού ερασιτεχνισμού.

Ας ασχοληθούμε όμως με κάτι πιο ενδιαφέρον. Ας θεωρήσουμε - ως υπόθεση εργασίας - ότι ο κ. Καραμανλής "κρατά" ένα επικοινωνιακό "χαρτί" το οποίο κατά τη δική του άποψη είναι σε θέση να ανατρέψει το κλίμα. Για συγκεκριμένους επικοινωνιακούς λόγους - timing, θεαματικότητας, αμεσότητας κλπ- θα πρέπει να το "εμφανίσει" στην επικείμενη τηλεμαχία. Ίσως έτσι θα μπορούσε να εξηγηθεί η εσπευσμένη αναφορά του Πρωθυπουργού στην τηλεμαχία από το βήμα της ΔΕΘ καθώς και οι επόμενες κινήσεις της Νέας Δημοκρατίας σχετικά με το θέμα καθώς και η "αδιαφορία" του κυβερνώντος κόμματος για τους υπόλοιπους τομείς της προεκλογικής περιόδου. Το σενάριο αυτό είναι μάλλον απίθανο, γιατί πολύ απλά στη χώρα μας είναι αδύνατο κάτι τόσο "ισχυρό" να παραμένει σε αφάνεια μέχρι την κατάλληλη στιγμή. Η "διαρροή" αποτελεί δομικό στοιχείο της πολιτικής μας ζωής. Παραλλαγή αυτού του σεναρίου θα μπορούσε να αποτελέσει μια ραγδαία εξέλιξη σε κρίσιμο τομέα - στην οικονομία για παράδειγμα - η οποία θα εμπεριείχε το δυναμικό ανατροπής των συσχετισμών πολιτικής ισχύος. Τίποτα δεν προοιωνίζει μια τέτοια εξέλιξη και επιπλέον αυτού του είδους οι εξελίξεις δεν είναι ούτε ελεγχόμενες ούτε  εξελισσόμενες κατά το δοκούν. Στην περίπτωση υλοποίησης αυτού του σεναρίου θα γίνουμε μάρτυρες της πολιτικής "μπλόφας" του αιώνα!
Το επόμενο λογικό σενάριο εδράζεται στην εξής παραδοχή: ο υφιστάμενος εκλογικός νόμος σε συνδυασμό με το  τρέχον πολιτικό τοπίο απλώς θα αντιστρέψουν τη θέση ΠΑΣΟΚ και Νέας Δημοκρατίας, χωρίς να δημιουργούν προϋποθέσεις επιταχυνόμενων εξελίξεων προς τη μια ή την άλλη πλευρά. Απλούστερα, η επόμενη μέρα των εκλογών - και σύμφωνα με το σενάριο - απλώς θα φέρουν το ΠΑΣΟΚ στη θέση μιας αδύναμης κυβέρνησης και τη Νέα Δημοκρατία στη θέση μιας "ισχυρής" αντιπολίτευσης, υπό την έννοια ότι η μεν μελλοντική Κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ θα κληθεί να διέλθει τον κεντρικό κορμό της οικονομικής κρίσης, με τις κοινωνικές και πολιτικές αντιδράσεις που αυτό συνεπάγεται, με μια οριακή πλειοψηφία και υπό το βάρος της εκπλήρωσης των υποσχέσεών της, ενώ αντίθετα η Νέα Δημοκρατία θα επιτελεί "εκ του ασφαλούς" το αντιπολιτευτικό της έργο έχοντας "κεφαλαιοποιήσει" από την όλη διαδικασία τρία πλεονεκτήματα:

• Δεν θα χρειαστεί να στραφεί προς το ΛΑΟΣ, όπως θα ήταν υποχρεωμένη να κάνει στην περίπτωση που όντως προσπαθούσε να παραμείνει στην εξουσία, υπό τις δεδομένες πολιτικές συνθήκες και με τον υφιστάμενο εκλογικό νόμο. Οι συνέπειες από μια "υποχρεωτική" συνεργασία με το ΛΑΟΣ και εν μέσω δυσμενούς κοινωνικο-οικονομικού κλίματος θα ήταν πολύ πιο σοβαρές για τη Νέα Δημοκρατία από μια ολιγόμηνη παραμονή στα έδρανα της αντιπολίτευσης.
• Θα μπορεί πλέον να επικαλείται - κατ' αναλογία με το ΠΑΣΟΚ - ότι επήλθε "κάθαρση" στους κόλπους της μετά την "επίπονη" γι' αυτήν εκλογική διαδικασία και κατόπιν μιας "καθαρτήριας" ήττας. Έτσι, ο κ. Καραμανλής παραμένει αλώβητος στην ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας, μηδενίζει το "κοντέρ" για το κόμμα του και έχει επιχειρήματα για την "επόμενη μέρα" διεκδίκησης της εξουσίας. Στο σημείο αυτό αξίζει να επισημάνουμε ότι ίσως έτσι δικαιολογείται και η επιλογή του Πρωθυπουργού να επιμένει ότι το "σκληρό" οικονομικό του πρόγραμμα δεν εξυπηρετεί παρά την ανάγκη να γνωρίζει την αλήθεια το εκλογικό σώμα. Ίσως δεν απευθύνεται στο παρόν εκλογικό σώμα αλλά σε εκείνο των επόμενων εκλογών, όπου θα μπορεί να επικαλεστεί το επιχείρημα ότι "χάσαμε γιατί δεν είπαμε παρά την αλήθεια και εκ των υστέρων δικαιωθήκαμε".
  
• Θα μπορεί σε μια επόμενη εκλογική αναμέτρηση να στραφεί προς τον ευρύτερο κεντροδεξιό χώρο, εφόσον θα έχει πλέον τη δυνατότητα να προβάλλει τα αποτελέσματα μιας "κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ" επικαιροποιόντας τα αντι-ΠΑΣΟΚικά σύνδρομα.

Στο σενάριο αυτό διαφαίνονται και μια σειρά άλλων παράπλευρων "συνεπειών", όπως η επανάκαμψη και ισχυροποίηση του δικομματισμού, σε μια περίοδο που μικρότεροι πολιτικοί σχηματισμοί φαίνονται να κερδίζουν έδαφος (ΛΑΟΣ, ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ αλλά και η δυναμική του ΣΥΡΙΖΑ, ασχέτως αν οι λανθασμένοι χειρισμοί τον αποδυνάμωσαν προσωρινά), η διατήρηση της κυριαρχίας της κεντρικής πολιτικής σκηνής σε παραδοσιακούς πόλους ( μια επιπλέον ήττα του ΠΑΣΟΚ θα εξουδετέρωνε πολιτικά τον κ. Παπανδρέου, με πιθανές συνέπειες και στο κόμμα της Νέας Δημοκρατίας στο μέλλον) αλλά και την υγιή "εκτόνωση" μαξιμαλιστικών διεκδικήσεων από διάφορες κοινωνικές ομάδες, εν μέσω κρίσης, αφού η επόμενη κυβέρνηση θα έχει ούτως ή άλλως μια εύλογη περίοδο χάριτος, ικανή όμως να απομακρύνει μια ευρύτερη κοινωνική αναταραχή.
Λογική αδυναμία αυτού του σεναρίου αποτελεί μια ενδεχόμενη εκλογική κατάρρευση της Νέας Δημοκρατίας, η οποία θα μπορούσε να προκαλέσει τριγμούς στο χώρο της κεντροδεξιάς και εδώ πιθανόν να απευθύνεται ο λόγος του Πρωθυπουργού περί παραμονής του στην ηγεσία του κόμματος. Επίσης, σοβαρή αδυναμία του εν λόγω σεναρίου αποτελεί το ενδεχόμενο το ΠΑΣΟΚ να σχηματίσει τελικά μια ισχυρή κυβέρνηση η οποία είτε πράγματι να επιτύχει στο έργο της είτε το ΠΑΣΟΚ να κατορθώσει να κυριαρχήσει πολιτικά σε ικανό χρονικό ορίζοντα.
Σε κάθε περίπτωση, εκείνο που πρέπει να επισημανθεί είναι ότι στην παρούσα φάση έχει διαμορφωθεί στο εκλογικό σώμα μια συγκεκριμένη και εντελώς συμπαγής πλειοψηφία, η οποία επιθυμεί την αλλαγή κυβέρνησης. Είναι προφανές ότι η πλειοψηφία αυτή δεν στρέφεται εξ' ολοκλήρου στο ΠΑΣΟΚ, αναζητά πολιτική έκφραση και σε άλλους χώρους, ωστόσο έχει τη δυναμική να οδηγήσει το ΠΑΣΟΚ στην εξουσία και μάλιστα αυτοδύναμο. Ας ελπίσουμε ότι κάθε σενάριο και εξέλιξη θα έχει ως τελικό αποτέλεσμα μια Ελλάδα όπως την ονειρεύονται οι πολίτες της.

Από την Κοινωνία των Πολιτών στην Κοινωνία των Λογιστών!

Δεν έχεις ανάγκη από εμένα για να σου πω σου ότι οι εκλογές έχουν κριθεί. Το ΠΑΣΟΚ και ο Γ. Παπανδρέου έχουν ήδη νικήσει, τα υπόλοιπα είναι διαδικαστικά. Το έχει αποδεχτεί η κοινωνία, τα κόμματα ακόμη κι ο Πρωθυπουργός, όπου ήδη έχει προδιαγράψει την επόμενη μέρα, αφού πανταχόθεν δηλώνει ότι θα παραμείνει αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Όλα καλά λοιπόν και πάμε γι' άλλα.

Το πρόβλημα όμως το δικό μου είναι αλλού.
Η προεκλογική εκστρατεία που διανύουμε και βιώνουμε ως εκλογείς και ως πολίτες χρωματίζεται έντονα από μια λογιστική ρητορική. Πόσο είναι το ΕΤΑΚ, το ΦΜΑΠ, το ΦΠΑ, πόσα παίρνω, πόσα δίνω, τι χρωστάω, λες και οι πολιτικοί μας ξαφνικά ένιωσαν την ανάγκη να μας μετατρέψουν από ένα απέραντο φρενοκομείο σε ένα απέραντο φοροτεχνικό γραφείο. Είπαμε ρε παιδιά, εντάξει και η οικονομία και να γίνουμε και συγκεκριμένοι αλλά όχι κι έτσι. Όχι να περιορίσουμε τη ζωή μας σε ποσοστά κι αθροίσματα, σε αριθμούς και ποσά.

Συζητάνε κι οι πολίτες στα καφενεία και στις γειτονιές.
-Κυρά Κούλα μου, πόσα δίνεις εσύ για ΕΤΑΚ;
-Αααχ, κυρά Μαρία μου, σκέφτομαι τι με συμφέρει. Να το κρατήσω στ' όνομά μου το προικώο ή να το γράψω στην οφσόρ της μεγάλης μου κόρης. Εσύ, τι γίνεται τον απόδωσες το ΦΠΑ ή ακόμα;
Ακούω και για τη φοροδιαφυγή. Και γελάω. Μάλλον γελάνε κι αυτοί που τα λένε. Ρε παιδιά, οι φοροκλέφτες ή είναι πλειοψηφία - οπότε κανείς δεν θα τους πειράξει γιατί τότε είναι πολλά τα ψηφαλάκια - ή είναι μειοψηφία και ισχυροί - οπότε μια απ' τα ίδια - ή είναι μειοψηφία και ανίσχυροι άρα δεν θα το συζητάγαμε καν! Απλά πράματα!
Γιατί λοιπόν τέτοια μονομέρεια, τέτοια πρωτοφανής μανία με τη λογιστική πλευρά της οικονομίας; Ενώ υπάρχει και η άλλη  όψη. Εκείνης της οικονομίας που δεν κατευθύνεται με τις οδηγίες και τις ευλογίες του κράτους, αλλά πηγάζει από την πρωτοβουλία και την αντίληψη των ίδιων των πολιτών. Η οικονομία της γειτονιάς και της πόλης. Η οικονομία της οικογένειας και της ομάδας. Για παράδειγμα μας λείπει η επιχειρηματικότητα του σχολειού: πόσα σχολειά ή πανεπιστήμια έχουν, ας πούμε έστω και για πείραμα, εγκαταστήσει ανεμογεννήτριες και φωτοβολταϊκά, πόσα έχουν κήπο για να φυτεύουν λαχανικά και λουλούδια; Ξενέρωσες; Πόσα σχολειά έχουν έστω και για πλάκα ένα ηλεκτρονικό κατάστημα να πουλάει κάρτες για τον Άγιο Βαλεντίνο; Εντάξει τώρα; Με λίγα λόγια κανείς δεν αναφέρεται στην επιχειρηματικότητα και στην οικονομία της κοινωνίας των πολιτών. Δυο τρεις γυναίκες σ' ένα χωριό, για φτιάξουν και να πουλήσουν ένα τοπικό παραδοσιακό γλυκό, πρέπει ν' ανοίξουν βιβλία, να πληρώσουν εφορία και ταμεία να μπουν σ' έναν κυκεώνα γραφειοκρατίας, εξαντλώντας το μεράκι και τη χαρά τους γι' αυτό που κάνουν.
- Θα σας βάλωμεν πρόστιμον διότι εφοροδιαφύγατε και τούτο διώκεται! Θα τους ανακοινώσει το μονίμως διαφεύγον κι όχι μόνο  στους φόρους, κράτος μας.
Μη με διαβάζεις συνοφρυωμένος. Μη μου πεις "ε! και τι θα γίνει; Θα τα αφήσουμε όλα μπάτε σκύλοι αλέστε; Πως θα ζήσει το Κράτος, πως θα μας φτιάξει νοσοκομεία, σχολεία και οπτικές ίνες; (ναι στην Ελλάδα του 21ου αιώνα και την τεχνολογία το Κράτος τη διαχειρίζεται!)"
Θα σου πω το εξής απλό: Αν τον πολίτη δεν τον κάνεις - έστω και εν γνώση σου αφορολόγητο -επιχειρηματία (μη σε τρομάζει η λέξη και μου φύγεις, μιλάω ακόμη και για τον πιτσιρικά που θα φτιάξει ένα site να πουλάει σπιτική μηλόπιτα, μη βλέπεις παντού καρτέλ!), ξέρεις τι θα σου γίνει; Δημόσιος υπάλληλος βρε! Και τότε ξέρεις πόσα θα σου κοστίζει; Άστα!
Μιλάμε διαρκώς - και οι πολίτες και οι πολιτικοί - για μισθούς, συντάξεις, φόρους, ακίνητα και κινητά. Ούτε βήμα από τη δεκαετία του '50 και του '60, με την αντιπαροχή, το διαμερισματάκι και το αυτοκινητάκι. Το μισθουλάκο και τη συνταξούλα. Από την άλλη, παραγωγικές δυνάμεις, πόροι, εκπαιδευτικό σύστημα και δημόσια συζήτηση, πολίτες και πολιτικοί στρέφονται διαρκώς τριγύρω από αυτά τα παρωχημένα πρότυπα ζωής. Εκεί μπαίνουν οι λογιστές: τόσα θα πάρεις, τόσα θα δώσεις. Εκεί ανάμεσα είναι που οι πολίτες εγκλωβίζονται σε διλήμματα του τύπου ΕΤΑΚ ή ΦΜΑΠ; Καραμανλής ή Παπανδρέου; Ψινάκης ή Τσίπρας; Αλέκα ή Αλέκος;
Άλλη μια γενιά θα αναλωθεί στις ατέλειωτες ουρές της εφορίας, των ελλειμματικών ταμείων, των ημιτελών ονείρων. Οι πολιτικοί μας θα πάσχουν από ένδεια ιδεών, οι πολίτες από ένδεια βούλησης και εν τέλει η κοινωνία - παρούσα και μελλοντική - θα αυτοπεριορίζεται σε ξεπερασμένες και ανούσιες λογιστικές καταστάσεις ζωής.