Προκειμένου να καταγραφούν αναλύσεις, να χαραχθούν στρατηγικές και να τρέξουν επικοινωνιακές εκστρατείες τα κομματικά και άλλα επιτελεία-ΜΜΕ, εταιρείες συμβούλων, διαφήμισης κλπ-λειτουργούν είτε ερήμην του πολίτη είτε λαμβάνοντας ελάχιστα υπόψη εκείνα τα ζητήματα που πραγματικά τον απασχολούν. Αυτό, για ένα πεδίο δράσης κατεξοχήν κοινωνικό όπως η πολιτική, ακούγεται τουλάχιστον παράλογο, εντούτοις αποτελεί τη συνήθη πραγματικότητα. Αυτό το φαινόμενο οδηγεί σε αντίστοιχα παράδοξα, ή αν επιθυμείτε δυσερμήνευτες-σε πρώτη ανάγνωση- καταστάσεις που καταγράφονται με τη σειρά τους στον πολιτικό χάρτη. Ας εξετάσουμε ένα πρόσφατο παράδειγμα: το ζήτημα των πρόωρων εκλογών. Σε όλες τις δημοσκοπήσεις, όλων ανεξαιρέτως των εταιρειών, οι πολίτες που επιθυμούν τις εκλογές "στην ώρα τους"-κυριολεκτικά και όχι με την έννοια του συρμού- αποτελούν την πλειοψηφία. Αυτή είναι η κοινωνική δυναμική σχετικά με το θέμα. Η τάση της κοινωνίας είναι ξεκάθαρη το ίδιο και η βούλησή της, όπως εκφράζεται μέσα από τις έρευνες της κοινής γνώμης εδώ και αρκετό καιρό. Ποια είναι όμως η δυναμική του πολιτικού χάρτη της χώρας; Προφανώς κινούμενη σε εντελώς αντίθετη κατεύθυνση. Το ΠΑΣΟΚ εδώ και τρεις μήνες περίπου έχει ζητήσει επισήμως τη διεξαγωγή πρόωρων εκλογών, αρκετά υψηλόβαθμα στελέχη της Κυβέρνησης εισηγούνται-ορισμένα δε και δημοσίως- το ίδιο στον Πρωθυπουργό, τα μικρότερα κόμματα δηλώνουν έτοιμα. Υπάρχει αναντιστοιχία; Καταφανώς. Η αιτία δεν είναι τόσο προφανής, αλλά θα επιχειρήσουμε μια εξήγηση. Από την επικοινωνιακή τους άποψη, τα πολιτικά ζητήματα δεν είναι παρά νοητά "προϊόντα". Ως τέτοια, πρέπει να οδεύσουν προς "πώληση", στην περίπτωσή μας προς υιοθέτηση ή απόρριψη, από ομάδες πολιτών-εκλογέων. Υπό αυτήν τη θεώρηση τα "πολιτικά προϊόντα" δεν πρόκειται να τα "αγοράσει" κανείς εφόσον δεν συμβούν δύο πράγματα:Πρώτον πρέπει να δημιουργηθεί μια πραγματική ή τεχνητή ανάγκη στον καταναλωτή-πολίτη και δεύτερον να έρθει το "προϊόν-πολιτική" να καλύψει αυτήν την ανάγκη. Όσο πιο επιτακτική παρουσιασθεί αυτή η ανάγκη τόσο μεγαλύτερη κατανάλωση θα έχει το προϊόν μας, ή βεβαίως και άλλα ομοειδή. Σε αυτό το απλοποιημένο μοντέλο, φανταστείτε να ερωτάτο πριν 50 χρόνια, ας πούμε, η κοινή γνώμη αν προτιμά το ραδιόφωνο, με την υπέροχη μουσική και τις δημοφιλείς εκπομπές του, από μια άλλη συσκευή-που δεν υπήρχε ακόμη-η οποία θα παρουσίαζε κινούμενες εικόνες ακόμη και ακατάλληλες. Σαφώς η απάντηση θα έκλινε υπέρ του ραδιοφώνου διότι το κοινό δεν θα αντιλαμβάνετο, και εδώ αρχίζει η δουλειά του διαφημιστή/επικοινωνιολόγου, ότι έχει μια ανάγκη: την ανάγκη για οπτικοακουστική ψυχαγωγία και ενημέρωση. Μόλις το αντιληφθεί και πεισθεί γι' αυτό, οι πωλήσεις των τηλεοράσεων θα φθάσουν στα ύψη, όπερ και εγένετο φυσικά.
Η αναντιστοιχία λοιπόν μεταξύ της επιθυμίας της πλειοψηφίας των πολιτών περί του θέματος των πρόωρων εκλογών, που αναφέρθηκε ως παράδειγμα-υπάρχουν και πλείστα άλλα, και της τρέχουσας δημόσιας συζήτησης που το αναδεικνύει ως κυρίαρχο θέμα των ημερών, είναι αναγκαίο να οδηγήσει τη σκέψη μας στην αναζήτηση των αιτιών στη δυναμική του πολιτικού χάρτη. Βρισκόμαστε σε ένα χρονικό σημείο που τα κόμματα σχηματοποιούν την επικοινωνιακή του πολιτική στη βάση των συσχετισμών ισχύος τόσο στο εσωτερικό τους όσο και μεταξύ τους. Υπό το πρίσμα της ρευστότητας που παράγει ο εκλογικός νόμος, με την αυτοδυναμία του πρώτου κόμματος να τίθεται υπό συζήτηση, αξίζει να καταγράψουμε τις τάσεις που διαμορφώνονται.
Η ΝΔ αναζητά την παγίωση της περιχαράκωσης του "μεσαίου χώρου" στο εκλογικό της δυναμικό, ωθούμενη από την κεκτημένη ταχύτητα που της προσδίδει η διαφαινόμενη υπεροχή της. Ο κίνδυνος που έχει να αντιμετωπίσει εντοπίζεται στον αριθμό των εδρών της και άρα στη βιωσιμότητα της κυβέρνησης που θα προκύψει ενώ απειλείται από ενδεχόμενη είσοδο στη Βουλή του ΛΑΟΣ. Εδώ εμφανίζεται ως "αντίμετρο" η παρουσία του κόμματος του κ. Παπαθεμελή και το στοίχημα είναι αν θα κατορθώσει ο τελευταίος να "κόψει" από το ΛΑΟΣ έστω και οριακά από το ποσοστό του 3% που χρειάζεται το ΛΑΟΣ για να εισέλθει στο κοινοβούλιο. Πατριωτικές εξάρσεις, πόλωση και αιφνιδιαστικές κινήσεις θα απομακρύνουν το "μεσαίο χώρο" και θα ενισχύσουν τη δεξαμενή των κομμάτων που ενεργοποιούνται στα δεξιά του κυβερνώντος κόμματος. Στο εσωτερικό της ΝΔ, καίτοι δεν εμφανίζονται εσωτερικά προβλήματα, εντούτοις κανένα από τα προβεβλημένα στελέχη δε θα συγχωρήσει, υπό τις παρούσες συνθήκες, την ήττα, εφόσον στο τραπέζι έχουν τεθεί λύσεις που, θεωρητικά τουλάχιστον θα εξασφάλιζαν νικηφόρο αποτέλεσμα με υψηλότερη πιθανότητα.
Στο ΠΑΣΟΚ η κατάσταση είναι εντελώς διαφορετική. Πρώτιστο μέλημα του αρχηγού του είναι η προβολή και εμπέδωση της εικόνας του ως ηγέτη και η άνευ όρων αποδοχή του από το σύνολο των στελεχών, ανεξαρτήτως εκλογικού αποτελέσματος. Προκαλεί πόλωση τόσο προς τα έξω, επιδιώκοντας συσπείρωση των οπαδών γύρω από τον ίδιο-επιστρέφοντας, κατ' ανάγκη και όχι από λόγους αρχής, στο μοντέλο του προσωποπαγούς κόμματος-όσο και προς το εσωτερικό ξεκαθαρίζοντας ότι θα απομακρύνει κατά την κρίση του όποιον θεωρεί ότι δεν μπορεί να προσφέρει στο ΠΑΣΟΚ που ο ίδιος σχεδιάζει. Σε ό,τι αφορά συνεργασία, όπου εδώ το στοίχημα είναι ο ΣΥΝ, αντιμετωπίζει το εξής δίλημμα: είτε αφήνει το ΣΥΝ να δράσει στο πολιτικό πεδίο ελεύθερα και χωρίς προαπαιτούμενα οπότε και τον "βοηθά" να μπει στη Βουλή, προσπαθώντας να εξασφαλίσει μια πεντακομματική σύνθεση και δυσκολεύοντας όσο μπορεί την προκύπτουσα κυβερνητική πλειοψηφία της ΝΔ, είτε προχωρά σε πρόταση συνεργασίας θέτοντας την είσοδο του ΣΥΝ υπό αμφισβήτηση εφόσον θα προκαλέσει ισχυρές διασπαστικές τάσεις στον ευαίσθητο χώρο της ανανεωτικής αριστεράς. Με δεδομένο ότι αφενός ο κ. Παπανδρέου έχει εγγράψει παρακαταθήκες συνεργασίας, εφόσον δε δίστασε να ενσωματώσει "σύμβολα" του χώρου, όπως οι Ανδρουλάκης-Δαμανάκη και αφετέρου έχει ήδη εισπράξει οφέλη από την υποστήριξη του ΣΥΝ στο θέμα των ομολόγων, δεν αποκλείουμε την πιθανότητα μετεκλογικής συνεργασίας.
Το ΚΚΕ έχει επιλέξει την οδό των ίσων αποστάσεων από όλους, ευνοώντας εμμέσως τη ΝΔ, αφού έχει προαποφασίσει ότι δεν επιθυμεί να μετακινηθεί από την ασφάλεια της επιλογής της διατήρησης των δυνάμεών του, σε σχέση με τους κραδασμούς που θα προκαλέσει η υιοθέτηση πιο επιθετικής στάσης απέναντι στη συντηρητική παράταξη. Επί του παρόντος θεωρεί ότι η χρονική συγκυρία δεν είναι ευνοϊκή για τις αριστερές δυνάμεις, οπότε είναι σαφές ότι έχει επιλέξει τον πλέον "σίγουρο" δρόμο προσδοκώντας σε κάτι καλύτερο στο απώτερο μέλλον. Σε αυτό συνηγορούν τόσο η άνοδος του συνόλου του ποσοστού των δύο κομμάτων εξουσίας, όσο και η ευρύτερη ευρωπαϊκή τάση υπέρ των συντηρητικών και φιλελεύθερων κομμάτων.
Στο ίδιο κλίμα είναι αναγκασμένος να κινηθεί και ο ΣΥΝ, με την επιπλέον αγωνία να βρίσκεται και στην επόμενη Βουλή. Προεκλογικά, οποιαδήποτε τάση για συνεργασία με το ΠΑΣΟΚ θα κατέληγε σε αποτυχία, εφόσον οι οπαδοί του δεν θα ψήφιζαν με ευκολία το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης με την ηγετική ομάδα που διαθέτει τώρα, λόγω προφανούς φθοράς, ενώ δεν θα είχαν πρόβλημα με τον αρχηγό του κινήματος. Μετεκλογικά, όπως έχουμε επαναλάβει και σε προηγούμενα άρθρα, τα περιθώρια συνεργασίας με το ΠΑΣΟΚ είναι πολύ ευρύτερα.
Συμπερασματικά, ο πολιτικός χάρτης βρίσκεται σε μια δυναμική φάση αποκρυστάλλωσης συσχετισμών. Στο άμεσο μέλλον δεν πρόκειται να μπούμε σε επίσημη προεκλογική περίοδο, αλλά θα παρατηρήσουμε μετακινήσεις στελεχών από και προς τα διάφορα κόμματα, σχηματισμό νέων ή αναβίωση παλαιότερων ομάδων εντός των κομμάτων, οριοθετήσεις ρευμάτων και καθορισμό των αποδεκτών ορίων "επιτυχίας" ή "αποτυχίας" του κάθε πολιτικού αρχηγού. Παράλληλα, είναι απαραίτητο να αμβλυνθεί και η απόκλιση απόψεων μεταξύ του πολιτικού χάρτη και της κοινωνίας, είτε μέσω των μεθόδων που παρέχει η επιστήμη της επικοινωνίας, είτε -δεν το αποκλείουμε αλλά μάλλον ο πολιτικός χρόνος δεν επαρκεί-δια παραγωγής πραγματικής πολιτικής. Ας μην μας διαφεύγουν όμως δύο γεγονότα: πρώτον, οι τάσεις στην κοινωνία μεταβάλλονται κατά κανόνα πιο αργά από ότι στην κομματική πραγματικότητα και δεύτερον, ο τηλεοπτικός χρόνος ρέει πολύ πιο γρήγορα από τον πολιτικό. Οπότε δεν θα αποτελέσει έκπληξη η προώθηση σεναρίων και επικοινωνιακών πολιτικών γεγονότων προς την κοινή γνώμη, ώστε αυτή να τα εμπεδώσει και να προλάβουν να απεικονισθούν οι επιπτώσεις στα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων, πριν καν αυτά συμβούν και καταγραφούν στην πραγματικότητα.
Η αναντιστοιχία λοιπόν μεταξύ της επιθυμίας της πλειοψηφίας των πολιτών περί του θέματος των πρόωρων εκλογών, που αναφέρθηκε ως παράδειγμα-υπάρχουν και πλείστα άλλα, και της τρέχουσας δημόσιας συζήτησης που το αναδεικνύει ως κυρίαρχο θέμα των ημερών, είναι αναγκαίο να οδηγήσει τη σκέψη μας στην αναζήτηση των αιτιών στη δυναμική του πολιτικού χάρτη. Βρισκόμαστε σε ένα χρονικό σημείο που τα κόμματα σχηματοποιούν την επικοινωνιακή του πολιτική στη βάση των συσχετισμών ισχύος τόσο στο εσωτερικό τους όσο και μεταξύ τους. Υπό το πρίσμα της ρευστότητας που παράγει ο εκλογικός νόμος, με την αυτοδυναμία του πρώτου κόμματος να τίθεται υπό συζήτηση, αξίζει να καταγράψουμε τις τάσεις που διαμορφώνονται.
Η ΝΔ αναζητά την παγίωση της περιχαράκωσης του "μεσαίου χώρου" στο εκλογικό της δυναμικό, ωθούμενη από την κεκτημένη ταχύτητα που της προσδίδει η διαφαινόμενη υπεροχή της. Ο κίνδυνος που έχει να αντιμετωπίσει εντοπίζεται στον αριθμό των εδρών της και άρα στη βιωσιμότητα της κυβέρνησης που θα προκύψει ενώ απειλείται από ενδεχόμενη είσοδο στη Βουλή του ΛΑΟΣ. Εδώ εμφανίζεται ως "αντίμετρο" η παρουσία του κόμματος του κ. Παπαθεμελή και το στοίχημα είναι αν θα κατορθώσει ο τελευταίος να "κόψει" από το ΛΑΟΣ έστω και οριακά από το ποσοστό του 3% που χρειάζεται το ΛΑΟΣ για να εισέλθει στο κοινοβούλιο. Πατριωτικές εξάρσεις, πόλωση και αιφνιδιαστικές κινήσεις θα απομακρύνουν το "μεσαίο χώρο" και θα ενισχύσουν τη δεξαμενή των κομμάτων που ενεργοποιούνται στα δεξιά του κυβερνώντος κόμματος. Στο εσωτερικό της ΝΔ, καίτοι δεν εμφανίζονται εσωτερικά προβλήματα, εντούτοις κανένα από τα προβεβλημένα στελέχη δε θα συγχωρήσει, υπό τις παρούσες συνθήκες, την ήττα, εφόσον στο τραπέζι έχουν τεθεί λύσεις που, θεωρητικά τουλάχιστον θα εξασφάλιζαν νικηφόρο αποτέλεσμα με υψηλότερη πιθανότητα.
Στο ΠΑΣΟΚ η κατάσταση είναι εντελώς διαφορετική. Πρώτιστο μέλημα του αρχηγού του είναι η προβολή και εμπέδωση της εικόνας του ως ηγέτη και η άνευ όρων αποδοχή του από το σύνολο των στελεχών, ανεξαρτήτως εκλογικού αποτελέσματος. Προκαλεί πόλωση τόσο προς τα έξω, επιδιώκοντας συσπείρωση των οπαδών γύρω από τον ίδιο-επιστρέφοντας, κατ' ανάγκη και όχι από λόγους αρχής, στο μοντέλο του προσωποπαγούς κόμματος-όσο και προς το εσωτερικό ξεκαθαρίζοντας ότι θα απομακρύνει κατά την κρίση του όποιον θεωρεί ότι δεν μπορεί να προσφέρει στο ΠΑΣΟΚ που ο ίδιος σχεδιάζει. Σε ό,τι αφορά συνεργασία, όπου εδώ το στοίχημα είναι ο ΣΥΝ, αντιμετωπίζει το εξής δίλημμα: είτε αφήνει το ΣΥΝ να δράσει στο πολιτικό πεδίο ελεύθερα και χωρίς προαπαιτούμενα οπότε και τον "βοηθά" να μπει στη Βουλή, προσπαθώντας να εξασφαλίσει μια πεντακομματική σύνθεση και δυσκολεύοντας όσο μπορεί την προκύπτουσα κυβερνητική πλειοψηφία της ΝΔ, είτε προχωρά σε πρόταση συνεργασίας θέτοντας την είσοδο του ΣΥΝ υπό αμφισβήτηση εφόσον θα προκαλέσει ισχυρές διασπαστικές τάσεις στον ευαίσθητο χώρο της ανανεωτικής αριστεράς. Με δεδομένο ότι αφενός ο κ. Παπανδρέου έχει εγγράψει παρακαταθήκες συνεργασίας, εφόσον δε δίστασε να ενσωματώσει "σύμβολα" του χώρου, όπως οι Ανδρουλάκης-Δαμανάκη και αφετέρου έχει ήδη εισπράξει οφέλη από την υποστήριξη του ΣΥΝ στο θέμα των ομολόγων, δεν αποκλείουμε την πιθανότητα μετεκλογικής συνεργασίας.
Το ΚΚΕ έχει επιλέξει την οδό των ίσων αποστάσεων από όλους, ευνοώντας εμμέσως τη ΝΔ, αφού έχει προαποφασίσει ότι δεν επιθυμεί να μετακινηθεί από την ασφάλεια της επιλογής της διατήρησης των δυνάμεών του, σε σχέση με τους κραδασμούς που θα προκαλέσει η υιοθέτηση πιο επιθετικής στάσης απέναντι στη συντηρητική παράταξη. Επί του παρόντος θεωρεί ότι η χρονική συγκυρία δεν είναι ευνοϊκή για τις αριστερές δυνάμεις, οπότε είναι σαφές ότι έχει επιλέξει τον πλέον "σίγουρο" δρόμο προσδοκώντας σε κάτι καλύτερο στο απώτερο μέλλον. Σε αυτό συνηγορούν τόσο η άνοδος του συνόλου του ποσοστού των δύο κομμάτων εξουσίας, όσο και η ευρύτερη ευρωπαϊκή τάση υπέρ των συντηρητικών και φιλελεύθερων κομμάτων.
Στο ίδιο κλίμα είναι αναγκασμένος να κινηθεί και ο ΣΥΝ, με την επιπλέον αγωνία να βρίσκεται και στην επόμενη Βουλή. Προεκλογικά, οποιαδήποτε τάση για συνεργασία με το ΠΑΣΟΚ θα κατέληγε σε αποτυχία, εφόσον οι οπαδοί του δεν θα ψήφιζαν με ευκολία το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης με την ηγετική ομάδα που διαθέτει τώρα, λόγω προφανούς φθοράς, ενώ δεν θα είχαν πρόβλημα με τον αρχηγό του κινήματος. Μετεκλογικά, όπως έχουμε επαναλάβει και σε προηγούμενα άρθρα, τα περιθώρια συνεργασίας με το ΠΑΣΟΚ είναι πολύ ευρύτερα.
Συμπερασματικά, ο πολιτικός χάρτης βρίσκεται σε μια δυναμική φάση αποκρυστάλλωσης συσχετισμών. Στο άμεσο μέλλον δεν πρόκειται να μπούμε σε επίσημη προεκλογική περίοδο, αλλά θα παρατηρήσουμε μετακινήσεις στελεχών από και προς τα διάφορα κόμματα, σχηματισμό νέων ή αναβίωση παλαιότερων ομάδων εντός των κομμάτων, οριοθετήσεις ρευμάτων και καθορισμό των αποδεκτών ορίων "επιτυχίας" ή "αποτυχίας" του κάθε πολιτικού αρχηγού. Παράλληλα, είναι απαραίτητο να αμβλυνθεί και η απόκλιση απόψεων μεταξύ του πολιτικού χάρτη και της κοινωνίας, είτε μέσω των μεθόδων που παρέχει η επιστήμη της επικοινωνίας, είτε -δεν το αποκλείουμε αλλά μάλλον ο πολιτικός χρόνος δεν επαρκεί-δια παραγωγής πραγματικής πολιτικής. Ας μην μας διαφεύγουν όμως δύο γεγονότα: πρώτον, οι τάσεις στην κοινωνία μεταβάλλονται κατά κανόνα πιο αργά από ότι στην κομματική πραγματικότητα και δεύτερον, ο τηλεοπτικός χρόνος ρέει πολύ πιο γρήγορα από τον πολιτικό. Οπότε δεν θα αποτελέσει έκπληξη η προώθηση σεναρίων και επικοινωνιακών πολιτικών γεγονότων προς την κοινή γνώμη, ώστε αυτή να τα εμπεδώσει και να προλάβουν να απεικονισθούν οι επιπτώσεις στα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων, πριν καν αυτά συμβούν και καταγραφούν στην πραγματικότητα.
Technorati Tags: εκλογές, πρόωρες, ΚΚΕ, ΠΑΣΟ, ΝΔ, ΣΥΝ, ΜΜΕ, αναλύσεις, τάσεις. κοινή γνώμη, δημοσκοπήσεις, αντιπολίτευση, κυβέρνηση, κόμματα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου