Το Μεγάλο Παιχνίδι 2: Πόσο Κοστίζει η Ελλάδα;

Το τελευταίο άρθρο μας "Το Μεγάλο Παιχνίδι" έγινε αντικείμενο πολλαπλών σχολίων, κάποια εκ των οποίων αποτέλεσαν την αφορμή για την συγγραφή του παρόντος. Δύο είναι τα κεντρικά - και άκρως ενδιαφέροντα - ερωτήματα που θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε σε αυτό το άρθρο:

• Πρώτον, είναι δυνατόν ενδεχόμενη πτώχευση της Ελλάδας να προκαλέσει σημαντικούς τριγμούς στην ευρωζώνη - διάβαζε γαλλογερμανικό οικονομικό άξονα - δεδομένου ότι το ΑΕΠ της χώρας μας κινείται πλησίον του ελάχιστου 3% του ΑΕΠ της ζώνης του Ευρώ; Με άλλα λόγια η κατάρρευση μιας μικροσκοπικής, σε σχέση με εκείνη της ευρωζώνης, οικονομίας -όπως η ελληνική - μπορεί να συγκλονίσει τα θεμέλια της ευρωπαϊκής οικονομίας;
  
• Σε ποιο βαθμό τα πολιτικά και κοινωνικά φαινόμενα που σημειώνονται στη χώρα μας αποτελούν παράγωγα της σύγκρουσης του γαλλο-γερμανικού άξονα με τον αγγλοσαξωνικό - διάβαζε αγγλοαμερικανικό - και συνακόλουθα σε ποιο βαθμό η ίδια σύγκρουση αποτελεί αίτιο "τριβών" στη νοτιοανατολική Μεσόγειο ή αν θέλετε πως "μεταφράζεται" στη γεωπολιτική γειτονιά μας η αντιπαράθεση των γαλλογερμανών με τους αγγλοαμερικανούς;

Θα μπορούσε κανείς να το απαντήσει επικαλούμενος σειρά δημοσιευμάτων και αναλύσεων, με τελευταίο αυτό των Sunday Times της 20ης Δεκεμβρίου, μια ημέρα μετά τη δημοσίευση του δικού μας άρθρου, όπου χαρακτηριστικά αναφέρεται: "fears grew that Greece might default on its £270 billion debt and trigger another global financial crisis". Δεν θα επικαλεστούμε όμως τίποτε από όλα αυτά, γιατί κατά τη γνώμη μας αλλού εδράζεται το ενδεχόμενο κρίσης της ευρωζώνης εξαιτίας του ελληνικού ζητήματος:

• Η γεωγραφική θέση της χώρας μας προσδιορίστηκε - από τη συμφωνία της Γιάλτας ακόμη - ως μέρος της ζώνης διαμετακομιστικού εμπορίου, ως κομβικός σταθμός σε έναν κυρίαρχο και εξαιρετικής σημασίας εμπορικό άξονα. Εκείνον που ξεκινά από τις χώρες παραγωγής της ενέργειας, Μέση Ανατολή και Χώρες του Κόλπου, περνά από τη γειτονιά μας, όπου η διαμετακομιζόμενη ενέργεια δεν μπορεί να καταναλωθεί αφού ούτε βαριά βιομηχανία υπάρχει ούτε και το κλίμα ευνοεί, και καταλήγει στις Βόρειες Ευρωπαϊκές χώρες και στις ΗΠΑ, όπου οι κλιματικές συνθήκες, οι τεράστιοι αυτοκινητόδρομοι και η βαριά βιομηχανία τις καθιστούν κατεξοχήν καταναλώτριες ενέργειας. Η συγκεκριμένη δομή είναι εκείνη που καθόρισε μεταπολεμικά και το οικονομικό πρόσωπο της Ελλάδας. Απλά θυμηθείτε την ελληνική ναυτιλία και αμέσως θα έχετε την εικόνα της "Ελλάδας- διαμετακομιστή". Αυτός ο ρόλος της ανατέθηκε - από τους συσχετισμούς ισχύος και από τη γεωγραφία - και αυτόν ανέλαβε να παίξει.
  

• Αυτό λοιπόν το "σταθμό" αγόρασαν οι Ευρωπαίοι εταίροι μας και σε αυτό επένδυσαν ένα τεράστιο - για τις δυνατότητες της ελληνικής οικονομίας όχι για τις δικές τους - ποσό, είτε μέσω δανείων είτε μέσω επιδοτήσεων με τους όρους που αναφέραμε στο προηγούμενο άρθρο  μας. Οι γαλλογερμανοί λοιπόν "αγόρασαν" από τους Άγγλους - μέσω του ευρώ - το "ελληνικό οικόπεδο" έχτισαν δρόμους και αεροδρόμια αλλά δεν κατόρθωσαν να "προστατεύσουν" την επένδυσή τους. Απλοποιημένο το σχήμα, αλλά κάπως έτσι λειτούργησε. Επιπλέον, οι Ευρωπαίοι δεν κατανόησαν αυτό που διδάσκει η ιστορία ανά τους αιώνες, οι Αμερικανοί, οι Άγγλοι ακόμα και οι Ελβετοί το γνωρίζουν πολύ καλά: Καμιά οικονομική δύναμη δεν μπορεί να μακροημερεύσει αν ο πυλώνας της ασφάλειας δεν στηθεί για να στηρίξει το οικοδόμημα. Έτσι λοιπόν κι ενώ οι Ευρωπαίοι επέμειναν στη γραφειοκρατεία τους, οι "επενδύσεις" τους σε Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία και Πορτογαλία - οι γνωστοί PIGS από τα αρχικά των ονομάτων των χωρών - άρχισαν να δέχονται "επιθέσεις". Σε κάποια σημεία μάλιστα οι "επιθέσεις" μοιάζουν, όπως στο οξύ πρόβλημα της λαθρομετανάστευσης ή εκείνο της δημοσιονομικής αστάθειας. Η Ελλάδα - για λόγους που ήδη έχουμε αναφέρει - αποτελεί τον πιο αδύναμο κρίκο, σε μια αδύναμη αλυσίδα.

Ήδη προδιαγράψαμε τους κινδύνους μιας ελληνικής χρεωκοπίας για την ευρωζώνη:

• Γεωπολιτική αστάθεια. Το έλλειμμα και συνακόλουθα η δημοσιονομική κρίση δεν περιορίζεται σε έναν τομέα. Εξαπλώνεται από την Υγεία μέχρι την Παιδεία και από την Άμυνα και την Ασφάλεια μέχρι τον Πολιτισμό και τη Δημόσια Διοίκηση. Στην περίπτωση που η Ελλάδα πτωχεύσει, τότε ο "διαμετακομιστικός κόμβος" που έχει αγοράσει η Ευρώπη θα χρειαστεί πολύ περισσότερα κεφάλαια από το ονομαστικό της χρέος ώστε να μην διαρρεύσει το πρόβλημα στον πυρήνα της Ένωσης. Μην ξεχνάμε πως η Ελλάδα συνορεύει με χώρες εκτός Ευρωζώνης ή ΕΕ ενώ η Ιρλανδία όχι. Παράδειγμα; Το κύμα λαθρομετανάστευσης που δεν θα μπορεί η χώρα μας να αναχαιτίσει ούτε να περιορίσει- εφόσον είπαμε η ποιότητα όλων των τομέων υπό καθεστώς πτώχευσης "πέφτει" - που θα οδηγηθεί; Φρονώ προς την Ευρώπη, με πολύ συγκεκριμένα επακόλουθα για τις ευρωπαϊκές χώρες υποδοχής. Αυτό είναι μόνο μία παράμετρος του γεωπολιτικού ζητήματος. Για να προχωρήσουμε πιο πέρα, θα δαπανήσει ή όχι η Ευρώπη πολιτικό και οικονομικό κεφάλαιο ώστε να αντιπαρατεθεί στις τουρκικές "ορέξεις" κατά μιας πτωχευμένης Ελλάδας; Προσθέστε στη σκέψη σας επ' αυτού και την "πίεση" που ασκείται από το αγγλοσαξωνικό "λόμπυ" για την είσοδο της Τουρκίας στην ΕΕ και αναρωτηθείτε. Μην ξεχνάμε ότι το νόμισμα - το ευρώ εν προκειμένω - ενσωματώνει όχι μόνο οικονομική ισχύ αλλά και πολιτική και καμιά φορά και στρατιωτική. Θέλετε κι άλλα; Αν τρίτες χώρες εμφανισθούν προκειμένου, με τα ρευστά διαθέσιμά τους, προσφερθούν να "εξαγοράσουν" το ελληνικό χρέος μέσω της εξαγοράς ελληνικών ΔΕΚΟ (του φυσικού αερίου ας πούμε) ή εξαγοράς εκτάσεων, νησίδων ή υποδομών, η Ευρώπη θα εφησυχάσει; Ποια θα είναι η φυσιογνωμία της ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας, τηλεπικοινωνιών, τραπεζικών ή άλλων κρίσιμων τομέων αν πλειοψηφικά πακέτα μετοχών ελληνικών ΔΕΚΟ καταλήξουν σε εκτός ΕΕ funds;
  

• Νομισματική αστάθεια. Ήδη κάποιοι ψιθυρίζουν για το λεγόμενο "moral hazard" που μπορεί να προκύψει είτε από την παροχή οικονομικής βοήθειας προς την Ελλάδα, ώστε να μην πτωχεύσει, είτε από τη μη παροχή καμιάς βοήθειας ώστε να αφεθεί στην τύχη της. Και στις δύο περιπτώσεις, το πρόβλημα δεν είναι η Ελλάδα αλλά το μοντέλο που μπορεί να προκύψει από τη δράση που θα αναληφθεί από τις Βρυξέλλες. Αν βοηθηθεί η Ελλάδα, το ίδιο δε θα ζητήσει και η Ιρλανδία στη βάση του απλού ερωτήματος "γιατί ο Ιρλανδός Ευρωπαίος να δέχεται μείωση του μισθού του ενώ ο Έλληνας Ευρωπαίος να κάνει χρήση των γαλλογερμανικών κονδυλίων"; Και με τις "μικρές" οικονομίες εντάξει. Με τις μεγαλύτερες; Θα "σπάσει" και πάλι ο ευρωπαϊκός κουμπαράς; Αντίστοιχα στην περίπτωση που η Ευρώπη αποφασίσει να μην βοηθήσει, το μήνυμα προς τις αγορές θα είναι:"ΟΚ, έχουμε κοινό νόμισμα αλλά δεν ξέρουμε πόσοι θα είμαστε ακόμη μαζί ούτε για πόσον καιρό". Οι αγορές προεξοφλούν και οι αγορές περιμένουν προσεκτικά να δουν ποια θα είναι η αντίδραση των Ευρωπαίων απέναντι σε ένα πρόβλημα που το νόμισμα αντιμετωπίζει για πρώτη φορά. Βλέπετε το ευρώ είναι σχετικά νέο νόμισμα και δεν  ενσωματώνει "εμπειρία".

• Πολιτική αστάθεια. Η πτώχευση μιας ευρωπαϊκής χώρας δε θα συμβάλλει και στην δημιουργία του καλύτερου κλίματος στα ευρωπαϊκά και άλλα fora. Μην ξεχνάμε ότι η Ελλάδα και μετά την ενδεχόμενη πτώχευσή της θα εξακολουθεί να "κουβαλά" στην ΕΕ, στο ΝΑΤΟ και όπου αλλού συμμετέχει, τα "ζητήματά" της (πχ Σκόπια, Τουρκική αδιαλλαξία, κλπ) όντας όμως πολύ πιο ευάλωτη πολιτικά και συνακόλουθα θα "κουβαλά" εκεί και την πολιτική της αστάθεια. Άλλοι θα την "εκμεταλλευτούν" για να επιβραδύνουν αποφάσεις και πολιτικές κι άλλοι για να την "πιέσουν" ώστε να αποσπάσουν πιο εύκολα την ελληνική συγκατάβαση.
  

Συμπερασματικά λοιπόν, ναι μια ενδεχόμενη πτώχευση της Ελλάδας θα αποτελέσει σοβαρό πρόβλημα της Ευρωζώνης. Όχι τόσο για λόγους λογιστικούς. Στο τέλος-τέλος θα μπορούσε μια μεγάλη οικονομία να την "αγοράσει"! Μόνο το 3% του ευρω-ΑΕΠ κοστίζει θεωρητικά. Όμως, η προστιθέμενη αξία της θέσης της πολλαπλασιάζει το ενεργό της εκτόπισμα στην Ευρώπη και κατά συνέπεια γίνεται πολύ πιο "ακριβή" αν θέλει κανείς να την "αποκτήσει".
Από την άλλη, και για να απαντήσω στο δεύτερο ερώτημα που ετέθη αρχικά, θεωρώ πως η κοινωνία καθορίζει ή "παράγει" αν θέλετε την πολιτική και όχι το αντίθετο. Είναι σαφές ότι η συγκεκριμένη κοινωνία , η ελληνική εν προκειμένω, στην ιστορική, γεωγραφική, γεωπολιτική και οικονομική πραγματικότητα κινείται προς την όποια κατεύθυνση  ενώ η πολιτική - και οι πολιτικοί - καλούνται να προσωποποιήσουν και να ενσαρκώσουν τις κοινωνικές απαιτήσεις και τα κοινωνικά προστάγματα. Το πολιτικό προσωπικό της χώρας, αθροιστικά, λειτουργεί όπως όλες οι κοινωνικές ομάδες ως συνισταμένη, με θετικές και αρνητικές συνιστώσες. Ακόμη και ηγετικές μορφές - συνολικά στην ιστορία - απλώς διαχειρίστηκαν και εξέφρασαν τη συνολική κοινωνική βούληση ή αν προτιμάτε το δυναμικό  με το οποίο μπορούσε να τον τροφοδοτήσει η κοινωνία στη δεδομένη ιστορική και άλλη συγκυρία. Κατά συνέπεια - και για να μιλήσουμε ξεκάθαρα - ναι η "πράσινη ανάπτυξη" διασυνδέει σε κάποιο βαθμό, όχι ενσυνείδητα αλλά νομοτελειακά κατά κάποιον τρόπο, την αμερικανική πολιτική με τα ελληνικά πράγματα και ναι η συμφωνία με τους Κινέζους ή τους Ρώσους καθώς και η εισροή αραβικών κεφαλαίων στη χώρα μας αποτελεί έκφανση μιας σύγκρουσης συμφερόντων που η εγχώρια πολιτική σκηνή αλλά και η περιφερειακή, παρακολουθεί χωρίς να είναι σε θέση να αντιδράσει. Απλώς διαχειρίζεται τις συνέπειές της. Στο ίδιο μοτίβο, θα ήταν λάθος και άδικο να αποδώσουμε στους Έλληνες πολιτικούς, ως σύνολο την ευθύνη και για την τρέχουσα οικονομική δυσπραγία. Παράδειγμα; Αναρωτηθήκατε γιατί δεν αξιολογούν τα ελληνικά ομόλογα Ευρωπαϊκοί οίκοι αξιολόγησης; Όχι τράπεζες, κρατικά όργανα ή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα αλλά ευρωπαϊκοί οίκοι αξιολόγησης. Απλούστατα δεν υπάρχουν!