Το Μικρό Αισιόδοξο Σενάριο.

    Όπως προείπαμε, και ορθά απ' ότι αποδείχθηκε, οι αγορές δεν πείστηκαν από τις ευρωπαϊκές οικονομικές καντρίλιες. Κανείς δεν εντυπωσιάστηκε από το νέο "μηχανισμό στήριξης" και βεβαίως κανείς δεν πείστηκε ότι τα βάσανα της Ευρωζώνης τελείωσαν εδώ.
     Μακροπρόθεσμα το δυσμενές σενάριο, του οποίου τις βασικές γραμμές έχουμε αναπτύξει μέσα από τα άρθρα μας, δεν φαίνεται να αλλάζει. Και μένουμε σ' αυτό.
     Βραχυπρόθεσμα όμως, οι εξελίξεις των τελευταίων εβδομάδων, από την επικοινωνιακή τους πλευρά, συνθέτουν ένα σκηνικό το οποίο επιτρέπει τη διατύπωση ορισμένων πιο αισιόδοξων απόψεων. Το "μικρό αισιόδοξο σενάριο" λοιπόν, που μπορεί να μας συντροφεύσει μέχρι τα τέλη του Δεκέμβρη, αρχίζει να αχνοφέγγει χωρίς όμως να έχει εκείνη τη δυναμική - μέχρι στιγμής πάντοτε - που να μας επιτρέπει να το επεκτείνουμε παραπέρα.
      Ποιες είναι οι ενδείξεις του "μικρού αισιόδοξου σεναρίου";

• To "moratorium" Παπανδρέου. Βεβαίως είναι απίθανο να ισχύσει σε "ετήσια" βάση, αλλά αποτελεί μια υπολογίσιμη βραχυπρόθεσμη κίνηση time-out προκειμένου οι "αφανείς" παίκτες του πολιτικού, κοινωνικού και οικονομικού σκηνικού να τοποθετηθούν κατάλληλα σε σχέση με τις επερχόμενες εξελίξεις. Στη φάση αυτή διακρίνουμε μια προσπάθεια της Κυβέρνησης να "συγχρονιστεί" με τους ρυθμούς κίνησης των άλλων πόλων που συνθέτουν τα ελληνικά κέντρα ισχύος.
  
• Η επικείμενη επίσκεψη του διευθυντή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου στην Ελλάδα, η οποία προφανώς θα πρέπει να πραγματοποιηθεί σε ένα έστω και τεχνητά "στημένο" αισιόδοξο σκηνικό.
• Ο απαιτούμενος χρόνος που χρειάζονται οι αγορές ώστε να "χωνέψουν" το νέο μηχανισμό στήριξης, να αναδιατάξουν κεφάλαια και πόρους ώστε να προσανατολιστούν στον καινούριο τους "στόχο".
• Αντίστοιχα, η υλοποίηση των συμφωνηθέντων στις Βρυξέλλες θα πρέπει να "απεικονιστεί" τόσο στο οικονομικό όσο και στο επικοινωνιακό πεδίο. Η Ευρωζώνη παραμένει μια μεγάλη δύναμη, όσο κι αν έχουν μεταβληθεί οι σχεδιασμοί και οι στοχεύσεις της.

     
      Ναι λοιπόν, το αμέσως επόμενο διάστημα και μέχρι τα μέσα ή και τα τέλη του Δεκέμβρη αναμένουμε μια "στροφή" στο επικοινωνιακό - άρα και στα λοιπά - πεδίο, μια "μεταστροφή" επί το θετικότερον της ρητορικής τόσο των ημεδαπών όσο και των αλλοδαπών πολιτικών και άλλων παραγόντων. Ένα μικρό διάλειμμα πριν ξαναμπούμε στο γνωστό μελαγχολικό ρυθμό της επί μακρόν εγκατεστημένης κρίσης.
       Το ενδιαφέρον θα είναι ότι αρκετοί θα προσπαθήσουν να μας πείσουν ακόμη και ότι η κρίση - μετά και την "επιμήκυνση" - μπορεί και να αποτελεί ή θα αποτελέσει σύντομα παρελθόν. Επίσης, είναι σχεδόν βέβαιον ότι θα πείσουν και αρκετούς. Δυστυχώς όμως η πραγματικότητα είναι εντελώς διαφορετική και πολύ σύντομα θα επανακάμψει δριμύτερη...

Το Φως στην Άκρη του Τούνελ...

    είναι το τρένο που έρχεται! Δεν θυμάμαι που το διάβασα, αλλά ταιριάζει γάντι με τις τελευταίες εξελίξεις καθώς και με την "επίσημη" ειδησεογραφία που θα κάνει την εμφάνισή της από αύριο, καθόσον το άρθρο γράφεται λίγες ώρες μετά τις ευρωπαϊκές αποφάσεις σχετικά με το Ιρλανδικό ζήτημα και την επιμήκυνση του ελληνικού δανείου.
     Γιατί; Ας δούμε λίγο την πραγματικότητα, γιατί αυτήν αποτιμούν οι αγορές κι όχι τις ωραιοποιημένες δηλώσεις και τις φιοράτες ανακοινώσεις των Βρυξελλών:

• Η Ευρωζώνη ουσιαστικά αποδέχεται ότι το χρέος των Νοτίων - της Ιρλανδίας συμπεριλαμβανομένης βεβαίως  αλλά ίσως και άλλων χωρών - δεν είναι διαχειρίσιμο σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα. Αποδέχεται ότι το πρόβλημα είναι βαθύ και συστημικό. Οι μηχανισμοί στήριξης που απαιτούνται πρέπει να είναι μόνιμοι και εφοδιασμένοι με πολύ μεγαλύτερα κεφάλαια. Δεν αρκούν ούτε προσωρινές λύσεις ούτε δάνεια τριετούς διάρκειας - περίπτωση Ελλάδας - για τα "μάτια του κόσμου".
  
• Τα επιτόκια "διάσωσης" των κρατών που εισέρχονται στο μηχανισμό παραμένουν προεξωφλητικώς υψηλά, γεγονός που καταδεικνύει ότι δεν αναμένεται αποκλιμάκωσή τους σε ορατό χρονικό ορίζοντα.
• Η "προετοιμασία" των αγορών να "αποδεχτούν" ζημίες από κρατικά χρεώγραφα ασφαλώς προδικάζει είτε ενδεχόμενη "αποτυχία"  ή αδυναμία κάποιας χώρας να εφαρμόσει τα προγράμματα σταθερότητας είτε αδυναμία των Ευρωπαίων να καλύψουν κεφαλαιακά επιπλέον χώρες που θα χρειαστεί να κάνουν χρήση του μηχανισμού.
  
• Για ακόμη μια φορά η Ευρωζώνη κινήθηκε ακολουθώντας τις αντιδράσεις των αγορών κι όχι "εκπλήσσοντάς" τες. Οι αγορές δεν εξεπλάγησαν ούτε με τα ποσά που ακούστηκαν για την Ιρλανδία, ούτε με το χρονοδιάγραμμα της όλης διαδικασίας ούτε με την ανακοίνωση νέων χρηματοοικονομικών εργαλείων.
• Η Ευρώπη δεν κατόρθωσε να διαχωρίσει το "Ιρλανδικό πρόβλημα" από το "Ελληνικό". Αυτό στην πράξη σημαίνει ότι "επιτρέπει" στις αγορές να κινηθούν με τη λογική "χώρες εντός" και "χώρες εκτός" μηχανισμού, οριοθετώντας de facto την Ευρωζώνη δύο ταχυτήτων.
  

     Συμπεράσματα;

• Όλο και περισσότερες χώρες - επί του παρόντος μόνο η Ελλάδα και η Ιρλανδία - θα βρίσκονται εκτός αγορών για μεγάλο χρονικό διάστημα, με μοναδική πηγή δανεισμού το μηχανισμό στήριξης. Κι αν για τα κράτη αυτό "λύνει" το πρόβλημα του δανεισμού, ταυτόχρονα πιέζει αφόρητα το τραπεζικό τους σύστημα, λόγω υποτίμησης του ομολογιακού τους χαρτοφυλακίου και αποστέρησής τους από το ρευστό της διατραπεζικής. Η τάση αυτή θα ενισχυθεί ακόμη περισσότερο με την εφαρμογή της ευρωπαϊκής πολιτικής των μακροχρόνιων υψηλότοκων δανείων στήριξης και την συμμετοχή ιδιωτών στο μηχανισμό. Πιο απλά, ποιος ιδιώτης επενδυτής θα αγοράσει ή θα διακρατήσει ομόλογα χωρών για τις οποίες γνωρίζει εκ των προτέρων ότι θα υποστεί ζημία;
• Η ελπίδα αποκόμισης κερδών από την υποτιμητική κερδοσκοπία επί χωρών "υποψηφίων" για ένταξη στο μηχανισμό στήριξης είναι πολύ πιθανό να ενισχύσει την τάση κλιμάκωσης των spreads ώστε να καθιστά ακόμη πιο κερδοφόρα τη διαδικασία. Οι κλίμακα του  ενδεχόμενου κέρδους διογκώνεται όσο θα διευρύνεται και το πλήθος ή το μέγεθος των "προς ένταξη" χωρών, άρα θα συγκεντρώνει ακόμη περισσότερα και συνεπώς ισχυρότερα τέτοια κεφάλαια διαθέσιμα για επιθετική υποτιμητική κερδοσκοπία.
• Η φύση του μηχανισμού στήριξης αφήνει σοβαρά περιθώρια αμφισβήτησης της ισχύος και της διάρκειάς του. Έχουμε τη σύμπραξη ενός διεθνούς οργανισμού, του ΔΝΤ, το οποίο "προστρέχει" (με τις γνωστές μεθόδους...) να "βοηθήσει", άνευ διαβουλεύσεων και πολιτικών συζητήσεων, και ενός πολιτικού consortium της Ευρωζώνης, όπου μόνο ομοφωνία δεν υπάρχει ενώ η διαδικασία περιπλέκεται με την αναγκαστική προσφυγή σε επί μέρους κοινοβούλια κρατών-μελών και άλλες διαδικασίες πολιτικής φύσης. Η πολυπλοκότητα στη λήψη αποφάσεων αποτελεί για τις αγορές είτε αιτία απομάκρυνσης κεφαλαίων είτε "αδύναμο σημείο" που μπορεί να δεχτεί κερδοσκοπική επίθεση. Πρακτικά τι σημαίνει αυτό; Φανταστείτε το υποθετικό σενάριο όπου έχουμε 3 ή 4 χώρες ενταγμένες στο μηχανισμό στήριξης, εκ των οποίων μια μεγάλη, και κάποια κοινοβούλια ή κάποιες χώρες αδυνατούν ή αντιδρούν στην παροχή της "δόσης" προς κάποια χώρα ακόμη κι αν αυτή έχει εκπληρώσει ή περίπου τους στόχους της. Το ΔΝΤ θα συνεχίσει να στηρίζει - "εκ καθήκοντος" που λένε - ενώ ο λοιπός μηχανισμός θα βρίσκεται "σε διαβούλευση". 

    Τελικά;

•       Δεν γίναμε  σοφότεροι σχετικά με τις ευρωπαϊκές στοχεύσεις, ούτε σχετικά με την κατάσταση στην Ευρωζώνη, μετά και τις τελευταίες αποφάσεις.
•       Οι χώρες με τα γνωστά ζητήματα, εξακολουθούν να προβληματίζουν τόσο ως προς την ικανότητά τους να ξαναβγούν στις αγορές - γιατί αυτό είναι το ζητούμενο - ενώ η Ευρωζώνη συνολικά εξακολουθεί να προβληματίζει σχετικά με την ικανότητά ή τη βούλησή της να εξακολουθεί να στηρίζει ένα ενιαίο νόμισμα. Αυτή τη στιγμή μπορεί κάποιος να "δανείζεται" χαμηλότοκα σε "ευρώ Γερμανίας" και να κερδίζει "δανείζοντας" σε "ευρώ Ισπανίας", κι όλο αυτό το μοντέλο κερδοσκοπίας θεωρητικά να μπορεί να λειτουργήσει μέσα στην Ευρωζώνη!
  

•       Η πολιτική διασποράς οικονομικού κινδύνου στο εσωτερικό της Ευρωζώνης δεν δείχνει ικανή να "περιορίσει" τα προβλήματα. Αντίθετα λειτουργεί προς την κατεύθυνση συσσώρευσης κινδύνου σε χώρες που "στοχοποιούνται" από τις αγορές, χωρίς να "αντισταθμίζει" το ρίσκο τους.

    Αποτιμώντας συνολικά το αποτέλεσμα, η αντίδραση των αγορών θα είναι μάλλον αρνητική και βεβαίως επιβαρυντική για τις χώρες που βρίσκονται στο "μάτι του κυκλώνα", μολονότι στον πραγματικό κόσμο εσωτερικό ενός κυκλώνα επικρατεί μάλλον ηρεμία ενώ το "πανηγύρι" γίνεται στην περιφέρεια!

Το Γερμανικό Σχέδιο.

    Είναι τουλάχιστον αφελές να εκτιμά κανείς ότι οικονομικές δυνάμεις επιπέδου Γερμανίας αντιμετωπίζουν "έκπληκτες" και χωρίς προηγούμενο λεπτομερή σχεδιασμό. Κατά συνέπεια, θα ήταν εξίσου αφελές να θεωρήσουμε ότι η Γερμανία αντιμετωπίζει ευκαιριακά την κρίση χρέους του Ευρωπαϊκού Νότου με σπασμωδικές κινήσεις, χωρίς σχέδιο και σαφή αντικειμενικό σκοπό.
     Τι προβλέπει λοιπόν ο γερμανικός σχεδιασμός για το μέλλον της Ευρωζώνης; Ας ανασκοπήσουμε κατ' αρχάς εκείνα που φαίνονται:

• Είναι προφανές - και εν πολλοίς προεξοφληθέν από τις αγορές - ότι στον "μηχανισμό στήριξης" των χωρών της Ευρωζώνης θα εισέλθουν εκουσίως ή ακουσίως όλες οι χώρες με μικρή ή μεγαλύτερη κρίση χρέους. Συνεπώς, αναμένουμε αργά ή γρήγορα την είσοδο της Πορτογαλίας και της Ισπανίας ή και άλλων χωρών με παρόμοια προβλήματα.
• Τα επιτόκια δανεισμού των χωρών που εισέρχονται στο μηχανισμό συγκλίνουν  - προς τα πάνω βέβαια - προκαλώντας σημαντικές πιέσεις στον τραπεζικό κλάδο αυτών των χωρών. Στην πραγματικότητα, το χρέος παίζει ένα "πιγκ-πογκ" μεταξύ τραπεζών και κρατών. Κάθε φορά που τα spreads ανεβαίνουν, οι τράπεζες χάνουν - αφού απομειώνονται οι αξίες των κρατικών ομολόγων του χαρτοφυλακίου τους - και στη συνέχεια χρειάζονται την κρατική στήριξη οπότε αυξάνονται τα κρατικά ελλείμματα. Στο ενδιάμεσο παρεμβάλλεται ο "μηχανισμός στήριξης" δανείζοντας τα "προβληματικά" κράτη, αντλώντας ρευστό από τα κράτη που δεν έχουν το "πρόβλημα", δηλαδή κυρίως από τους Γερμανούς. Το γερμανικό ρευστό δηλαδή και βεβαίως και το ρευστό άλλων χωρών  (Αυστρίας, Ολλανδίας κλπ) αλλά και του ΔΝΤ, διοχετεύεται - μέσω του μηχανισμού στήριξης - στην κάλυψη αναγκών ρευστότητας χωρών που δεν μπορούν να δανειστούν από τις ελεύθερες αγορές, λόγω υψηλού κόστους δανεισμού και όσο λειτουργεί αυτή η διαδικασία του μηχανισμού τόσο πιέζεται ο τραπεζικός κλάδος ο οποίος με τη σειρά του αναγκάζεται να καταφεύγει στο ρευστό της ΕΚΤ, δηλαδή πάλι των Γερμανών. Με απλά λόγια, η διατήρηση του μηχανισμού στήριξης με αυτή τη μορφή του, στην πραγματικότητα μετατρέπει το "ζεστό" γερμανικό χρήμα, που το γερμανικό κράτος το δανείστηκε με πολύ χαμηλό επιτόκιο, σε "χαρτιά" -ομόλογα των χρεωμένων κρατών - που εναποτίθενται στην ΕΚΤ, προκειμένου να αντλήσει ρευστότητα ο τραπεζικός κλάδος. Όπου "γερμανικό" βάλτε εσείς και ολλανδικό και αυστριακό και γαλλικό κλπ. Που καταλήγει η όλη ιστορία;
  
• Η ΕΚΤ θα βρεθεί - στο τέλος του "έργου" - να κατέχει έναν μεγάλο όγκο κρατικών χρεωγράφων αγορασμένων σε χαμηλότερη αξία από την τιμή έκδοσής τους. Δηλαδή θα έχει αγοράσει "πιο φτηνά" το χρέος του ευρωπαϊκού Νότου, μέσω των τραπεζών. Αλλά και στην ουσία απομειώνει το διαθέσιμο ρευστό για τις χώρες αυτές αφού δεν αναπληρώνει την αρχική ποσότητα χρήματος. Δηλαδή όταν εκδώθηκε αυτό το ομόλογο, το κράτος-εκδότης πήρε - ας πούμε - 100 ευρώ. Τώρα, η ΕΚΤ "ξαναγυρίζει" πίσω στην αγορά της χώρας - μέσω της τράπεζας που καταθέτει το ομόλογο ώστε να αντλήσει ρευστότητα- τα 80 ή και λιγότερα.
  
• Ο "μηχανισμός στήριξης" στην πραγματικότητα - μέσω της υψηλής φορολογίας και των λοιπών μέτρων δημοσιονομικής πειθαρχίας - αποστραγγίζει την εσωτερική αγορά κάθε χώρας που υπάγεται σ' αυτόν από την αναγκαία ρευστότητα και επιπλέον, συρρικνώνοντας το ΑΕΠ λόγω της ύφεσης που προκαλεί, πιέζει ακόμη περισσότερο τον τραπεζικό κλάδο να αναζητήσει ως μοναδική πηγή ρευστότητας την ΕΚΤ, δηλαδή τελικώς να επιστρέφεται όλο και λιγότερο ρευστό στην εσωτερική αγορά της χώρας που καταφεύγει στο "μηχανισμό".
  

        Συμπερασματικά, το "πινγκ-πονγκ" του χρέους μεταξύ κρατών και τραπεζών παίζεται με ένα μπαλάκι-χρέος το οποίο ολοένα και μικραίνει αλλά ταυτόχρονα γίνεται ολοένα και πιο βαρύ!
        Ποια άλλα συμπεράσματα όμως προκύπτουν, σχετικά με το "Γερμανικό Σχέδιο";

•  Το Βερολίνο "σπρώχνει" μια προς μια τις χώρες με υπέρογκο χρέος στο μηχανισμό που ξαναγυρίζει το ευρωρευστό υπό γερμανικό (κρατικό ή τραπεζικό) έλεγχο. Η διαδικασία αυτή θα "επιταχυνθεί" δραματικά με την είσοδο μιας μεγάλης χώρας στο μηχανισμό (Ισπανίας;)
  
• Για τις χώρες που εισέρχονται στο μηχανισμό, με τις συνέπειές του όπως τις περιγράψαμε, η έλλειψη ρευστού σε ευρώ ταυτόχρονα με την διόγκωση των χρεών θα οδηγήσει στην ανάγκη επανεξέτασης του ενδεχομένου εκκίνησης μιας διαδικασίας που θα οδηγήσει στη δημιουργία ενός νομίσματος διαφορετικού από το ευρώ, προς εξυπηρέτηση των χρεών. Αυτόν ακριβώς το ρόλο εξυπηρετεί η γερμανική επιμονή για τη συμμετοχή ιδιωτών στο μηχανισμό στήριξης. Οι ιδιώτες θα πληρωθούν. Αλλά σε ποιο νόμισμα; Εν τω μεταξύ οι Γερμανοί θα έχουν "ξανατραβήξει" το ευρώ στην "τσέπη" τους.
  
• Η επόμενη ημέρα, θα βρει τους Γερμανούς με "πολλά ευρώ" - των χωρών που θα το εγκαταλείψουν - τους Νότιους υπερχρεωμένους, με άλλο νόμισμα άρα πιο ανταγωνιστικούς και άρα ικανούς να "εξυπηρετούν" το χρέος τους με "βιώσιμο" τρόπο.

• Όταν "πάρει εμπρός" η γερμανική μηχανή - η γερμανική βιομηχανία - θα έχει στη διάθεσή της ένα "πανίσχυρο" νόμισμα, απαλλαγμένο από "βαρίδια", χωρίς πληθωριστικό background όπως το δολάριο, διότι δεν θα έχει αναγκαστεί να τυπώσει "πέτσινο" χρήμα για να διασώσει τις προβληματικές χώρες όπως έκαναν οι ΗΠΑ για τις δικές τους πολιτείες.

Ιδού λοιπόν το "Γερμανικό Σχέδιο", κατά τη δική μας άποψη. Η Γερμανία αποφάσισε - κατά την εκτίμησή μας - να "εκμεταλλευτεί" το συγκριτικό πλεονέκτημα που διαθέτει έναντι των άλλων ανταγωνιστών της (ΗΠΑ, Κίνας) στον καινούριο πολυπολικό κόσμο: Αντί να οδηγηθεί σε πληθωριστικές λύσεις, τυπώνοντας ευρώ, μπορεί να "αποκόπτει" από το σώμα του κοινού νομίσματος τα "μαύρα πρόβατα" και αν προχωρήσουμε πιο πέρα τη σκέψη μας, πιθανόν και να εντάσσει κατά περίπτωση άλλα "υγιή". Δηλαδή, εφόσον κατά την προηγούμενη δεκαετία "απομυζήθηκε" ο Νότος και τώρα οδηγείται - βιαίως - προς την έξοδο, εκτός κοινού νομίσματος, αντίστοιχα κατά την επόμενη δεκαετία δεν θα ήταν πρόσφορο να ενταχθούν στο ευρώ πολλά υποσχόμενες νέες χώρες οι οποίες με τη σειρά τους να προσδώσουν την απαραίτητη ώθηση σε ένα νόμισμα που υλοποιείται γύρω από τον "σκληρό πυρήνα" της γερμανικής μηχανής; Είναι δυνατόν να ωθηθεί προς αυτήν την κατεύθυνση η Τουρκία, ως ταχέως αναπτυσσόμενη οικονομία και ενεργειακός κόμβος από τον οποίο θα τροφοδοτηθεί με την απαραίτητη ενέργεια η Βόρεια Ευρώπη, όταν θα πάρει μπροστά η βαριά βιομηχανία; Ίδωμεν!

Το Ευρώ, το Μ3 και τα Τρία Κακά της Μοίρας μας...

     Σε έχει καταβάλλει η απαισιοδοξία, μου λένε στα μηνύματά τους αρκετοί αναγνώστες. Γι΄αυτό και τα βλέπεις όλα μαύρα. Αφορμή για τα επικριτικά μηνύματα το προηγούμενο άρθρο μας, σχετικά με τον πραγματικό σκοπό του Μνημονίου. Δηλαδή, να οδηγήσει την Ελλάδα - και συνακολούθως την Ιρλανδία εφόσον κι αυτή προσχώρησε στο Μηχανισμό Στήριξης - εκτός της ζώνης του ευρώ, με όσο το δυνατόν πιο ομαλό τρόπο για το χρηματοπιστωτικό σύστημα, ημεδαπό και αλλοδαπό.
    
     Ο καθένας μπορεί βεβαίως να επιλέγει τον τρόπο με τον οποίο ερμηνεύει την πραγματικότητα. Όμως υπάρχουν μερικές "σταθερές".
     Κυρίες και κύριοι, να σας γνωρίσω το δείκτη Μ3. Για όσους δεν τον γνωρίζουν βεβαίως. Τι μετράει αυτός ο δείκτης; Λοιπόν ο συγκεκριμένος δείκτης μετράει την "προσφορά χρήματος" (money supply) στην οικονομία. Αθροίζει την ποσότητα του νομίσματος που είναι σε κυκλοφορία - τα ευρώ δηλαδή για εμάς - αλλά και το χρήμα σε άλλες μορφές , "ζεστές" όμως, όπως είναι οι καταθέσεις ταμιευτηρίου, τα ρέπος κλπ. Με λίγα λόγια όλο το χρήμα που "κυκλοφορεί" στο χρηματοπιστωτικό μας σύστημα.
       Για την Ελλάδα, το δείκτη Μ3 τον δημοσιεύει η Τράπεζα της Ελλάδος εδώ. Επίσημα πράματα δηλαδή. Αν κάνετε λοιπόν κλικ πάνω στο σύνδεσμο που ονομάζεται: " Ελληνική συμβολή στα νομισματικά μεγέθη της ζώνης του ευρώ" θα "κατεβάσετε ένα αρχείο σε excel, το οποίο έχει πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία.
       Δεν θα ασχοληθούμε με τους άλλους δείκτες - μολονότι μπορεί κανείς να βγάλει πολύ ενδιαφέροντα συμπεράσματα - αλλά θα επικεντρωθούμε στην πορεία του δείκτη Μ3. Του συνολικού δηλαδή κυκλοφορούντος χρήματος στην Ελλάδα. Του κυκλοφορούντος ευρώ δηλαδή.
        Αν εξαιρέσει κανείς το Δεκέμβριο του 2002 όπου ο δείκτης πέρασε για έναν μόλις μήνα σε ελαφρά αρνητικό έδαφος με τιμή -0,2  και αμέσως μετά επανήλθε σε θετικό, για πρώτη φορά περνάει σταθερά σε αρνητικό έδαφος με ολοένα αυξανόμενο ρυθμό από το Φεβρουάριο του 2010.
         Από το Φεβρουάριο του 2010 λοιπόν η ποσότητα του κυκλοφορούντος χρήματος στη χώρα μας μειώνεται όχι σταθερά αλλά με ολοένα και μεγαλύτερο ρυθμό. Το χρήμα, το ευρώ δηλαδή, έφευγε από τη χώρα το Σεπτέμβριο με ετήσιο ρυθμό μεταβολής -10,3%, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία.
          Η χώρα μας ως χώρα-μέλος της ευρωζώνης δεν μπορεί να "τυπώσει" νέο χρήμα. Επίσης, δεν μπορεί να δανειστεί από τις αγορές - λόγω υψηλού spread - ώστε να φέρει έστω και "δανεικό" χρήμα στο εσωτερικό. Τα μόνα διαθέσιμα ρευστά, κατά την έννοια του Μ3, όχι στο Κράτος αλλά στο σύνολο της ελληνικής οικονομίας είναι εκείνα που "εισέρχονται" στο σύστημα από τους δανειστές μας - τα 110 δις ευρώ δηλαδή - τα οποία όμως ξαναφεύγουν ώστε να γίνουν είτε τοκοχρεωλύσια, είτε να "κλείνουν τρύπες" του δημοσίου (μισθούς, συντάξεις, οφειλές κλπ). Τελικά όμως και αυτό το ολίγο σχετικά χρήμα καταλήγει εκτός Ελλάδος αφού η εγχώρια παραγωγή είναι από ελάχιστη έως μηδενική και οι πρώτες ύλες εισάγονται. Διότι τι θα τον κάνει τον μισθό του υπάλληλος; Λεμόνια Αργεντινής!
           Ποιο είναι το τελικό συμπέρασμα; Η μείωση του κυκλοφορούντος χρήματος, χωρίς τη δυνατότητα να τροφοδοτηθεί η οικονομία με ρευστό από άλλη πηγή (εκτύπωση νέου, δανεισμό κλπ) αφήνει ένα "κενό". Ένα νομισματικό κενό το οποίο με κάποιο τρόπο πρέπει να "γεμίσει" διότι είναι σαφές ότι δεν μπορούμε να επιστρέψουμε στην ανταλλακτική οικονομία, πάρε ένα κιλό στάρι και δώσε μου δυο mp3 για το ipod (!). Βεβαίως η ιδανική πηγή εισαγωγής νέου ζεστού χρήματος στην οικονομία θα ήταν η εισροή  αυτού μέσω νέων επενδύσεων. Αυτή θα ήταν μια απάντηση στο πρόβλημα, όμως επί του παρόντος όλοι - επίσημοι και ανεπίσημοι - προβλέπουν δραματική ύφεση στον ορατό ορίζοντα. Διαφωνούν απλώς για το "βάθος".
           Αν δεν συμβεί λοιπόν ένα "θαύμα", όλοι οι δείκτες συγκλίνουν ότι το ευρώ όπως το γνωρίζαμε ως νόμισμα είναι πολύ πιθανό να αποτελεί μια ανάμνηση...

Ελλάδα: Ένα project με Ημερομηνία Λήξης;

     Η είσοδος της Ιρλανδίας στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης δεν σηματοδοτεί απλώς άλλη μια περίπτωση "ατυχήσασας χώρας".  Καταδεικνύει με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο τη συστηματική κρίση ενός οικοδομήματος, του ευρωπαϊκού, πάνω στο οποίο πολλοί επένδυσαν ιδέες και χρήματα. Αποδεικνύεται ότι τα "greek statistics" δεν ήταν η αιτία της ελληνικής κρίσης αλλά το σύμπτωμα μιας βαθύτερης και πολύπλοκης ενδογενούς αδυναμίας να  συγκροτηθεί ένα ενιαίο οικοδόμημα με συστατικά στοιχεία τις "διαφορετικότητες" των επί μέρους κρατών.
      Η Ελλάδα και ιδίως την τελευταία εικοσαετία, ουσιαστικά επένδυσε - ίσως περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο κράτος - τα "ρέστα" της πάνω στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Ταύτισε την ίδια την ύπαρξή της με την ύπαρξη και την πορεία της Ενωμένης Ευρώπης, προεξοφλώντας την ολοκλήρωσή του οράματος σε κάποια μελλοντική χρονική στιγμή και ταυτόχρονα την επίλυση μικρών και μεγαλύτερων ζητημάτων της, εσωτερικών και διμερών.
      Μέσα στο "κέλυφος" της Ενωμένης Ευρώπης, στον οραματικό αυτό αλλά ουτοπικό χώρο, όλα τα προβλήματα είτε θα είχαν επιλυθεί είτε θα είχαν "φορτωθεί" στις ευρωπαϊκές "πλάτες". Διμερή με την Τουρκία; Κάποια στιγμή θα τα αναλάμβανε η Ευρώπη, αφού τα σύνορά μας θα αποτελούσαν και Ευρωπαϊκά σύνορα. Διμερή με τις Βαλκανικές χώρες; Απλούστατα κι αυτά θα τα χειριζόμασταν μέσω Ευρώπης. Κάποια δε στιγμή, όλες οι "προβληματικές" για εμάς χώρες θα εντασσόντουσαν στην ΕΕ και θα "είχαμε το κεφάλι μας ήσυχο". Το απόλυτο όνειρο κάθε Έλληνα πολιτικού. Μια τέτοια εξέλιξη θα απελευθέρωνε κονδύλια από την Άμυνα ή την ανάγκη φύλαξης των συνόρων - βλέπετε το πρόβλημα των λαθρομεταναστών αυτομάτως θα το "παραλάμβανε" η Τουρκία- και θα επέτρεπε τη διοχέτευσή τους σε άλλους τομείς. Ακόμη και μέρος του πολιτικού κόστους των εγχώριων πολιτικών θα αναλάμβανε η "κακομοίρα" η Ευρώπη, αφού θα μπορούσε να επικαλείται κατά το δοκούν η εκάστοτε Κυβέρνηση ή πολιτική ηγεσία την αναγκαιότητα επιβολής του τάδε ή του δείνα νομοθετήματος ως υποχρεωτική ευρωπαϊκή ντιρεκτίβα.
      Βρισκόμαστε προ εκπλήξεως. Η Ελλάδα πρέπει να (ξανα-) μάθει να ζει χωρίς τόση πολλή Ευρώπη. Κι αν μέχρι σήμερα  είχατε αναρωτηθεί πως μια μικρή χώρα όπως η Ελλάδα με δυσθεώρητες και οφθαλμοφανείς αδυναμίες - οργανωτικές, δημοσιονομικές, κοινωνικές κλπ -  έχει κατορθώσει και "επιβιώνει" αναζητήστε την "παλιά" - προ κρίσης - Ευρώπη πίσω από αυτό το "κατόρθωμα". Πράγματι, υπό άλλες συνθήκες, θα ήταν αξιοθαύμαστη κι αξιοπερίεργη απλώς η επιβίωση - πολλώ δε μάλλον η ανάπτυξη -  μιας χώρας η οποία για δεκαετίες μαστίζεται από σοβαρά εξωτερικά προβλήματα με τους γείτονές της, που σωρεύει χρέη, που δέχεται δεκάδες χιλιάδες λαθρομετανάστες ετησίως, χωρίς υποδομές, χωρίς κοινωνικό κράτος, με υψηλά ποσοστά διαφθοράς και αδιαφάνειας, χωρίς παραγωγικό ιστό και κυρίως με το συντριπτικό ποσοστό της ενέργειάς της να είναι εισαγόμενο. Αναμφίβολα, το "μηχάνημα" που κρατούσε την Ελλάδα στη "ζωή" ήταν τα ευρωπαϊκά κονδύλια, ζεστό χρήμα δηλαδή, αλλά και ευρύτερα η συμμετοχή στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα και στις παροχές του. Τα χαμηλά επιτόκια  του ευρώ - όσο ήταν χαμηλά - επέτρεψαν την άνθηση της οικοδομής, την ενίσχυση του εμπορίου και του τουρισμού και εξ' αυτών τις θέσεις εργασίας. Δε θα απαριθμήσω τα οφέλη, για άλλους είναι προφανή και για άλλους όχι.
       Αυτή η Ευρώπη λοιπόν τελείωσε. Όσοι πολιτικοί και πολίτες οραματίστηκαν ότι κάποτε θα ολοκληρωθεί το οικοδόμημα και επένδυσαν σ' αυτό, έχασαν. Όσοι οραματίστηκαν ότι κάποτε θα μπορούσαμε να "κοιμηθούμε ήσυχοι" ότι όλες οι υποθέσεις μας θα λύνονταν μαγικά από τους ισχυρούς Ευρωπαίους γελάστηκαν.
       Λιγότερη Ευρώπη λοιπόν από αύριο, προς τέρψιν όσων επιχειρηματολόγησαν υπέρ άλλων εναλλακτικών δρόμων. Κι ας μην βιαστούν κάποιοι να απορήσουν:"Πως μιλάς για λιγότερη Ευρώπη, αφού υπάρχει το Μνημόνιο και ο Μηχανισμός Στήριξης και η Τρόικα; Υπάρχει πιο στενός ευρωπαϊκός κλοιός από κάτι τέτοιο;" Κι όμως. Το Μνημόνιο, όπως αποδεικνύεται, δεν είναι παρά ο "χάρτης εξόδου" από την Ευρωζώνη. Ένας μπούσουλας, ώστε να οδηγήσει μια οικονομία, ομαλά και χωρίς αναταράξεις για το τραπεζικό της σύστημα, από τη μια κατάσταση στην άλλη.
        Κι αν η Ιρλανδία έχει την "εύκολη λύση" της αποχώρησης από το ευρώ και την προσχώρησή της στη Βρετανική στερλίνα, για την Ελλάδα, με τα παρόντα δεδομένα τουλάχιστον δεν υπάρχει μια ορατή εναλλακτική λύση.
         Οι ενδείξεις προς αυτήν την κατεύθυνση γίνονται ολοένα και πιο ισχυρές. Ολόκληρη η φιλοσοφία του Μνημονίου στηρίζεται στην απλή αρχή της απορρόφησης του ρευστού από την αγορά, μέσω της υψηλής φορολόγησης και της ταυτόχρονης συρρίκνωσης του δημόσιου τομέα, ενώ παράλληλα περιορίζεται η πιστωτική επέκταση και το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων. Όλες οι "στρόφιγγες" που διοχετεύουν ρευστότητα στο εσωτερικό κλείνουν, προκειμένου να "εξαχθεί" το εναπομένον ρευστό μέσω της πληρωμής των τοκοχρεωλυσίων και των υποχρεώσεων κράτους και ιδιωτών στους εξωτερικούς πιστωτές. Το ΑΕΠ συρρικνώνεται ενώ ταυτόχρονα οι δανειακές υποχρεώσεις μέσω των υψηλών επιτοκίων αυξάνονται. Κατά συνέπεια - και με δεδομένο ότι μέχρι λήξης του Μνημονίου  και των 110 δις του, η πρόσβαση στις αγορές είναι από ελάχιστη έως μηδενική - κάποια στιγμή το ρευστό υπό μορφήν "ευρώ" θα μας τελειώσει. Ή πιο σωστά, θα έχει "εξαχθεί" ομαλά από την εσωτερική αγορά.
           Δεν μπορεί ακόμη να προβλέψει κανείς αν θα επιστρέψουμε στη δραχμή, αν θα δημιουργηθεί μια πιο "φτηνή" έκδοση του ευρώ για τις χώρες του Νότου, ή αν θα υπάρξει κάποιου είδους σύνδεση ελληνικού νομίσματος και ευρώ στα πρότυπα της πάλαι ποτέ ECU. Πάντως χρειαζόμαστε ένα "θαύμα" ή μια "έκπληξη" για να ανατραπεί αυτή η πορεία.
       
      

Σήμανε η Ελληνική Υποχώρηση...

      Βγαίνοντας για λίγο έξω από τον παρόντα χρόνο και επισκοπώντας την ιστορία μας - στο βαθμό που τη γνωρίζουμε τουλάχιστον - ως μια γραμμική εξέλιξη, θα διαπιστώσουμε ένα κοινό στοιχείο, με το οποίο δύσκολα μπορεί να διαφωνήσει κανείς. Για τις ανάγκες του άρθρου, θα προσπαθήσουμε να το περιγράψουμε σχηματικά. Η Ελλάδα ανέκαθεν εκινείτο  μεταξύ δύο πεδίων: του υλικού/οικονομικού και του πνευματικού/ιδεαλιστικού. Στο "υλικό πεδίο" μπορούμε να συμπεριλάβουμε την οικονομική ανάπτυξη, την υλική "ευημερία", την γεωγραφική επέκταση του έθνους και γενικά όλες τις "ορατές" και χειροπιαστές εθνικές "απολαβές" στο πέρασμα του χρόνου. Από την άλλη, στο "πνευματικό πεδίο" θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε το σύνολο της "πνευματικής περιουσίας".
     Το μέγεθος της Ελλάδας συνετίθετο από ένα ιδεατό άθροισμα των επί μέρους μεγεθών μεταξύ των δύο αυτών πεδίων. Μπορεί σε ιστορικές περιόδους να υπήρχαν συνθήκες συρρίκνωσης στο πεδίο της "ύλης", αντίθετα όμως η Ελλάδα είχε να παρουσιάσει πλεόνασμα πνεύματος και δημιουργίας. Αντιμετωπίζοντας το ζήτημα συνολικά, η Ελλάδα ανεξάρτητα της χρονικής συγκυρίας, είχε να επιδείξει στο άθροισμα των δύο αυτών - ενίοτε και αντιθετικά κινούμενων - μεγεθών, μια διαρκή πορεία ανόδου και ουδέποτε σμικρύνθηκε στο πέρασμα του χρόνου. Ακόμη και σε περιόδους τυπικής "εξαφάνισής" της χώρας, όπως σε περιόδους κατοχής ας πούμε, τα πνευματικά μεγέθη υπεραντιστάθμιζαν την υλική απώλεια.
     
     Η παρούσα περίοδος είναι μοναδική στην ελληνική Ιστορία. Το ζήτημα της οικονομικής κρίσης δεν είναι πρωτόγνωρη κατάσταση για την Ελλάδα. Ούτε βεβαίως και η πτώχευση και μάλιστα υπό πολύ δυσμενέστερες συνθήκες. Έχουμε δυσπραγήσει και στο παρελθόν πολλάκις. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό έγκειται στο γεγονός ότι δεν διαφαίνεται από πουθενά η παράλληλη παρουσία μας στον "άυλο" κόσμο των ιδεών. Στον πνευματικό κόσμο όπου κατά τεκμήριο η χώρα μας αποτελούσε "υπερδύναμη". Για πρώτη φορά στην Ιστορία, ερχόμαστε ως έθνος, αντιμέτωποι με ένα συνολικό έλλειμμα.
  
      Οι πνευματικές φωνές που ακούγονται είναι διαπιστωτικές του πολυδιάστατου ελλείμματος. Δεν παράγουν ιδέες τόσο "τρομακτικά" ισχυρές ώστε να σταθούν ηγετικά - μη σας τρομάζει η λέξη - σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι πνευματικές φωνές που ακούγονται απλώς ψιθυρίζουν ή ψελλίζουν κάποιες φορές ακόμη και αναμασήματα πομφολύγων της αλλοδαπής.
      Απουσιάζει ο νεωτερισμός, η πρωτοπορία, η πνευματική μοναδικότητα. Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που δανειζόμαστε κεφάλαια από τους ξένους ώστε να επιβιώσουμε υλικά, αντίστοιχα δανειζόμαστε και πνευματικά. Εισάγουμε ιδέες, ιδεολογίες και πνευματικά επιτεύγματα ή στην καλύτερη περίπτωση δανειζόμαστε "εσωτερικά" από το πλούσιο παρελθόν μας. Δεν παράγουμε κάτι καινούριο, κάτι μοναδικό ή συγκλονιστικά ελληνικό ως απάντηση στην κρίση.
       Ακούμε καθημερινά τι έχει να πει ο τάδε ή δείνα διεθνής γκουρού στην οικονομία, στη φιλοσοφία ή στην επιστήμη. Κι όταν δεν συμφωνούμε, αντικαθιστούμε το κενό με ένα άλλο πνευματικό δάνειο ή απλώς τοποθετούμε ένα "αντί-" μπροστά από εκείνο που δεν μας αρέσει και τελειώσαμε. Στείρα άρνηση, ένδειξη της ερημιάς στο πνεύμα και στις ιδέες. Υπάρχουν βεβαίως κι αυτοί που θα επικαλεστούν ιδέες και αντιλήψεις από την πνευματική κληρονομιά των προγόνων. Το τελικό συμπέρασμα όμως δεν είναι παρά η πνευματική αδράνεια.
         Διαπιστωτικά λοιπόν κι εμείς - στο πνεύμα της εποχής - εκείνο που σημειώνουμε δεν είναι άλλο από την εθνική συρρίκνωση. Από τη συνολική ελληνική αναδίπλωση, ταυτόχρονα σε όλα τα πεδία.
          Σε όλους τους τόνους ακούγεται όλο και πιο δυνατά η Ελληνική Υποχώρηση. Το νέο ερώτημα είναι η ποιος, πως και πότε θα καλύψει το κενό. Γιατί η Φύση το κενό το απεχθάνεται...

ad graecas calendas solvere!

"ες τας ελληνικάς καλένδας εξοφλείν"!

       Να λοιπό που κάνουμε ένα τεράστιο κύκλο στην Ιστορία. Οι Ευρωπαίοι θα μας εξοφλήσουν την τρίτη δόση στις "ελληνικές καλένδες" του Γενάρη!

- Καλώς το Γιώργο! Πως από δω βρε παιδί;
- Ε, να...ήρθα να μου δώσετε και την τρίτη δόση να κάνω κι εγώ γιορτές...

- Γιωργάκη, ξαναπέρνα το Γενάρη ρε παλληκάρι μου. Έχουμε κάτι σφίξεις τώρα, έρχονται και γιορτές και κλείνουμε...καταλαβαίνεις!

       Και μη νομίζεις ότι ο Γενάρης είναι κανένας τυχαίος μήνας. Όχι. Ξέρεις τι γινόταν το Γενάρη - ή και Καλαντάρη - στο Βυζάντιο; Μας πληροφορεί λοιπόν η ελληνική Wikipedia:

       "Με την αρχή του χρόνου άρχιζε η θητεία των υπάτων, οι οποίοι σε σχετική πομπή στους δρόμους σκορπούσαν νομίσματα, που αρχικώς ήσαν χρυσά, αλλά αργότερα, επί Ιουστινιανού, περιορίστηκαν σε αργυρά. Μικρά νομίσματα συνέλεγαν όμως και τα παιδιά, που περιέρχονταν τα σπίτια συγγενών και φίλων για να ευχηθούν. Έτσι γεννήθηκαν τα «Κάλαντα», που φθάνουν μέχρι τις μέρες μας"

       Φαντάζεσαι λοιπόν τη Μέρκελ, το Γιούνκερ και τον Τρισέ ντυμένους με χρυσοποίκιλτα και πορφύρες να κατέβουν στην Αθήνα  Χριστουγεννιάτικα και να σκορπούν τα ευρουλίνια της τρίτης δόσης στους δρόμους; Μεγαλείο! Και σημαδιακό. Γιατί;

       Ο Ιανουάριος πήρε την ονομασία του από τον Ιανό. Ένα Ρωμαϊκό θεό. Διπρόσωπος θεός, όπως θα ξέρεις. Σαν την Ευρώπη της Μέρκελ. Δεν ξέρει που να κοιτάξει. Γιατί ο Ιανός - όπως και η Γερμανία σήμερα - είχε στραμμένο ένα πρόσωπο προς την Ανατολή κι ένα προς τη Δύση. Ένα προς το Μέλλον κι ένα προς το Παρελθόν. Αναποφάσιστη. Όχι ο Ιανός. Η Μέρκελ. Και μαζί της κι η Ευρώπη.
- Να τη δώσω ή να μη τη δώσω την επόμενη δόση; Αναρωτιέται η γερμανίδα!
        Ο Ιανός-Ιανουάριος λοιπόν, θεός των θυρών των πυλών και των ενάρξεων έπαιζε το ρόλο του Φύλακα των Εισόδων και των Εξόδων κι εκεί κρύβεται ίσως το θεμέλιο της πεποίθησης ότι ο συγκεκριμένος θεός αντιπροσώπευε τις ενάρξεις. Διαβαίνει κανείς μια πύλη, μια πόρτα ή μια γέφυρα, προκειμένου να βρεθεί σε ένα νέο τόπο, οριοθετημένο τεχνητά ή φυσικά.
         Τον Ιανουάριο λοιπόν θα ανοίξει για μας η πόρτα που θα μας οδηγήσει σε κάτι νέο, αφού για να μας χορηγήσουν το ρευστό μας ζητούν σκληρότερα μέτρα και να αλλάξουμε μυαλά κι ίσως κι άλλα που δεν ξέρουμε. Αλλά ταυτόχρονα η ανοικτή πόρτα του Ιανού-Ιανουαρίου, συμβολίζει και τον πόλεμο. Γιατί; Και πάλι η ελληνική Wikipedia μας ενημερώνει:
         "Οι ναοί του Ιανού στη Ρώμη ήταν πολυάριθμοι και ο σημαντικότερος ανάμεσά τους ήταν ο Ianus Geminus, ένα διαμπερές οικοδόμημα με δύο αντικριστές πύλες, εκ των οποίων η μία έβλεπε προς την Ανατολή και η άλλη στη Δύση. Βρισκόταν στο Forum Romanum μέσω του οποίου βάδιζε ο ρωμαϊκός στρατός για τη μάχη. Αυτός ο ιδιαίτερος ναός είχε μια συμβολική λειτουργία. Όταν τις πύλες του έκλειναν, αυτό σήμαινε ότι υπήρχε ειρήνη στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Όταν οι πύλες του άνοιγαν, όλοι γνώριζαν πως οι Ρωμαίοι ήταν σε πόλεμο."
          Αν ανοίξουν λοιπόν οι πύλες τον Ιανουάριο, η Ρώμη-Ευρώπη θα εισέλθει σε πολεμική περίοδο; Δεν ξέρω.
         Αντίθετα με την Αρχαία Ρώμη, στην Αρχαία Ελλάδα ο Ιανουάριος - ο μήνας της τρίτης δόσης από την Ευρώπη δηλαδή - ονομαζόταν Γαμηλιών. Ο μήνας ήταν αφιερωμένος στους γάμους του Δία με την Ήρα. Τέκνο όμως των δύο θεών ήταν και ο Άρης. Ο σκοτεινός θεός του πολέμου. Τι εγκυμονεί λοιπόν ο Ιανουάριος; Ας σημειώσουμε  πριν προχωρήσουμε όμως το εξής αξιοπερίεργο: Στο Ρωμαϊκό Μηνολόγιο μόνο δύο θεοί, ο Ιανός με τον Ιανουάριο και ο Μάρτιος (Mars)-Άρης, έδωσαν τα ονόματά τους σε μήνες.
          Κατά κάποιο τρόπο ο Ιανός - Ιανουάριος - κοιτάζοντας στην Ανατολή και στη Δύση, στο Παρελθόν και στο Μέλλον, απεικονίζεται στο βιβλικό πρόσωπο του Μελχισεδέκ ο οποίος σύμφωνα με την Προς Εβραίους επιστολή, ήταν "απάτωρ, αμήτωρ, αγενεαλόγητος, μήτε αρχήν ημερών μήτε ζωής τέλος έχων".  Κυριολεκτικά διαχρονικός όπως και ο Ιανός. Αλλά  ο Αβραάμ - μετά από μάχη - έδωσε  στο Μελχισεδέκ «το ένα δέκατο» από όλα τα λάφυρα των εχθρών του. (Γένεση 14:18-20). Μας θυμίζει βεβαίως το φόρο που επέβαλαν οι Οθωμανοί στους λαούς που κατακτούσαν. Τη γνωστή δεκάτη.
          Στο κουβάρι λοιπόν της Ιστορίας, τον Ιανουάριο το μήνα του Ιανού-Μελχισεδέκ, το μήνα του γάμου Δία και Ήρας  γονέων του φοβερού θεού Άρη, συμπλέκονται απαρχές πολεμικών δεινών και επαχθών φόρων;
          Πολέμου όμως ποιων εναντίον ποιων; Πρόκειται για τους λεγόμενους "Χομπσιανούς" πολέμους - από το συγγραφέα Thomas Hobbes - όπου ισχύει το "Bellum omnium contra omnes" (πόλεμος όλων εναντίον όλων);
          Αν εμβαθύνουμε στο θέμα, θα διαπιστώσουμε ότι η αντίστοιχη του Ιανού θεότητα στον Περσικό  Ζωροαστρισμό είναι ο Μίθρας, ο οποίος αναφέρεται στα ιερά κείμενα αυτής της θρησκείας ως "ο υπερασπιστής και φύλακας της άσα —της αλήθειας και της τάξης— και ο άρχοντας του κόσμου". Το εντυπωσιακό είναι ότι και ο Μίθρας και ο Ιανός απεικονίζονται σε κάποια αγάλματα να κρατούν κλειδί και σκήπτρο, σύμβολα της εξουσίας τους επί των περασμάτων και του χρόνου. Μάλιστα, σύμφωνα με τον Αντουάν Μαϊλέ (Antoine Meillet), το όνομα του Μίθρα σημαίνει «συμβόλαιο, διαθήκη», εμείς θα το λέγαμε "Μνημόνιο"! Στην αγγλική έκδοση της Wikipedia, σε άρθρο σχετικό με τη Ρωμαϊκή λατρεία του θεού Ήλιου (Sol), μαθαίνουμε ότι o Μακρόβιος - Ρωμαίος συγγραφέας - στο έργο του "Σατουρνάλια" αναφέρει ότι ο θεός Ήλιος και ο Ιανός ταυτίζονται. Το εκπληκτικό είναι πως από την ελληνική έκδοση της Wikipedia  στο σχετικό άρθρο για το Μιθραϊσμό, μαθαίνουμε ότι:" Η έκτη βαθμίδα μύησης, αυτή του Ηλιοδρόμου, σήμαινε εισχώρηση στα εσωτερικά Μυστήρια του Μίθρα και έναρξη της πορείας του μυούμενου προς την ταύτιση με το Μίθρα-Ήλιο"!
          Ιανός-Μίθρας-Ήλιος λοιπόν και μην ξεχνάμε ότι το άρμα του θεού ήλιου ήταν τέθριππον - quadriga!- όπως και το γερμανικό βραβείο προς τον κ. Παπανδρέου.
          Ο Ήλιος  φαίνεται να διαδραματίζει έναν καθοριστικό ρόλο αφού οι φίλοι μας Γερμανοί μαζί με τους υπόλοιπους Ευρωπαίους αποφάσισαν να μας χορηγήσουν την τρίτη δόση του δανείου το μήνα του Ήλιου-Ιανού-Ιανουαρίου. Ποιο σύμβολο κρύβεται πίσω από αυτή την κίνηση;
           Ο Ήλιος παραδόξως διαδραματίζει κι ένα πολύ σημαντικό ρόλο στον τουρκικό εθνικισμό. Οι Τούρκοι εθνικιστές έχουν μια θεωρία, την "Güneş Dil Teorisi" , ή αλλιώς "ηλιοκεντρική γλωσσολογική θεωρία" ( Sun Language Theory). Εν ολίγοις λέει πως όλες οι γλώσσες ανάγονται σε μια αρχική γλώσσα η οποία με τη σειρά της προήλθε από τα φωνήματα που εκφώνησαν οι πρωτόγονοι βλέποντας τον Ήλιο και φυσικά - κατ' αυτούς - οι πρωτόγονοι αυτοί ήσαν Τούρκοι. Να σημειώσουμε ότι στα τουρκικά ο Ιανουάριος λέγεται ocak που μπορεί να σημαίνει και εστία ή τζάκι. Φυσιολογικό για Γενάρη, αλλά και ως σύμβολο της ηλιακής πυράς.
            Με έναν παράξενο τρόπο, ο συμβολισμός της επιλογής του χρόνου για την τρίτη δόση μας διασταυρώνει με τον τουρκικό εθνικισμό, με κοινό σημείο αναφοράς τον Ήλιο. O Ήλιος σταματάει το άρμα του όμως για να απολαύσει το τραγούδι του μυθικού πουλιού Φοίνικα, ενώ ο Φοίνικας τιμούνταν στην αρχαία Ελλάδα και συνδεόταν με την λατρεία του Ήλιου. Στην Εβραϊκή παράδοση τον συναντάμε ως ‘Μίλχαμ’  και κατατάσσεται στα Χερουβείμ, φύλακας της επίγειας σφαίρας, όπως φύλακας είναι και ο Ιανός για τους Ρωμαίους. Και βέβαια, ο αετός (adler) στο Θυρεό της Γερμανικής Δημοκρατίας άνετα θα μπορούσε να εκληφθεί ως Φοίνικας.
            Αρχίζει λοιπόν και αποκρυσταλλώνεται ο εσωτερικός συμβολισμός, όπου Γερμανία, Τουρκία και Ελλάδα εισέρχονται σε ένα μυστηριώδες παιχνίδι του Ιανουαρίου.
             Και αφού αρχίσαμε τα παραμύθια, ας μην ξεχνάμε ότι τα PIGS (Portugal, Ireland, Greece, Spain) τα γουρουνάκια ελληνιστί τα κυνηγάει ο κακός λύκος. Ένας λύκος βέβαια - ένας γκρίζος λύκος - είναι και το έμβλημα των Τούρκων εθνικιστών, από ένα τουρκικό μύθο. Κι για όσους αναρωτιούνται για τη σχέση Γερμανών και Τούρκων στην Ιστορία, που χρονολογούνται από το 1880, να θυμίσουμε τον Γερμανό Στρατηγό Φον ντε Γκολτζ ο οποίος τελικά μετονομάστηκε σε  Γκολτζ Πασάς, αφού πολέμησε εναντίον των Βρετανών στη Μεσοποταμία ως επικεφαλής των Οθωμανών Τούρκων το 1915.
             Αυτά λοιπόν για το θέμα της τρίτης δόσης και για να δανειστούμε ολίγη από τη γερμανική θυμοσοφία:"Ein Unglück kommt selten allein" που θα πει "Μια συμφορά σπάνια έρχεται μόνη."


         

 

Μικρές Χώρες στο Νέο Κόσμο. Θα Αντέξουν;

     Ζούμε σε ενδιαφέροντες καιρούς. Μέσα σε λιγότερο από 30 χρόνια - κοντά μια γενιά δηλαδή - ζήσαμε το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, με την πτώση του Τείχους και βιώνουμε το μετασχηματισμό του παγκόσμιου συστήματος ισχύος από το παλιό διπολικό (ΗΠΑ-Ρωσία) σε ένα Νέο Πολυπολικό Κόσμο, με ένα μικρό διάλειμμα που χαρακτηρίστηκε από την απόλυτη κυριαρχία των Ηνωμένων Πολιτειών.
     Η πρόσφατη κρίση, απλώς επισφράγισε την άνοδο νέων περιφερειακών δυνάμεων, της Κίνας, της Βραζιλίας, της Ινδίας και άλλων που καλούνται να παίξουν το ρόλο τους στην παγκόσμια σκακιέρα. Το γνωστό BRIC δηλαδή (Brazil-Russia-India-China) συγκροτεί το νέο σύστημα ισχύος και ήδη ακόμη και στη χώρα μας γινόμαστε μάρτυρες αυτής της ανακατάταξης. Αν μας έλεγε κάποιος τη δεκαετία του '60 ότι η Κίνα θα είχε εμπορική και οικονομική παρουσία στην Ελλάδα, απλώς θα γελούσαμε και στη συνέχεια θα κλείναμε κι αυτόν τον κάποιον ή στη φυλακή - ως μίασμα(!) κομμουνιστικό - ή σε φρενοκομείο.
     Αντίστοιχα μεγαλώνει και ο αριθμός μπροστά από τις διάφορες ομάδες G (Grate). Από τους G7 πήγαμε στους G8 - αφού προσθέσαμε και τους Ρώσους - και τώρα παίζουν οι G20. 
     Οι σημαντικές αυτές μεταβολές δεν θα μπορούσαν να αφήσουν ανέγγιχτη ούτε τη δική μας χώρα, ούτε και τις άλλες περιφερειακές χώρες και κυρίως τις μικρές σε μέγεθος οικονομικό και άρα πολιτικό και γεωπολιτικό.
      Μετά το Β'ΠΠ η επικυριαρχία των ΗΠΑ στην περιοχή - ή της Ρωσίας αντίστοιχα στο λεγόμενο Ανατολικό Μπλοκ - επέβαλλε, δια της ισχύος, αφενός την "PAX AMERICANA" για τις χώρες που τελούσαν υπό το άρμα της και αφετέρου ενίσχυε την οικονομική σταθερότητα υπό την έννοια ότι οι επιμέρους οικονομίες λάμβαναν την - όχι χωρίς ανταλλάγματα βεβαίως - αμερικανική ενίσχυση. Οι παλαιότεροι θα θυμούνται στην επικαιρότητα της εποχής την περίφημη αναλογία σε βοήθεια "7 προς 10" σε σχέση με την Τουρκία, η οποία αποτελούσε και πάγιο θέμα στην εκάστοτε ατζέντα των συνομιλιών μεταξύ της Ελλάδος και των υπερατλαντικών συμμάχων.
      Όταν οι ΗΠΑ στη δεκαετία του '90 στράφηκαν στην Ανατολή (Ιράκ και Αφγανιστάν) , εφόσον τα πράγματα στην Ευρώπη είχαν ξεκαθαρίσει, και μετά τη Ρωσική αναδίπλωση λόγω των γνωστών οικονομικών και άλλων δυσκολιών που αντιμετώπισε, βρεθήκαμε εμείς αλλά και άλλες μικρές χώρες, αντιμέτωποι με δύο σημαντικά προβλήματα:

•        Η "PAX AMERICANA" έχασε τον "εγγυητή" της, με αποτέλεσμα να αναδυθούν τα περιφερειακά προβλήματα των μικρών χωρών, τα οποία μέχρι τότε "κρυβόντουσαν" κάτω από το χαλί στο όνομα του "Μεγάλου Εχθρού", της Ρωσίας.
  
•        Η "ασφαλής" Ευρώπη, κατόρθωσε να συγκροτήσει δικούς της θεσμούς μέχρι και την κορωνίδα του κοινού νομίσματος, ενώ οι παραδοσιακές κεντρικές δυνάμεις - Γαλλία και Γερμανία - ξαναπήραν τη θέση τους στην Ευρωπαϊκή ηγεσία, με τη διαφορά ότι αυτές οι δυνάμεις πλέον δεν ενδιαφέρονται για τις ατζέντες των μικρότερων χωρών. Ποιος ασχολείται με τη σταθερότητα στη μικρή Ελλάδα, στην Ιρλανδία ή στην Πορτογαλία. Γεωπολιτικά δεν ενδιαφέρουν πλέον και το μόνο που ενδιαφέρει είναι να κατορθώνουν να πληρώνουν τα χρέη τους.

      Ελλείψει λοιπόν επικυρίαρχου, οι μικρές χώρες αδυνατούν να "πουλήσουν" γεωπολιτική ισχύ λόγω της θέσης τους ή των συμμαχιών τους, προκειμένου να την "ανταλλάξουν" με  οικονομική βοήθεια. Βεβαίως, αντίστοιχα προβλήματα αντιμετωπίζουν και οι μικρές χώρες του πρώην Ανατολικού Μπλοκ: η Ουγγαρία, η Ρουμανία κλπ.
     Αξίζει να παρατηρήσουμε ότι όλες οι μικρές χώρες - σε διαφορετικό βαθμό η κάθε μια - δεν είχαν ούτε την υποδομή ούτε τη δυνατότητα να προσαρμόσουν τον παραγωγικό και κοινωνικό τους ιστό στα νέα δεδομένα. Οι μικρές χώρες δεν έχουν πλέον τον έναν "μεγάλο" συνομιλητή και ταυτόχρονα ισχυρό σύμμαχο στον οποίο θα μπορούσαν να απευθυνθούν όταν έφταναν στα "κόκκινα" οι οικονομίες τους. Αναγκάζονται πλέον να προστρέχουν - κι αυτό σαφές δείγμα της πολυπολικής κατάστασης που διαμορφώνεται - σε πλήθος συνομιλητές (από τους Κινέζους και τους Ρώσους μέχρι το ΔΝΤ, την ΕΚΤ, και Ευρωπαίους ηγέτες και παράγοντες), προκειμένου να αποσπάσουν στήριξη, οικονομική βοήθεια ή επενδύσεις.
      Το συμπέρασμα; Μάλλον ζοφερό.
      Οι μικρές χώρες θα συνεχίσουν να πιέζονται αφόρητα και η οικονομική δυσπραγία τους δεν είναι παρά ο προθάλαμος της νέας κατάστασης. Η πολυπολικότητα είναι συστημική, θα συνεχιστεί έντονα με την εμφάνιση ολοένα και πιο ισχυρών αναπτυσσόμενων οικονομιών που θα έχουν λόγο στη διεθνή πραγματικότητα. Σε λίγο, εκτός από τους BRICS, θα ακούσουμε και για τους CIVETS (Colombia, Indonesia, Vietnam, Egypt, Turkey και South Africa) και ακόμη περισσότερο για τους ΝΕΧΤ-11 (Bangladesh, Egypt, Indonesia, Iran, Mexico, Nigeria, Pakistan, the Philippines, South Korea, Turkey, και Vietnam). Η εντεινόμενη πολυπολικότητα θα εντείνει και τα φαινόμενα που σήμερα βιώνουμε αλλά θα συμπληρωθεί το τοπίο όταν όλες αυτές οι αναπτυσσόμενες μεσαίες χώρες θα αναζητήσουν το χώρο που τους αναλογεί εκτός της οικονομίας και στο γεωπολιτικό πεδίο. Η Ευρώπη φτιάχνει  καταφύγια για τα PIGS ανάλογα με εκείνα που έφτιαχναν τα γουρουνάκια στο γνωστό παραμύθι. Με το πρώτο φύσημα θα πέσουν.
      Κάθε χώρα σε κρίση έχει τις δικές της παθογένειες και η Ελλάδα βεβαίως πολλές και σημαντικές. Τα κοινά σημεία όμως ή πιο σωστά τα εφαλτήρια της κρίσης για το σύνολο των μικρών χωρών είναι πολύ καλά κρυμμένα και εδράζονται στους τριγμούς από τις ανακατατάξεις προς μια νέα ισορροπία ισχύος.
     

Η Ελληνική Κρίση: Μια Σύγκρουση Γενεών.

   

•           Ποιος έφτιαξε την Ελλάδα που ζούμε;

                  Αν παρατηρήσουμε με τη δέουσα ψυχραιμία όλους όσους διαχειρίζονται συνολικά την ελληνική κρίση, είτε από την πλευρά της πολιτικής ηγεσίας είτε από τον κόσμο των συνδικαλιστών είτε από τα ΜΜΕ ακόμη και από την πλευρά των απλών πολιτών- στο βαθμό που τους αναλογεί - το κοινό χαρακτηριστικό τους, το ουσιώδες σημείο τομής δεν είναι άλλο από το "ανήκειν" σε μια γενιά αντιλήψεων και πρακτικών παρωχημένων και όπως αποδεικνύεται καταστρεπτικών.
                  Η γενιά των "διαχειριστών" φρόντισε αργά και συστηματικά - ενίοτε και με κάλυμμα την εκάστοτε κυριαρχούσα ιδεολογία - να υψώσει τείχη και περιορισμούς, ώστε να καταλήγουν σε αυτήν και να λειτουργούν υπέρ αυτής τόσο οι διαθέσιμοι πόροι του παρόντος όσο και του μέλλοντος, δανειζόμενη αδηφάγα από τις μελλοντικές γενιές.
                  Τα προνόμια, οι συντάξεις, οι οικονομικοί και επαγγελματικοί ασφυκτικοί περιορισμοί είναι "εφευρήματα" αυτής της γενιάς, η οποία ακόμη και σήμερα ανθίσταται στην αλλαγή και προσπαθεί να "μεταθέσει" κι άλλα βάρη στο μέλλον. "Επιμήκυνση του χρέους" φωνάζουν, δηλαδή προσθέστε κι άλλα βάρη στις επόμενες γενιές κι αφήστε μας να απολαύσουμε τα κεκτημένα μας.
                 "Μην ανοίγετε τα κλειστά επαγγέλματα" κραυγάζουν, ώστε να καταστεί ακόμη πιο δύσκολη η ένταξη νέων επαγγελματιών - και αναγκαστικά φρέσκων ιδεών - αφαιρώντας τους μερίδιο αγοράς σε έναν νέο ανταγωνισμό.
                 Σε όποιο τομέα της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής ζωής κι αν κοιτάξει κανείς θα διακρίνει μια ομάδα μικρή ή μεγάλη περισπούδαστων "γηραιών" που βαθυστόχαστα θα αποφαίνονται για το πόσο χρήσιμα είναι - καμιά φορά ακόμη και ταυτίζοντας τα μικροσυμφέροντά τους με την ιδέα της πατρίδας - τα προνόμια που "κατακτήθηκαν με αγώνες". Διαβάζω ότι ένα νέο κίνημα "ανεξάρτητων πολιτών" θα ανακοινώσει ο Μίκης Θεοδωράκης! Καινούρια κόμματα δημιουργούνται από την κ. Μπακογιάννη και τον κ. Κουβέλη! Το πολιτικό ψυχορράγημα μιας γενιάς που απέρχεται.
                 Ένα πανίσχυρο "κύμα" νέων αντιλήψεων, νέων πολιτικών θέσεων, νέας οικονομίας και νέων τεχνολογιών έρχεται να "χτυπήσει" την Ελλάδα που "αντιστέκεται" προτιμώντας τη χρεωκοπία από την αλλαγή.

•           Αφήστε τη Διαχείριση της Κρίσης στη Γενιά που Έρχεται!

                  Η μοναδική ελπίδα να διαφύγει η Ελλάδα μια μακροχρόνια κατάσταση κρίσης - ένα θανατηφόρο σπιράλ- δεν είναι ούτε τα ευχολόγια ούτε οι ψυμιθιασμένοι πολιτικοί φορείς γηρασμένων ιδεών. Είναι η παραίτηση της προηγούμενης γενιάς και η δυναμική ανάληψη των ευθυνών από την επόμενη. Η "αποστρατεία" όσων επιμένουν να συντηρούν μια αντιπαραγωγική οικονομία δάνειων μπαλωμάτων, προορισμένων να στηρίζουν τα "οφειλόμενα".
                  Αφήστε τη νέα γενιά - όλους τους ανθρώπους κάτω των 30 δηλαδή - να πλημμυρίσουν με τις νέες τεχνολογίες, τις νέες αντιλήψεις και τις νέες ικανότητές τους όλο τον παραγωγικό ιστό.
                 Αφήστε τους να ανοίξουν τις ηλεκτρονικές τους επιχειρήσεις τους, να συλλέξουν τους φόρους να διοικήσουν τα ασφαλιστικά ταμεία, να μανατζάρουν τις ΔΕΚΟ. Βγάλτε από τις δομές όλους όσους μιλούν για "μονιμότητα", "κεκτημένα", "συμβάσεις", "συντάξεις", "επιδόματα", "κατώτατο μισθό" κι όλο το λεξιλόγιο της προηγούμενης γενιάς.

•          Ευχή ή Πράξη;

                 Όλα τα παραπάνω μπορεί να ακούγονται θεωρητικά. Μπορούν όμως να γίνουν πράξη αύριο και να απομακρυνθεί ο πέλεκυς του χρέους, της επιτήρησης και του Μνημονίου μεθαύριο. Πως; Εμείς προτείνουμε δέκα μέτρα άμεσης εφαρμογής και μηδενικού οικονομικού κόστους, με μεγάλο όμως κόστος για τη "γενιά που φεύγει". Οπότε και θα αντισταθεί σθεναρά σε όποια προσπάθεια υιοθέτησής τους.

1.                      Πλήρη ελευθερία οικονομικής δραστηριότητας για όλους όσους είναι από 15 έως 30 ετών. Συγκεκριμένα, οι νέοι θα πρέπει να μπορούν να ανοίγουν και να κλείνουν ατομικές επιχειρήσεις - όποιες επιχειρήσεις επιθυμούν και τους επιτρέπουν τα ακαδημαϊκά, επαγγελματικά ή σωματικά προσόντα τους, χωρίς περιορισμούς: φαρμακεία, συμβολαιογραφεία, φορτηγά, ταξί, ΚΤΕΛ, ψαρόβαρκες τα πάντα - μέσα σε 24 ώρες με μια υπογραφή. Επίσης, όταν λέμε πλήρη οικονομική ελευθερία εννοούμε πλήρη. Οι κάτω των 30 θα πρέπει να μπορούν να εργάζονται όπως οι ίδιοι επιθυμούν. Θέλουν να είναι ελεύθεροι επαγγελματίες το πρωί και σερβιτόροι το βράδυ; Θέλουν να εργάζονται part-time  ως ασφαλιστές και ταυτόχρονα να ασκούν το επάγγελμα του κτηνίατρου; Ναι, οι κάτω των 30 θα πρέπει να μπορούν.
   
2.                       Πλήρης εφοριακή και ασφαλιστική ασυλία για όσους κάτω των 30 ανοίγουν ηλεκτρονική επιχείρηση, χωρίς  φυσική υπόσταση κι εγκαταστάσεις. Θέλει ο 15χρονος να φτιάξει προγραμματάκια για το iPhone και να τα πουλάει στο διαδίκτυο; Να μπορεί να το κάνει. Χωρίς ταμεία, βιβλία και εφορίες. Θέλει ο φοιτητής να πουλήσει μαρμελάδες στη Ζανζιβάρη για να βγάζει τα έξοδά του; Κι αυτός να μπορεί να το κάνει. Θέλει όμως και η άνεργη να φτιάχνει κουλουράκια και να τα πουλάει στο ηλεκτρονικό της κατάστημα; Ναι. Είναι ανόητο στην εποχή του web να περιορίζεις τη διαδικτυακή οικονομική ελευθερία με τους ίδιους όρους που περιορίζεις τη φυσική οικονομία. Αν η επιχείρηση πάει καλά και τη συνεχίζει ο νέος μετά τα 30 του, τότε μάλιστα να πας και να τον φορολογήσεις. Αλλιώς τι θα φορολογούσες; τους καφέδες που θα έπινε ως άνεργος;
3.                    Θέσπιση συντελεστή βαρύτητας άνω του 50% και αντιστρόφως ανάλογα της ηλικίας για τους κάτω των 30 επιχειρηματίες, για προτίμηση εταιρειών νέων επιχειρηματιών που συμμετέχουν σε διαγωνισμούς προμηθειών ή παροχής υπηρεσιών του Δημοσίου. Αν το σκεφτείτε βαθύτερα, θα μας απαλλάξει από πολλά "τρωκτικά".
4.                      Πλήρης φορολογική και ασφαλιστική απαλλαγή για εταιρείες επιχειρηματιών που παρουσιάζουν και συγκροτούνται γύρω από την ανάπτυξη επιχειρηματικών καινοτομιών. Η επέκταση του χρόνου της απαλλαγής θα επιτυγχάνεται μόνο με επιπλέον καινοτομίες.
5.                       Κάθε επιχείρηση που απαρτίζεται στο 100% από ανθρώπους κάτω των 30 και ασκεί συναφές αντικείμενο, θα μπορεί να ανταγωνίζεται ελεύθερα και χωρίς άλλες διαδικασίες διαγωνισμούς κλπ, επί ίσοις όροις τις αντίστοιχες υπηρεσίες του Δημοσίου, πλην των τομέων της Άμυνας, της Ασφάλειας και της Δικαιοσύνης. Για παράδειγμα, μια επιχειρηματική ομάδα 50 νέων θα μπορούν να συγκροτούν ένα ιδιωτικό ΚΕΠ, όπου - με ακριβώς τις ίδιες εγγυήσεις - θα διεκπεραιώνονται οι υποθέσεις των πολιτών, κάτι ανάλογο με τα ιδιωτικά ΚΤΕΟ, έναντι αντιτίμου. Αντίστοιχες εταιρείες - επαναλαμβάνω μόνο από νέους ανθρώπους - θα μπορούν να επιχειρούν στους τομείς των μεταφορών, της Παιδείας, της ανακύκλωσης και αλλού. Ευχαρίστως θα έδινα 50 ευρώ να αδειάσει επιτέλους ο κάδος της ανακύκλωσης μπροστά από το σπίτι που μένω, αντί να περιμένω το Δήμο πότε θα ξεμπλέξει με τα εκλογικά του συμπλέγματα. Το σκεπτικό είναι οι νέοι να είναι σε θέση να "αποσπούν" κομμάτια του αντιπαραγωγικού Δημοσίου και να το μετατρέπουν σε επιχειρηματικότητα, πριν προλάβει ο χρόνος να τους μετατρέψει κι αυτούς σε "συνταξιούχους υπάλληλους".
   
6.                        Σε απομονωμένες περιοχές της χώρας δημιουργία "πάρκων ελεύθερης επιχειρηματικότητας", όπου θα μπορούν νέοι κάτω των 30 να λειτουργούν μεταποιητικές ή γενικά "ελαφρές" επιχειρήσεις και θα μπορούν να εργάζονται ελεύθερα, χωρίς συμβάσεις και περιορισμούς, όσοι πολίτες - ημεδαποί και αλλοδαποί - επιθυμούν και για όσο χρόνο επιθυμούν, χωρίς άλλες διατυπώσεις. Απαράβατος όρος για τη λειτουργία των πάρκων ελεύθερης επιχειρηματικότητας η χρήση μόνο ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και βεβαίως η τήρηση των κανόνων υγιεινής και ασφάλειας των εργαζομένων. Τα θέματα της ασφάλισής τους θα μπορούσαν να λυθούν με την προαγορά ειδικών κουπονιών, ενώ ο μοναδικός φόρος θα ήταν ο ΦΠΑ από την πώληση των προϊόντων. Για παράδειγμα, αν κάποιος νέος θέλει να συστήσει επιχείρηση με έργα λαϊκής τέχνης, αντί να τα εισάγουμε από την Κίνα όπως σήμερα: Πηγαίνει στο "πάρκο" που θα βρίσκεται ας πούμε σε ένα χωριό της Σαμοθράκης. "Στήνει" την επιχείρηση, όπου εργάζονται το καλοκαίρι φοιτητές ή το χειμώνα εποχικά απασχολούμενοι ή περαστικοί αλλοδαποί κλπ. Οι δυνατότητες είναι ατελείωτες. Στη μουσική παραγωγή, στην τέχνη, στην πληροφορική και αλλού.
7.                        Συμπερίληψη στα εκπαιδευτικά προγράμματα της Β'βάθμιας και Γ' βάθμιας εκπαίδευσης ειδικού αριθμού ωρών παροχής και εργασίας στον εθελοντισμό και σε κοινωφελή έργα. Ναι, λοιπόν όπως σε όλες τις σοβαρές χώρες δεν μπορείς να είσαι πτυχιούχος ή επιστήμονας αν δεν έχεις αποδείξει ότι είσαι χρήσιμος για την κοινωνία. Δεν θα μπορείς να παίρνεις το πτυχίο σου αν δεν έχεις εργαστεί ένα ελάχιστο αριθμό ωρών στον εθελοντισμό. Αν δεν έχεις συμμετάσχει σε προγράμματα βοήθειας σε γέροντες στη γειτονιά σου, αν δεν έχεις μαγειρέψει για τους άστεγους και τους άπορους, αν δεν έχεις οργανώσει με μεράκι και αγάπη μια γιορτή για τα πιτσιρίκια, αν δεν έχεις συμμετάσχει σε αναδάσωση. Με έναν ελάχιστο αριθμό ωρών εθελοντισμού για να "περάσεις" το μάθημα και βεβαίως έναν καλύτερο βαθμό πτυχίου συνολικά αν έχεις διακριθεί και σ' αυτόν τον τομέα. Τέτοια προγράμματα έχουν τεράστιο πολλαπλό όφελος και βεβαίως και οικονομικό, αφού εξοικονομούν τεράστιους πόρους για τους Δήμους. Για παράδειγμα, φοιτητές ΤΕΦΑΑ μπορούν να  παρέχουν εθελοντική εργασία προπονώντας παιδιά τα Σαββατοκύριακα στα σχολειά ή μαθητές που καθαρίζουν εθελοντικά τις ακτές ή τα πάρκα, απελευθερώνουν κονδύλια και θέσεις εργασίας από το δημόσιο. Ακούγεται αθώο, αλλά δεν είναι. Μόνο με αυτή τη μέθοδο μπορούν να ξεπεραστούν τα φαινόμενα "αργόμισθων" ή "κομματικών" ή "προσωπικών" τοποθετήσεων υπαλλήλων σε Δήμους.
   
8.                        Καθιέρωση του "Σαββατοκύριακου των νέων" όπου τα Σαββατοκύριακα  ή τις μη εργάσιμες ημέρες  εταιρείες - όπως Τράπεζες, Καταστήματα ή άλλες κατάλληλες επιχειρήσεις ακόμη και δημόσιες υπηρεσίες (όχι βεβαίως στην παρούσα φάση για το δημόσιο) - θα μπορούν να είναι ανοικτά,  με υπαλλήλους τους μαθητευόμενους νέους που διαθέτουν την κατάλληλη θεωρητική εκπαίδευση, και είναι κάτω των 30, χωρίς άλλη διατύπωση ή υποχρέωση ούτε από μέρους των εργοδοτών ούτε από μέρους των εργαζομένων/μαθητευομένων. Για το διήμερο αργίας, ο νέος θα αμείβεται με ένα ποσό, θα μαθητεύει στην αγορά εργασίας και ταυτόχρονα θα μπορεί να συμπληρώνει το εισόδημά του, η εταιρία δεν θα επιβαρύνει τους υπαλλήλους της και ταυτόχρονα θα διευρύνει τον κύκλο εργασιών της αλλά και θα διευκολύνονται οι εργαζόμενοι καταναλωτές ή πολίτες.  Βεβαίως το κράτος θα εισπράττει περισσότερο φόρο από την αύξηση του κύκλου εργασιών. Εκείνοι που αισθάνονται ότι χρειάζονται καλύτερη εξυπηρέτηση θα μπορούν να επιλέγουν κάποια εργάσιμη ημέρα και ώρα όπως ακριβώς κάνουν και σήμερα. 
9.                         Καθιέρωση του "νεανικού φόρου" στις μεγάλες κερδοφόρες επιχειρήσεις. Όχι, δεν πρόκειται για καινούριο φόρο,  μην τρομάζετε, στη ουσία είναι μια "έξυπνη" φοροαπαλλαγή. Απλά κάθε εταιρεία, σταθμίζοντας ανάλογα και σύμφωνα με τις ανάγκες της, θα μπορεί να απαλλάσσεται από ένα ποσοστό της φορολογίας της αν δανειοδοτεί - μέχρι ενός ορισμένου μικρού σχετικά ποσού - έναν νέο επιχειρηματία κάτω των 30. Παράδειγμα; Αντί η εταιρεία να πληρώσει φόρο ας πούμε 100.000 ευρώ, θα μπορεί να πληρώνει 90.000, αν τα 5.000 τα χορηγεί ως δάνειο - με ευνοϊκούς όρους εννοείται - σε έναν νέο επιχειρηματία, πάντοτε κάτω των 30 ετών. Τα οφέλη είναι τεράστια. Το κράτος δε χάνει πολλά από φόρους. Επενδύει χωρίς κόστος σε μια νέα επιχείρηση στηρίζοντας θέσεις εργασίας και δεν αναγκάζει την μεγάλη εταιρεία να προσλάβει. Από το νέο κύκλο παραγωγής θα προκύψουν νέα έσοδα για το Κράτος. Αν πολλαπλασιάσετε τα μεγέθη, θα διαπιστώσετε ότι η κυκλοφορία του κεφαλαίου θα αυξηθεί κατακόρυφα, χωρίς να φτιάξουμε ούτε ένα νέο ταμείο, ούτε να εμπλακούν Τράπεζες κλπ, ενώ από τη σχέση νέων επιχειρηματιών και επιχειρήσεων μόνο επιπρόσθετα οφέλη θα έχουμε. Και βεβαίως κανένα κράτος δεν μπορεί να κρίνει καλύτερα από το μάνατζερ μιας μεγάλης επιχείρησης αν τα λεφτά του "θα πιάσουν τόπο".
   
10.                            Εφαρμογή στο Δημόσιο νέων μεθόδων marketing, που οι υπάλληλοι και οι μηχανισμοί του ουδέποτε πρόκειται να αναλάβουν ή να εφαρμόσουν με επιτυχία. Δεν αναφερόμαστε σε εταιρείες, αλλά σε νέους ανθρώπους με όρεξη για δουλειά. Παράδειγμα; Η ανάθεση σε νέους ασφαλιστές - έναντι προμήθειας και όχι σταθερού μισθού ή αμοιβής ή "μονιμότητας" κι άλλων φαιδρών - της είσπραξης των οφειλομένων ασφαλίστρων και της προώθησης των "προϊόντων" των ασφαλιστικών ταμείων. Η τριβή με τον ανταγωνισμό και την αγορά θα ωφελήσει όλα τα μέρη. Άλλο παράδειγμα; Η χρήση μεθόδων door-to-door  για την διεκπεραίωση υποθέσεων των πολιτών με τις δημόσιες υπηρεσίες, έναντι αμοιβής που θα καταβάλλει ο πολίτης εφόσον επιθυμεί να μην περιμένει σε ουρές ή να κάνει άσκοπες μετακινήσεις, ή να χάνει μεροκάματα.  Θες να πληρώσεις την εφορία σου από το σπίτι ή από τη δουλειά σου; Σου στέλνει το νεαρό-courier, που είπαμε δουλεύει με ποσοστά, η εφορία και με μικρή προμήθεια από το φόρο η δουλειά τέλειωσε. Δεν είναι καλύτερα να εισπράξει ο έφορος 90 τώρα από...το τίποτα και μετά από 10 περαιώσεις; Νομίζω ναι. Θες να γράψεις το παιδί στο σχολείο; Έρχεται στο σπίτι το ένας καλοντυμένος νεαρός ή νεαρά, εγκεκριμένος από το σχολειό αλλά όχι υπάλληλος, απλά "τσεκαρισμένος" από το δημόσιο,  παίρνει τα χαρτιά σου, σου επιστρέφει τη βεβαίωση εγγραφής, του δίνεις και 5 ή 10 ευρώ και τέρμα. Αλλιώς χάσε ένα μεροκάματο εσύ και τρέχα να μαζεύεις πιστοποιητικά. Και μη μου πει κανείς ότι θα επιλέξουν τους "δικούς τους". Απλούστατα η κάθε δημόσια υπηρεσία - αν δεν υπάρχει σοβαρό κώλυμα λόγω ποινικής καταδίκης ας πούμε - θα τους "εγκρίνει" όλους, αφού δεν πρόκειται περί πρόσληψης αλλά ελεύθερης εργασίας και ο ανταγωνισμός σε τιμές και ποιότητα εξυπηρέτησης θα αναδείξει τους καλύτερους. Τόσο απλά. Ο  κατάλογος είναι ατελείωτος και η εγκαθίδρυση μορφών του ελεύθερου ανταγωνισμού στο Δημόσιο είναι ένας καλός "μοχλός" για να το "ξεκουνήσει" από την αδράνειά του.
    

•             Και Λοιπόν Ποιο Είναι το Σύνθημα;

                    Όλα τα μέτρα που λήφθησαν μέχρι τώρα αλλά και αυτά που θα ληφθούν στο μέλλον βασίζονται στη λογική του "καταναγκασμού". "Πληρώστε", "Δουλέψτε", "Ζήστε με λιγότερα". Άλλα βασίζονται ή δεσμεύονται από τη λογική του κομματισμού. "Ορίστε Επιτροπές", "Συγκροτήστε Οργανισμούς" "Κόψτε από τους άλλους κι όχι από τους δικούς μας".
                     Μόνο μέτρα που βασίζονται στην ελεύθερη οικονομία - στην πραγματικά ελεύθερη οικονομία - μπορούν να απαλλάξουν την Ελλάδα από το φάσμα της χρεωκοπίας. Και μόνο οι νέοι - εφόσον δεν τους κρατάμε κι όσους δεν μπλέξαμε ακόμα σφιγμένους στα κομματικά δεσμά και σε χρωματιστές παρωπίδες - έχουν τη δύναμη να "τραβήξουν το κάρο". Αν τους υποσχεθούμε και πάλι νέες θυσίες για ένα μέλλον "στο Δημόσιο" και πομφόλυγες δι' υπονοουμένων για "ανθρώπινες συνταξεις" κι άλλα ουτοπικά όχι μόνο θα έχουμε κλέψει κι άλλα από το μέλλον τους αλλά θα τους έχουμε ξεγελάσει κιόλας. Απλά θα τους έχουμε "εκμεταλλευτεί" ώστε να παπαγαλίζουν κι αυτοί άκριτα με τη σειρά τους τα κομματικά τσιατάτα, τα ρήματα της εξάρτησης και της υποταγής:"διορίστε μας", "επιδοτήστε μας", "συνταξιοδοτήστε μας".
                     Επιτέλους, το σύνθημα ας γίνει: Αναδομήστε την Ελλάδα, Όχι το Χρέος.
                     

Ελλάδα*...!

    Ο αστερίσκος της αμφισβήτησης και των "greek statistics" αίρεται και οι αριθμοί αποδεικνύονται αμείλικτοι πια, όπως και η πραγματικότητα. Τα ερωτηματικά στρέφονται πλέον προς την ελληνική κοινωνία, αν είναι σε θέση να υπερβεί ιδεοληψίες και τεχνητές πραγματικότητες και να αντιμετωπίσει το σκληρό πυρήνα των αναγκαίων μεταβολών και προσαρμογών.
    Στην Ελλάδα λοιπόν ο αστερίσκος αφού το επόμενο διάστημα θα κληθεί να αποδείξει ότι μπορεί. Όχι με την κλασσική μέθοδο της ελληνικής παγαποντιάς - "πόσα θέλεις να τα βρούμε ρε φίλε" - αλλά ενώπιος ενωπίω με τη Δαμόκλειο Σπάθη των αγορών. Στην ελληνική κοινωνία περνάει η αμφισβήτηση, αν είναι σε θέση να υπερβεί πρακτικές και αντιλήψεις δεκαετιών.
    Τα σημάδια στο κοινωνικό τοπίο δεν είναι καλά. Μπορεί να αποφύγαμε μέχρι τώρα σημαντικές κοινωνικές εντάσεις, όμως αυτό δεν οφείλεται στην κοινωνική συναίνεση και κατανόηση της κατάστασης αλλά μάλλον στην πολυδιάσπαση της ελληνικής κοινωνίας σε ομάδες συμφερόντων, στην αναζήτηση "ενόχων" και στην Κυβέρνηση που έκλεινε το μάτι προς όσους "αδικούσε" με εμφανές το υπονοούμενο:"θα τα ξαναβρούμε".
     Το περιβάλλον στο οποίο θα κληθούμε να ανταποκριθούμε σε ένα τιτάνιο αγώνα εγκαθίδρυσης νέων αντιλήψεων αποδεικνύεται εξαιρετικά δυσμενές. Θα συνοψίσουμε σε τρεις πηγές αστάθειας:

•       Πολιτική αβεβαιότητα στο εσωτερικό, αφού και το ΠΑΣΟΚ και το alter ego του δικομματισμού - η ΝΔ - απώλεσαν, όπως φάνηκε στις εκλογές, τη δυνατότητα συγκρότησης αυτοδύναμης Κυβέρνησης σε περίπτωση εκλογών. Επιπρόσθετα το πολιτικό σκηνικό οδηγείται σε περαιτέρω κερματισμό και το εκλογικό σώμα εμφανίζεται "αδιάφορο" στην προοπτική να επιλέξει οποιονδήποτε.
  
•       Η κρίση του χρέους αρχίζει και "μολύνει" ολοένα και περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Εμφανίζονται δηλαδή περισσότεροι "ανταγωνιστές" στην προσπάθειά μας να αποδείξουμε ότι "πάμε καλά" άρα και συνεχίζουμε να λαμβάνουμε με ευκολία τις δόσεις του Μνημονίου. Μπορεί οι "άλλοι" να αποδειχθούν "καλύτεροι". Το λιγοστό διαθέσιμο ρευστό της Ευρώπης φτάνει για όλα τα "μαύρα πρόβατα";
•       Στο παγκόσμιο σκηνικό, η νομισματική κρίση βρίσκεται προ των πυλών. Συνεπώς από το κεφάλαιο "ανταγωνιστικότητα" δεν μπορούμε να περιμένουμε και πολλά με το ευρώ να παραμένει και ακριβό και ευμετάβλητο.
  

      Η επικείμενη προσπάθεια του κ. Παπανδρέου - κατόπιν εκλογών - να αποσπάσει συναινέσεις από τα κόμματα της αντιπολίτευσης μάλλον θα πέσει στο κενό, αφού όλοι ακολουθούν στρατηγική επιβίωσης κι όχι διάσωσης της χώρας, όπως σημειώναμε στο προηγούμενο άρθρο. Πιθανόν λοιπόν να διευρυνθεί ο κύκλος των επαφών του προς αυτήν την κατεύθυνση με την κ. Μπακογιάννη και τον κ. Κουβέλη. Ακόμη κι αν το ΛΑΟΣ αποδειχθεί ως ο μόνος "σύμμαχος" της Κυβέρνησης - ολιγοπίθανο αλλά θεωρητικά δυνατό σενάριο - περισσότερη "φασαρία" θα προκληθεί παρά ουσιαστική συναίνεση.
     Το κεντρικό ζήτημα όμως δεν είναι στην ουσία της η πολιτική τακτική της Κυβέρνησης. Το πρόβλημα που δημιουργεί τα ερωτηματικά και τους αστερίσκους είναι η προθυμία της ελληνικής κοινωνίας να δεχτεί αλλαγές, χωρίς άμεσο και ορατό αποτέλεσμα. Αλλαγές που θα προκαλέσουν μείζονες μεταβολές στο μέχρι τώρα τρόπο ζωής και ανατροπές στις σταθερές που θεωρούσαμε ως δεδομένες.
     Οι πρόσφατες εκλογές κατέδειξαν ότι έχει χαθεί η επαφή μεταξύ της μεγάλης πλειοψηφίας του εκλογικού σώματος και της κοινωνίας κατ' επέκταση με το πολιτικό σκηνικό. Το εκλογικό σώμα δεν δείχνει διαθέσιμο να "δεχτεί" τα όποια μηνύματα της πολιτικής ηγεσίας και να ανταποκριθεί σε αυτά, οπότε οι εργώδεις προσπάθειες να κατευθυνθεί η κοινωνία προς τις αναγκαίες αλλαγές έχουν μεγάλη πιθανότητα να πέσουν στο κενό. Με απλά λόγια, οι πολίτες δεν εμπιστεύονται τις πολιτικές ηγεσίες, δεν "υπακούουν" σε προσκλήσεις και άρα δεν ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις των καιρών.
     Το ζήτημα διάσωσης της ελληνικής οικονομίας δεν είναι μόνο ζήτημα "αυτόματων αλλαγών", υπό την έννοια της γενικής μείωσης των μισθών ή της γενικής αύξησης των φορολογικών συντελεστών, όπου οι πολίτες δεν μπορούν να "αρνηθούν" αλλά απλώς να διαμαρτύρονται. Η διάσωση απαιτεί από τους πολίτες να αλλάξουν τρόπο σκέψης και αντίληψης για την οικονομία. Ως συνισταμένη μεμονωμένων συμπεριφορών, συνολικά η Ελλάδα απώλεσε τη διάθεση για αναζήτηση κερδοφόρων πηγών δραστηριότητας και οδηγήθηκε στην "αρρωστημένη" αποδοχή ενός καθεστώτος χώρας "συνταξιούχου", όπου ανέμενε μηνιαίως το "έμβασμα"/δάνειο από την Ευρώπη. Η χώρα - προσοχή εδώ: η Χώρα ΟΧΙ ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ- για να επανέλθει στο δρόμο της υγιούς ανάπτυξης πρέπει να ξαναγίνει "χώρα-επιχειρηματίας" και να πάψει να είναι "χώρα-δημόσιος υπάλληλος" ή "χώρα- συνταξιούχος". Αυτό σημαίνει ότι οι πολίτες της πρέπει να ξαναστραφούν στην επιδίωξη του ρίσκου και του κέρδους και αντίστοιχα να αποστραφούν τη μιζέρια της "σιγουριάς". Όπως αποδεικνύεται, καμία "σιγουριά" δεν υπάρχει, αφού όσο - συνολικά - δεν αλλάζουμε αντιλήψεις τόσο οι "αποδοχές" μας, οικονομικές και κοινωνικές, θα συρρικνώνονται.
      Για να βγάλουμε τον αστερίσκο από τη χώρα πρέπει να πετάξουμε στο καλάθι των αχρήστων - και μάλιστα το συντομότερο - το μοντέλο ζωής μας, όχι μόνο το μοντέλο της οικονομίας μας. Δική μου εκτίμηση είναι πως "οὐδὲ βάλλουσιν οἶνον νέον εἰς ἀσκοὺς παλαιούς" ή αλλιώς Γέρικο σκυλί καινούργια κόλπα δε μαθαίνει.

Υπάρχει Κανείς που Θέλει να Διασωθεί η Ελλάδα;

    Παράξενο ερώτημα σου θέτω σήμερα αγαπητέ μου αναγνώστη. Εσύ, υποτίθεται, ότι βλέπεις και ακούς καθημερινά γύρω σου ένα τσούρμο τεχνοκρατών, πολιτικών, δημοσιογράφων ή και απλών ανθρώπων που όλοι έχουν άποψη, όλοι δείχνουν τη βούληση ή την πίστη τους ότι η χώρα μπορεί ή πρέπει η τελικά θα διασωθεί. Αν ψάξεις στις δηλώσεις ακόμη και ξένων πολιτικών ή παραγόντων ίσως διακρίνεις ανάλογα ψήγματα - τουλάχιστον στην επιφάνεια - στις δηλώσεις τους. Είναι όμως έτσι;
    
     Ας εξετάσουμε λίγο πιο βαθιά την πραγματικότητα, "τεμαχίζοντας" νοητά το κοινωνικό σώμα.
     Θέλουν ας πούμε οι πολιτικοί μας να διασωθεί η χώρα; Αν πραγματικά ήθελαν δεν θα ήταν όλοι γύρω από ένα τραπέζι - ομόθυμοι - στον κοινό στόχο, αντί να ασχολούνται ποιος θα βγει δήμαρχος στην Άνω Ραχούλα; Μάλιστα να σου θυμίσω ότι αυτά λαμβάνουν χώρα μόλις πριν τις καταιγιστικές και δυσμενέστερες, όπως όλα δείχνουν, εξελίξεις στα άραχλα οικονομικά μας.
     Θέλει το ΠΑΣΟΚ; Μα αυτοί έβαλαν το δίλημμα πως ή ψηφίζουμε για δήμαρχο δικό τους ή πάμε σε εκλογές και "γαία πυρί μειχθήτω"
    Θέλει η Νέα Δημοκρατία; Μα αυτοί προκειμένου να εδραιωθεί ο Σαμαράς μας πέταξαν ένα κενό πρόγραμμα, ένα "αντι-Μνημόνιο", εκμεταλλευόμενοι τη μιζέρια και την οργή του εκλογικού σώματος.
     Θέλει το ΚΚΕ; Αυτοί υπερασπίζονται ακόμη ουτοπικές ιδεολογικές σταθερές, προσβλέποντας τελικά στην πλήρη κατάρρευση του συστήματος όπως το ξέρουμε, αγνοώντας επιδεικτικά την ιστορική πραγματικότητα.
     Θέλει το ΛΑΟΣ; Μα αν η χώρα πάει καλά, η ανάγκη για οικουμενική Κυβέρνηση θα εκλείψει και μαζί της τα όνειρα του κ. Καρατζαφέρη να ανέβει τις σκάλες της πολιτικής ιεραρχίας.
     Θέλει ο ΣΥΡΙΖΑ; Αν δεν κάνω λάθος αυτοί υποστηρίζουν την άποψη να μην πληρωθούν οι πιστωτές μας, αγνοώντας πως μεταξύ των μεγάλων πιστωτών μας είμαστε κι όλοι εμείς μέσω των τραπεζών και των -πολύπαθων- ασφαλιστικών μας  ταμείων. Για να μην αναφέρω την αμφίσημη - εσκεμμένα - στάση του απέναντι στη βία.
      Θέλουν τα μικρότερα κόμματα και πολιτικά σχήματα; Τα περισσότερα αποτελούν οχήματα προσωπικών φιλοδοξιών των αρχηγών τους.
        Θέλουν οι ακροδεξιοί ή ακροαριστεροί; Μα αυτοί απαντούν με τη βία, χαμένοι στις μεταφυσικές κοσμοθεωρίες τους περί "Νέας Τάξης", αποσταθεροποιώντας και τις τελευταίες νησίδες κοινωνικής ηρεμίας.
       Θέλουν οι δημόσιοι υπάλληλοι ή αυτοί των ΔΕΚΟ; Μα αυτοί αρνούνται την παράδοση των προνομίων τους εις βάρος των υπολοίπων, ταυτίζοντας "πονηρά" την εργασία τους με το κοινωφελές -υποτίθεται - όπερ και "εθνικό" έργο.
       Θέλουν οι συνταξιούχοι; Ούτε αυτοί αναλογίζονται πως είναι αδύνατον να παίρνεις 1500 ευρώ σύνταξη το μήνα - καταναλώνοντας τις εισφορές των νέων εργαζομένων - έχοντας καταβάλλει εισφορές από καθόλου, εισφοροδιαφεύγοντας, έως το πολύ 500 ευρώ μηνιαίως.
       Θέλουν οι ελεύθεροι επαγγελματίες; Τότε γιατί αρνούνται την πλήρη απελευθέρωση των επαγγελμάτων τους, στηρίζοντας τη "σοβιετοποίηση" της ελληνικής οικονομίας, ενώ παράλληλα "χαϊδεύουν" μια διεφθαρμένη δημόσια διοίκηση αποφεύγοντας τον απογαλακτισμό τους από το "άρρωστο" κρατικό χρήμα;
       Θέλουν οι ιδιωτικοί υπάλληλοι; Μα υπάρχουν όντως αυτοί ή είναι στην πλειοψηφία τους υποψήφιοι δημόσιοι; Από την άλλη, αρνούνται να προτείνουν και να εφαρμόσουν πρακτικές για τη στήριξη της επιχείρησης που εργάζονται. Αρνούνται να μπουν στη λογική ότι ο μισθός υπάρχει όταν υπάρχει και η επιχείρηση, ανδρωμένοι στα νάματα του παλαιο-ΠΑΣΟΚικού "σοσιαλισμού".
        Θέλουν οι πλούσιοι - όσοι απέμειναν - αυτής της χώρας; Μα αυτοί έχουν ήδη ποντάρει στην χρεωκοπία και περιμένουν τα κέρδη τους.
        Θέλουν οι φτωχοί; Αυτοί προσδοκούν την κρατική χρεωκοπία ως "εκδίκηση" για την αδικία που υφίστανται για χρόνια.
       Θέλει το ΔΝΤ και η Τρόικα; Το πιθανότερο είναι πως αυτοί το μόνο που επιδιώκουν είναι η εξασφάλιση των τόκων και των κεφαλαίων τους.
        Θέλουν οι - άλλοτε - κραταιοί σύμμαχοί και φίλοι μας, ΗΠΑ και Ευρώπη; Μα αυτοί μας παράτησαν στο έλεος των αγορών την κρίσιμη ώρα και μάλλον δεν θα έχουν πρόβλημα να το επαναλάβουν, απασχολούμενοι με τα δικά τους μεγάλα προβλήματα.
         Θέλουν οι Ρώσοι; Ο Πούτιν μας συνέστησε να πάμε καρφί στο ΔΝΤ.
         Θέλουν οι Κινέζοι; Δεν θα τους "χαλούσε" να επενδύουν - ουσιαστικά να αγοράζουν κοψοχρονιά - σε μια χρεωκοπημένη χώρα με εξαθλιωμένους εργαζόμενους, όπως άλλωστε προτάσσει και το δικό τους μοντέλο παραγωγικότητας.
         Θέλουν οι Τούρκοι μήπως; Άστο αυτό το έβαλα για να γελάσουμε.
         Θέλουν οι Κύπριοι αδελφοί; Μήπως συνέδραμαν έμπρακτα στις δύσκολες ώρες του έθνους; Τους είδε κανείς;
         Θέλουν οι ομογενείς; Μα αυτοί πρώτοι προτιμούν να επενδύσουν στη Ζουαζιλάνδη παρά στη χώρα τους.
         Θέλουν οι νέοι; Αυτοί μεταναστεύουν για μια καλύτερη τύχη.
         Θέλουν οι γέροι; Αυτοί αγωνίζονται να διατηρήσουν - τα πενιχρά αλλά στο σύνολο ακριβά - κεκτημένα τους, αρνούμενοι κάθε αλλαγή.
          Θέλουν οι πολίτες; Μα αυτοί δεν ψήφισαν καν στις εκλογές, ωσάν να αφορά μια άλλη χώρα ό,τι συμβαίνει.
         
         Τελικά υπάρχει κανείς - στατιστικά μιλώντας κι όχι ατομικά - υπό την έννοια αν υπάρχει κάποια κοινωνική, επαγγελματική ή άλλη τάξη στη μεγάλη πλειοψηφία της και - επαναλαμβάνω- ατομικά βεβαίως, που να θέλει επίμονα και πραγματικά να διασωθεί η Ελλάδα; Υπάρχει κάποια ομάδα που να προτάσσει το εθνικό συμφέρον πάνω από το ατομικό ή το ταξικό; Υπάρχει κανείς που να μη θέλει να εμφανισθεί ως "σωτήρας" για τη δική του πολιτική ή ιστορική υστεροφημία, αλλά να εργάζεται πράγματι για την εθνική σωτηρία;
          Τελικά μήπως όλοι, μα όλοι, φανερά ή κρυφά, δεν την θέλουμε αυτήν την Ελλάδα;
  
    

Δύσκολοι Καιροί...

     Τα πολιτικά, τα εκλογικά και τα οικονομικά τα ξέρεις γιατί τα ζεις. Απ' αυτό το ιστολόγιο τα είχαμε προδιαγράψει από καιρό και απλά τα υπενθυμίζω στα γρήγορα για να σε βάλω στο κλίμα:

•   Από τις 31 Μαΐου επισημαίναμε εδώ: "Τα νούμερα για το δημόσιο χρέος δεν βγαίνουν, το Πρόγραμμα Σταθερότητας είναι αστείο και να το διαβάσει κανείς, οι ρυθμοί υλοποίησης ελληνικότατοι και το κυριότερο η Κυβέρνηση μάλλον έχει "παραδοθεί" ανήμπορη να αντιδράσει εξόν από κανά επικοινωνιακό παιχνιδάκι για εσωτερική κατανάλωση. Αλλά και διεθνώς το σύστημα αναμένει τη γενίκευση και την ενίσχυση των αναταράξεων εξαιτίας των εθνικών χρεών. Μπαίνουμε σιγά-σιγά ως παγκόσμιο σύστημα στη δεύτερη φάση της κρίσης. Τη φάση της κρίσης χρέους."
  

•    Στη συνέχεια, στις 21 Οκτωβρίου εδώ, αναφέραμε: "Διαφαίνεται επίσης ότι ο κ. Παπανδρέου δεν επιθυμεί να τηρήσει "κατά γράμμα και μέχρι κεραίας" τις δεσμεύσεις που ουσιαστικά έχει αναλάβει έναντι της Τρόικας. Για να είμαστε ρεαλιστές, είναι προφανές ότι ο κ. Παπανδρέου, με πολιτικο-οικονομικούς ελιγμούς (επιβολή βαριάς φορολογίας, παραπομπή πολιτικών προσώπων της Νέας Δημοκρατίας, νέες εξεταστικές, επενδυτικά σχέδια) που μάλλον δεν του αποφέρουν το αποτέλεσμα που θα επιθυμούσε, προσπαθεί με κάθε τρόπο να αποφύγει το στενό και σκληρό πυρήνα του Μνημονίου. Τις απολύσεις δημοσίων υπαλλήλων και την πώληση ΔΕΚΟ με αντίστοιχη μείωση του προσωπικού τους. "
  

•    Πιο μετά, στις 4 Νοεμβρίου είχαμε γράψει εδώ: "Και πολύ φοβάμαι ότι οι επικείμενες εκλογές απλώς θα αξιοποιηθούν από τους μονομάχους της εξουσίας αλλά και άλλους εσωτερικούς και εξωτερικούς παράγοντες ώστε να "νομιμοποιηθούν" οικονομικά μέτρα εξαιρετικά σκληρά, αφού όλοι οι οικονομικοί δείκτες τοπικοί και διεθνείς χτυπούν "καμπανάκια" για την καταιγίδα που έρχεται."

    Που είμαστε λοιπόν σήμερα; Το ΠΑΣΟΚ έχασε τις εκλογές. Όπως και να το κοιτάξεις, όπως και να το δεις το ΠΑΣΟΚ έχασε γιατί:

• Μέσα σε ένα χρόνο απώλεσε περίπου το 25%(!) των ψηφοφόρων του, φθάνοντας σε ιστορικά χαμηλά ποσοστά του δηλαδή στο "στενό πυρήνα" των οπαδών του. Τα ιστορικά χαμηλά καταγράφονται τόσο σε επίπεδο ποσοστών, όσο και  σε απόλυτο αριθμό ψήφων. Προσοχή όμως! Σε αυτή την κατάσταση περιήλθε έχοντας διανύσει μόνο το 25% της κυβερνητικής θητείας και - το κυριότερο - δεν έχει ορατό μπροστά του, όπως θα ήταν φυσιολογικό για οποιαδήποτε άλλη Κυβέρνηση, κανένα περιθώριο ελιγμού ώστε να ανακτήσει το χαμένο έδαφος, εξαιτίας της υποχρέωσης εφαρμογής του Μνημονίου. Η κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει δεν είναι αναστρέψιμη. Εξάλλου μια Κυβέρνηση "χάνει" ενδιάμεσες εκλογές όταν καταφανώς διαφαίνεται ότι δεν μπορεί να "νικήσει" στις επόμενες εθνικές, εφόσον στην πράξη καμιά Κυβέρνηση δεν "πέφτει" εξαιτίας μη εθνικών εκλογών.
  
• Πιο απλά, δεν μιλάμε για μια Κυβέρνηση που απλώς έπεσε σε ποσοστά λόγω φυσιολογικής φθοράς ή λόγω των εξαιρετικά δυσμενών μέτρων που έλαβε. Η παρούσα Κυβέρνηση δεν είναι σε θέση να "διορθώσει" την πορεία της. Δεν είναι σε θέση να επαναπροσελκύσει το χαμένο δυναμικό. Δεν μπορεί να εφαρμόσει διαφορετικό οικονομικό πρόγραμμα. Αντίθετα η όποια αντιπολίτευση μπορεί - ανέξοδα - να κινείται "επιτιθέμενη" σε μια πολύ ευάλωτη Κυβέρνηση.
  
• Το σημαντικότερο όλων όμως είναι ότι κάθε απώλεια από εδώ και στο εξής στα εκλογικά ποσοστά του ΠΑΣΟΚ, θα προέρχεται από το κομμάτι εκείνο των πιο πιστών οπαδών του Κινήματος και όπως διαφαίνεται μόνο απώλειες μπορεί να καταγράψει εφεξής. Αντίθετα, το φαινόμενο συρρίκνωσης εκλογικών ποσοστών συνέβη και στη Νέα Δημοκρατία τον Οκτώβρη του 2009 και επαναλήφθηκε και σε αυτές τις εκλογές. Της είχαν "απομείνει" μόνο οι "φανατικοί". Ως αντιπολίτευση έχει περιθώρια ελιγμού μπροστά της και σαφώς, χρόνο.
  

   Παρά τα παραπάνω και παρά τη σκληρή αλήθεια των αριθμών, ο κ. Παπανδρέου -χωρίς να αναμένει καν τα αποτελέσματα του δεύτερου γύρου - επιμένει να "περιφέρει" το αποτέλεσμα ως "σφραγίδα επικύρωσης" τόσο του εν ισχύ Μνημονίου όσο όμως και αυτό είναι το μεμπτό σημείο και του αναθεωρημένου που έρχεται. Και βεβαίως ο κ. Παπανδρέου και πάλι ήξερε και μάλιστα προ της περίφημης "διακαναλικής" του. Το είχαμε επισημάνει άλλωστε εδώ ήδη από τις 27 Οκτωβρίου.

   Τα μείζονα ερωτήματα όμως αφορούν σε ζητήματα μεγαλύτερης εμβέλειας.
   

• Εισερχόμαστε σε μια Ευρωπαϊκή κρίση χρέους - η Ιρλανδία οσονούπω μάλλον θα μας "συντροφέψει" στο μηχανισμό στήριξης - με άγνωστο "οδικό χάρτη" εξόδου εφόσον κανείς από τη σχετικά νεοσύστατη Ευρωζώνη, του νομίσματος συμπεριλαμβανομένου, δεν διαθέτει ενσωματωμένη εμπειρία χειρισμού μειζόνων κρίσεων, υπό την έννοια ότι ως "οντότητα" το σύνολο των ευρωπαϊκών θεσμών συγκροτήθηκαν την τελευταία εικοσαετία ενώ άλλοι βρίσκονται υπό συγκρότηση.
• Ταυτόχρονα εισερχόμαστε σε μια παγκόσμια νομισματική σύγκρουση η οποία μάλλον οδηγεί σε περιορισμό της παγκοσμιοποίησης και επαναφορά στον προστατευτισμό, οπότε οι "συνεργατικοί" θεσμοί (ΕΕ κλπ) δεν είναι της μόδας πλέον και αδυνατίζουν. Ο καθείς "παίζει" για τον εαυτό του.
  

• Η Ελλάδα βρίσκεται "ανάμεσα" σε δύο μέλη του G20 - την Τουρκία και την Ιταλία - γεγονός που θα την πιέσει ακόμη περισσότερο γεωπολιτικά στην περιοχή. Η μεν Τουρκία αποτελεί το "ανερχόμενο αστέρι" στη γειτονιά μας, η δε Ιταλία θα κάνει το παν (ως και μέλος του G7) για να αποδείξει ότι δεν είναι μέλος του κλαμπ των PIGS.
• Σε όλα τα παραπάνω έρχεται να προστεθούν τρεις ακόμη εσωτερικοί παράγοντες:

              Πρώτον: η αστάθεια της Ελληνικής Κυβέρνησης, η οποία δεν έχει καταφέρει να εξασφαλίσει εκείνες τις κοινωνικές συμμαχίες ώστε να προωθήσει την πολιτική της, όπως καταγράφηκε και στις πρόσφατες εκλογές. Η Κυβέρνηση δε βρίσκει συμμάχους στην κοινωνία, πέραν των "σκληρών" οπαδών της.
              Δεύτερον: η επικέντρωση της Ελληνικής Κυβέρνησης στη "Μια Κρίση", την οικονομική. Ένα δεύτερο μέτωπο - ας πούμε στα εθνικά θέματα - θα την βρει απροετοίμαστη, χωρίς πολιτική ισχύ κυρίως στο εξωτερικό, αφού ήδη εξαντλεί τις δυνατότητές της στον οικονομικό τομέα και άρα τη μετατρέπει σε  "ιδανικό θύμα"
              Τρίτον: η προσήλωση της αντιπολίτευσης στο - ανύπαρκτο ως οικονομικό πρόγραμμα- "αντι-Μνημόνιο", στάση η οποία "ενώνει" πολιτικούς χώρους απέναντι στην Κυβέρνηση, λειτουργεί όμως διασχιστικά στον εθνικό ιστό. Διαχωρίζει κάθετα την κοινωνία αποδυναμώνοντας έτσι τα όποια ενωτικά αντανακλαστικά στο ενδεχόμενο μιας "δεύτερης κρίσης".

•         Η διάρκεια και το μέγεθος της ελληνικής κρίσης δεν έχει μόνο αμιγώς οικονομικές συνέπειες. Ταυτόχρονα απομακρύνει - ακόμη και στην περίπτωση πλήρους επιτυχίας εφαρμογής του Μνημονίου - την Ελλάδα από το "φυσικό της χώρο" των ανεπτυγμένων κρατών και την φέρνει κοντά σε χώρες και καταστάσεις μη συμβατές με αυτά που γνωρίζαμε μέχρι σήμερα. Ήδη η χώρα μας, ακόμη και σε εποχές "παχέων αγελάδων" απείχε από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο διαβίωσης. Η απόσταση αυτή θα μεγαλώσει επικίνδυνα και σε πολλούς τομείς (τεχνολογικό, υποδομών κλπ)

     Συμπερασματικά, μπορεί η χώρα μας να υποφέρει από την οικονομική κρίση, φίλοι όμως αλλά και "εχθροί" δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα συμμερίζονται επί μακρόν τα δικά μας προβλήματα. Επιπροσθέτως, το ευρύτερο γεωπολιτικό - πλέον του οικονομικού - περιβάλλον αρχίζει και γίνεται "όξινο" και το "ατύχημα" (μια επιδείνωση της διεθνούς οικονομίας ή πιο "θερμή" σύγκρουση κλπ) - σε διεθνές ή τοπικό επίπεδο - θα μας βρει εξαιρετικά ευάλωτους.
      Μέχρι πρόσφατα είχαμε συνηθίσει σε ιδεοληψίες - όπως της "ισχυρής Ελλάδας" ή της "ενωμένης Ευρώπης" - που θα μας προστάτευαν από τον "κακό λύκο" αν και όποτε εμφανιζόταν στο δάσος που τρέχαμε ανέμελοι. Σήμερα η κατάσταση είναι εντελώς διαφορετική σε πολλά επίπεδα. Κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει την πιθανότητα μιας περαιτέρω 'όξυνσης των διεθνών σχέσεων,  και δεν αναφέρομαι μόνο στο οικονομικό επίπεδο, ενδεχόμενο που αν επαληθευτεί και ενισχυθεί θα μας οδηγήσει σε πιο σκοτεινές ατραπούς. Είθε να μείνουμε στα σενάρια.



      

Τελικά Μήπως Πράγματι τα "Φάγαμε Μαζί";

     Δανείζομαι τη γνωστή και ποικιλοτρόπως σχολιασθείσα περίφημη πλέον φράση του Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης. Οπωσδήποτε η συγκεκριμένη φράση, ως και άποψη, συγκέντρωσε τα πυρά πολλών και για πολλούς λόγους - ένα ρόλο έπαιξε και η εν γένει παρουσία του κ. Πάγκαλου - με έναν όμως κοινό παρονομαστή ο οποίος μας διαφεύγει, ενίοτε: Το εκλογικό σώμα ή και ευρύτερα η κοινωνία λαμβάνει μονίμως αποστάσεις από το εξ ονόματός της ενεργούμενο που δεν είναι άλλο από το πολιτικό σύστημα. 
     
      Η ελληνική κοινωνία αποτελεί μια εντελώς ιδιάζουσα περίπτωση πολιτικού φαινομένου, όχι για κάποιον ιδιαίτερο λόγο αλλά ακριβώς  διότι έχει διαμορφώσει την  ακράδαντη πεποίθηση - ως σύνολο βεβαίως - ότι διαφέρει. Έχει εμποτιστεί με μια ιδιότυπη άποψη περί μοναδικότητας σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη κοινωνία, σύνολο ή φαινόμενο. Ο καθείς έχει τη δική του αντίληψη περί διαφορετικότητας-θρησκευτική, φυλετική, εθνική, ιδεολογική, οικονομική ή όποια άλλη - αλλά το κοινό σημείο είναι η βαθιά και έντονη αντίληψη περί διαφορετικότητας.

      Ως "διαφορετική" ή "διαφέρουσα" λοιπόν η ελληνική κοινωνία αποστασιοποιείται από οτιδήποτε ή οποιονδήποτε  επιχειρεί - δικαίως ή αδίκως- να ανατρέψει ή να θίξει τον πυρήνα αυτής της αντίληψης. Αν οιοσδήποτε επιχειρήσει να ταυτίσει ή να συσχετίσει την ελληνική κοινωνία με αρνητικές καταστάσεις ή ψόγο, αντιδρά εν χορώ και εν οίστρω. Ο κ. Πάγκαλος επιχείρησε να "ταυτίσει" αντιλήψεις ή συμφέροντα πολιτικού συστήματος και κοινωνίας. Πέραν των αυτονόητων περιορισμών και υποσημειώσεων που επιδέχεται η φράση ή ακόμη και εν δυνάμει συνολική απόρριψη - είναι ζήτημα επιχειρημάτων - στην ουσία της επιχειρεί μια ταύτιση. Η ελληνική κοινωνία αντέδρασε αρνητικά εξαιτίας της προσπάθειας ταύτισής της με έννοιες ή περιοχές διαφθοράς, στην ουσία της δηλαδή η αντίδραση της ελληνικής κοινωνίας αφορούσε στην εικαζόμενη ταύτισή της με ένα οιονεί διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα, το οποίο όμως η ίδια η κοινωνία παρήγαγε. Απλώς σήμερα δεν "αναγνωρίζει" αυτό της το "τέκνο" και το αφήνει "ορφανό".

      Στο ίδιο μοτίβο κινούνται και μια σειρά άλλων εκφάνσεων του ελληνικού κοινωνικού συστήματος, όπως η καταγραφείσα μείζονα αποχή κατά τις πρόσφατες εκλογές καθώς και η ακόμη μεγαλύτερη αναμενόμενη αποχή κατά τις επερχόμενες. Αν συνομιλήσει κανείς με "ενσυνείδητα" απέχοντες από την εκλογική διαδικασία - αφαιρώντας βεβαίως από το συλλογισμό του τους απέχοντες εξαιτίας αντικειμενικών δυσχερειών - θα αποκομίσει το συμπέρασμα ότι αυτές οι κοινωνικές ομάδες διακρίνονται από την πλέον ισχυρή αντίληψη της "διαφορετικότητας".
- Εγώ δεν ψηφίζω κανέναν τους γιατί δεν θέλω να με κάνουν συνένοχο.
       Ο πολίτης με αυτού του είδους την ισχυρή και οδεύουσα προς παγίωση αντίληψη αντιλαμβάνονται την συμμετοχή στην εκλογική διαδικασία ως "ταύτιση" - μερική ή ολική - με το πολιτικό σύστημα, αδιαφορώντας αν το πολιτικό σύστημα δεν είναι αυθύπαρκτο αλλά ετεροπροσδιορίζεται ακριβώς από την ενεργή συμμετοχή των πολιτών.
      
       Κατά συνέπεια, πίσω από τις φράσεις του κ. Αντιπροέδρου θα μπορούσε κανείς να διακρίνει την προσπάθεια - ασυνείδητη ή ενσυνείδητη - πολιτικής εκμετάλλευσης αυτής ακριβώς της ιδιότητας των πολιτών: της εμμονής τους να "διαφέρουν". Εφόσον μεγάλη μερίδα εκλογέων αντιλαμβάνεται ως "ταύτιση" με το πολιτικό σύστημα τη συμμετοχή στην εκλογική διαδικασία και αφού στις εκλογές αναμενόταν η έκφραση της δυσφορίας του εκλογικού σώματος, η "υποκινούμενη" αποχή μόνο οφέλη θα είχε να προσπορίσει στο κυβερνών κόμμα. Το επικοινωνιακό προφίλ του κ. Πάγκαλου ήταν ιδανικό ώστε να γίνει φορέας αυτής της "απώθησης" εκλογέων και προς αυτήν την κατεύθυνση τελικώς λειτούργησε. Η επικοινωνιακή "επιστράτευση" του κ. Πάγκαλου κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας ώστε να "απωθήσει" προς την αποχή προβάλλοντας ένα "πρότυπο" πολιτικού ιδανικό για την περίπτωση.

        Δική μας εκτίμηση δεν είναι άλλη από τη "συνάθροιση" και της παρουσίας του κ. Πάγκαλου στον ευρύτερο πολιτικό σχεδιασμό της Κυβέρνησης, ο οποίος αποβλέπει - όχι αργότερα από τετράμηνο - σε πρόωρες εκλογές των οποίων ένα εκ των χαρακτηριστικών τους θα ήταν και η μειωμένη συμμετοχή άρα και η αποδυναμωμένη έκφραση δυσαρέσκειας.

Και Τώρα Ολοταχώς για Εκλογές!

     Με απόλυτη επιτυχία το μαθηματικό μας μοντέλο, τα αποτελέσματα του οποίου δημοσιεύσαμε δύο ημέρες πριν τη διεξαγωγή των εκλογών, προέβλεψε πλήρως το αποτέλεσμα αναφορικά με τους συσχετισμούς δυνάμεων των κομμάτων της κεντρικής πολιτικής σκηνής. Θεωρούμε λοιπόν, εκ της επιβεβαίωσης του αποτελέσματος, ότι το σύνολο της εκτίμησης των παραμέτρων του μοντέλου είναι επίσης ορθό, οπότε μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε αυτές τις παραμέτρους στην παραπέρα ανάλυσή μας.
    
     Θα προσθέσουμε όμως - στα δεδομένα που χρησιμοποιούμε - και μια ποσοτική και άρα αντικειμενική, ανάλυση του διαγγέλματος του κ. Παπανδρέου το βράδυ των εκλογών, όπως δημοσιεύθηκε εδώ, στο επίσημο ιστοχώρο του Πρωθυπουργού.

     Ο κ. Παπανδρέου λοιπόν χρησιμοποίησε στο διάγγελμά του, αν αφαιρέσουμε τις κοινές λέξεις όπως "και" ή "με" κλπ, δέκα φορές τη λέξη "προσπάθεια" και εννιά φορές λέξεις που σχετίζονται με την Ελλάδα και τα παράγωγά της ("ελληνικός" κλπ). Η τρίτη πιο σημαντική λέξη στο διάγγελμα του κ. Παπανδρέου ήταν αυτή της "αλλαγής" και των παραγώγων της. Χαρακτηριστικό είναι ότι απουσίαζε εντελώς(!) οποιαδήποτε αναφορά στην "αντιπολίτευση" και στα παράγωγά της καθώς και κάθε αναφορά σε κόμμα ή όνομα αντιπάλου. Να θυμίσουμε ότι ο κ. Παπανδρέου προέβη σε αυτού του τύπου το διάγγελμα κατόπιν μιας εξαιρετικά πολωτικής επιλογής - εκείνης των πρόωρων εκλογών - και προ μιας επαναληπτικής εκλογικής διαδικασίας εκείνης των νέων περιφερειαρχών.

     Τι μας έδειξαν λοιπόν οι εκλογές;

• Ο κ. Παπανδρέου ελαχιστοποίησε την έκθεσή του στο πολιτικό ρίσκο των πρόωρων εκλογών - υπό τις παρούσες συνθήκες - τόσο χρονικά, γιατί "έκλεισε" το θέμα μόλις στον πρώτο γύρο χωρίς να περιμένει και το δεύτερο αλλά ούτε  προφανώς και τη "συνάθροιση" άλλων παραγόντων όπως μας είχε υποσχεθεί στη διακαναλική, όσο και πολιτικά καθώς "μάζεψε" το δίλημμα των πρόωρων εκλογών ανεξαρτήτως αποτελέσματος, αφού ούτε κανένα "πήχη"  είδαμε να περνάει ούτε κανένα "μίνιμουμ" τεθέντων πολιτικών στόχων εκπλήρωσε, όπως θα ήταν η διεύρυνση ή η διατήρηση της διαφοράς μεταξύ του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ. Αυτή η ταχεία "αναδίπλωση" του κ. Παπανδρέου  είναι απολύτως δυσανάλογη σε σχέση με τη "βαρύτητα" του "χαρτιού" των πρόωρων εκλογών. Οι πρόωρες εκλογές δεν "μαζεύονται" τόσο εύκολα και είναι ακόμα στο τραπέζι, απλώς ο κ. Παπανδρέου απομακρύνθηκε από το χαρτί που έπαιξε. Για την ακρίβεια, έχει αυξηθεί το πολιτικό ρίσκο του ΠΑΣΟΚ ενώ έχει ελαχιστοποιηθεί το προσωπικό του, εφόσον το κυβερνών κόμμα "εκτέθηκε" με ευθύνη του Πρωθυπουργού βεβαίως στο ρίσκο των "πρόωρων εκλογών", το πολιτικό δυναμικό που συγκέντρωσε το Κίνημα κατά την εκλογική διαδικασία ήταν αρνητικό ενώ στη συνέχεια ο κ. Παπανδρέου "μάζεψε" το θέμα των πρόωρων εκλογών, κερδίζοντας ο ίδιος τις εντυπώσεις της "υπευθυνότητας" ενώ στα χέρια του έμεινε ένα αποδυναμωμένο ΠΑΣΟΚ, τελικά από όλη αυτή τη διαδικασία.
  
• Η φρασεολογία στο διάγγελμα του κ. Παπανδρέου το βράδυ των εκλογών, αντικειμενικά, κινήθηκε σε σαφώς πιο "εθνικό"  ή υπερκομματικό επίπεδο σε σχέση με εκείνο της διακαναλικής όπου ουσιαστικά εκφράστηκε πρωτίστως το "κομματικό". Μέσα σε διάστημα περίπου δέκα ημερών, από τη δημόσια φρασεολογία του κ. Παπανδρέου "εξαφανίστηκε" η αντιπολίτευση. 
• Ο πρώτος γύρος των αυτοδιοικητικών εκλογών "νομιμοποίησε" την πολιτική ύπαρξη καινούριων πολιτικών προπλασμάτων. Δεν ισχυρίζομαι ότι πρόκειται για προθάλαμο ανατροπής του πολιτικού σκηνικού. Απλώς εμφανίσθηκαν νέοι πόλοι, οι οποίοι ενδεχομένως ορισμένοι εξ' αυτών εξελιχθούν σε κομματικές εκφράσεις. Σε κάθε περίπτωση το φάσμα του πολιτικού σκηνικού έχει διευρυνθεί με την προσθήκη νέων οντοτήτων και για όσο χρονικό διάστημα οι παρούσες συνθήκες ισχύουν. Ενδεικτικά θα μπορούσαμε να αναφέρουμε τον κ. Δημαρά, την κ. Μπακογιάννη, τον κ. Κουβέλη κλπ. Η τάση μας δείχνει ότι όσο οι συνθήκες - κυρίως οι οικονομικές - κινούνται προς δυσμενέστερες ατραπούς τόσο θα διευρύνεται αυτή η "πολυδιάσπαση" του πολιτικού σκηνικού.
  
• Η Νέα Δημοκρατία, τακτικά, μπορεί να βγήκε κερδισμένη εφόσον "πέρασε" το λεγόμενο "αντι-Μνημονιακό" δίλημμα, προκαλώντας βαρύτατες απώλειες στο ΠΑΣΟΚ και επιτρέποντας στον νεοεκλεγέντα κ. Σαμαρά να επαίρεται για την πρώτη μη -αποτυχία του, επιβεβαιώνοντας την ηγετική θέση του. Όμως στρατηγικά απώλεσε σημαντικό έδαφος, γιατί αφενός οι εκλογείς κινήθηκαν - αποδεχόμενοι την ατζέντα - προς "αυθεντικότερες" αντι-Μνημονιακές επιλογές και αφετέρου έδωσε την ευκαιρία σε κεντροδεξιές "Μνημονιακές" δυνάμεις να εκφραστούν, ενισχύοντας την πολυδιάσπαση και στο δικό της χώρο, ο οποίος όντας και εκτός εξουσίας, είναι και πιο ευάλωτος.
  

 Συμπερασματικά;

• Ο κ. Παπανδρέου όταν αποφάσιζε να καθίσει στο τραπέζι της διακαναλικής και έθετε το θέμα των πρόωρων εκλογών δεν έβλεπε τις επικείμενες αυτοδιοικητικές εκλογές. Κατά την εκτίμησή μας προσέβλεπε ακριβώς μετά απ' αυτές, έχοντας προφανώς εικόνα για τις επερχόμενες οικονομικές εξελίξεις και άρα για τις αντανακλάσεις και τις συνέπειές τους στο πολιτικό σκηνικό.
  

• Το συνολικό μήνυμα του Πρωθυπουργού πρέπει να αποτιμηθεί στο κοντινό μέλλον, το οποίο όπως όλα δείχνουν θα χαρακτηρίζεται:

         - Από ένα πολυδιασπασμένο πολιτικό φάσμα, με μικρότερους πόλους έτοιμους είτε να αντιπαρατεθούν είτε να συνυπάρξουν με τις σκληρότερες οικονομικές ντιρεκτίβες της Τρόικας.
         - Από το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης αδύναμο να ανταποκριθεί στο ενδεχόμενο να διαδεχθεί το ΠΑΣΟΚ στη διαχείριση του Μνημονίου, σχηματίζοντας αυτοδύναμη κυβέρνηση αλλά και απρόθυμο καθόσον εγκλωβίστηκε τόσο σε ένα "αντι-Μνημονιακό" προφίλ, όσο και σε ένα ανεδαφικό οικονομικό πρόγραμμα, το οποίο δεν έγινε αποδεκτό από τους πολίτες ως ικανό αντίπαλο δέος του Μνημονίου, το οποίο όμως "στηρίζει" τον κ. Σαμαρά ως αρχηγό του κόμματος. Το ΠΑΣΟΚ "μαγειρεύει καλύτερο Μνημόνιο, το ΚΚΕ καλύτερο αντι-Μνημόνιο" οπότε πιο χώρο καλύπτει η Νέα Δημοκρατία; Τον αντι-Μνημονιακό της Κεντροδεξιάς, προς ενίσχυση της ηγετικής εικόνας του κ. Σαμαρά! Επίσης, το "αντι-Μνημονιακό" μέτωπο είναι τόσο ετερόκλητο πολιτικά ώστε να μην μπορεί η Νέα Δημοκρατία να συνυπάρξει σε μια μελλοντική κυβέρνηση συνεργασίας με κανέναν από τους άλλους "αντι-Μνημονιακούς" παίκτες. Δεν υπάρχει θεωρώ καμία βάση σε "αντι-Μνημονιακή" συγκυβέρνηση ΝΔ-ΚΚΕ, για να μην αναφέρω οτιδήποτε άλλο.

• Ο κ. Παπανδρέου λοιπόν διαβλέπει - και ίσως κι άλλοι παράγοντες μαζί μ' αυτόν - ότι ο ίδιος καθίσταται ως ο μοναδικός πολιτικός πόλος, έστω και χωρίς το όλον ΠΑΣΟΚ, ικανός να διαχειριστεί ρεαλιστικά την κατάσταση σε σχέση με την Τρόικα. Δημιουργεί λοιπόν εκείνες τις προϋποθέσεις που θα μπορούσαν να τον οδηγήσουν στη δυνατότητα να "συναθροιστεί" με τους καινοφανείς άλλους πόλους της πολιτικής μας ζωής και να καταλήξει σε μια διευρυμένη κυβέρνηση συνεργασίας. Όχι όμως σε μια συγκυβέρνηση με έναν "ισοδύναμο" αντίπαλο - τη Νέα Δημοκρατία δηλαδή - ούτε και σε μια "ανίερη" συμμαχία με το ΛΑΟΣ. Ο ίδιος θα μπορούσε να ηγηθεί -αδιαμφισβήτητα ως πολιτικά ισχυρότερος-  ενός τέτοιου σχήματος το οποίο κατά την εκτίμησή μας θα ήταν πολύ πιο βιώσιμο από ότι μια συγκυβέρνηση ΠΑΣΟΚ-ΝΔ.
  

 Που οδηγεί λοιπόν αυτή η στρατηγική τον κ. Παπανδρέου;

 Το γεγονός ότι ο ίδιος απομακρύνθηκε, τόσο άγαρμπα, από το "χαρτί" των πρόωρων εκλογών - το οποίο ο ίδιος έπαιξε - καταδεικνύει ότι περιμένει να το σηκώσουν οι άλλοι "παίκτες" και να το παίξουν. Η Νέα Δημοκρατία δε φαίνεται ως ικανή να "σηκώσει", στην παρούσα φάση τουλάχιστον, ένα τόσο βαρύ "φύλλο". Οι υποψίες μας λοιπόν στρέφονται στο εσωτερικό του ΠΑΣΟΚ ή δευτερευόντως σε μια ευρύτερη  "αριστερή αντίδραση" κατά του Μνημονίου, τόσο ισχυρή που θα οδηγήσει κατόπιν και της ενίσχυσης της Αριστεράς στις εκλογές, σε αποσταθεροποίηση την Κυβέρνησης. Ως πιο πιθανό διακρίνουμε το σενάριο που θέλει τον κ. Παπανδρέου να "σύρεται" - φαινομενικά αφού ουσιαστικά ο ίδιος θα το έχει επιδιώξει - σε πρόωρες εκλογές από το ίδιο του το κόμμα, έχοντας όμως φροντίσει να διαμορφώσει τις κατάλληλες συμμαχίες με άλλους πόλους ώστε το "Μνημονιακό" ΠΑΣΟΚ αθροιζόμενο με μικρότερες πολιτικές δυνάμεις να βρεθεί σε μια συγκυβέρνηση με πρόσχημα τη "σωτηρία της χώρας" και κάλυμμα μια ευρύτερη "πατριωτική συμμαχία" θέτοντας τους αντιπάλους αυτού του σχήματος σε μια "αντιπατριωτική" πολιτική γυάλα. Η "πατριωτική" ορολογία του κ. Παπανδρέου γίνεται όλο και εντονότερη τελευταία κι αυτό ενισχύει τις πιθανότητες ενός τέτοιου σεναρίου, προκαλεί όμως φλύκταινες σε ικανό κομμάτι του ΠΑΣΟΚ, το οποίο θα ήθελε να εκφράσει τις αντιρρήσεις του στην ακολουθούμενη πολιτική απέφευγε όμως να το κάνει. Τώρα θα έχει τόσο την αφορμή - την "ανούσια" έκθεση του ΠΑΣΟΚ στο ρίσκο των πρόωρων εκλογών - όσο και την αιτία, τη δραματική συρρίκνωση των ποσοστών του Κινήματος σε μια πορεία χωρίς ορατή πολιτική αντιστροφής.

   

7 Νοεμβρίου: Μια Πρόβλεψη (Κράτα τη μπορεί να σου χρειαστεί...)

     Ως γνωστόν η δημοσίευση δημοσκοπήσεων απαγορεύεται. Κι εγώ λοιπόν δε θα σου πω δεδομένα κι αποτελέσματα δημοσκοπήσεων. Βεβαίως και για τη νομιμότητα του πράγματος αλλά και για να έχω ήσυχη τη συνείδησή μου ότι δεν σε επηρέασα. Θα σου πω όμως τι διαφαίνεται για τούτες τις εκλογές.
     Ως "εργαλείο" πρόβλεψης χρησιμοποιούμε ένα μαθηματικό μοντέλο -πρωτότυπο θα έλεγα - το οποίο λαμβάνει υπόψη του μια ποικιλία από παραμέτρους του εκλογικού σώματος, τις σημαντικότερες από τις οποίες μπορούμε να αναφέρουμε:

• το βαθμό "ωριμότητάς" του
  
• το βαθμό "κινητικότητάς" του, μεταξύ κομμάτων, πολιτικών επιλογών ή προσώπων.
  
• ιστορικά δημοσκοπικά δεδομένα προηγούμενων εκλογικών διαδικασιών
  
• κοινωνικά στατιστικά δεδομένα σε συσχετισμό με την πολιτική επιρροή που ασκούν επί μέρους κοινωνικές ομάδες
• δεδομένα του ευρύτερου κοινωνικού και πολιτικού χώρου στον οποίο εντάσσεται ή ακολουθεί η ελληνική κοινωνία (Βαλκάνια, Ευρωπαϊκές χώρες κλπ)
• δεδομένα από την τρέχουσα πολιτική και οικονομική συγκυρία
• σημαντικά γεγονότα που "σημαδεύουν" την πρόσφατη συλλογική μνήμη
  

    Αν ποσοτικοποιήσουμε τις παραμέτρους που περιγράψαμε παραπάνω, καταλήγουμε σε μια σειρά προβλεπτικών συμπερασμάτων για τις μεθαυριανές εκλογές, μιας και το άρθρο γράφεται στις 5 Νοεμβρίου, δύο μόλις ημέρες πριν. Το μοντέλο μας θα μπορούσε να χαρακτηριστεί "ψυχο-κοινωνικό" και η διαφορά του από τις κοινές δημοσκοπικές προβλέψεις είναι η δυνατότητά του να εκφεύγει από τη "στατική εικόνα" και να ενσωματώνει τη δυναμική του εκλογικού σώματος. Ιδού λοιπόν τα συμπεράσματα που προέκυψαν:

• Το ΠΑΣΟΚ θα υποστεί μια ξεκάθαρη εκλογική ήττα. Το μοντέλο μας έδειξε μια ήττα που θα χαρακτηριζόταν από "συντριπτική" έως "ιστορική". Η εικόνα που μας δίνει - τουλάχιστον θεωρητικά - το μαθηματικό μοντέλο είναι εικόνα εκλογικής κατάρρευσης των ποσοστών του κυβερνώντος κόμματος.
• Το εκλογικό σώμα στην παρούσα φάση μοιάζει με άμμο που ξεχύνεται και διασπείρεται σε μια επιφάνεια. Διάσπαρτη με επί μέρους μικρούς σχηματισμούς χωρίς να "συγκεντρώνεται" συστηματικά γύρω από μια ή δυο "κορυφές".
  
• Η Νέα Δημοκρατία δεν διαφαίνεται να κερδίζει σε ποσοστά σε σχέση με τις εκλογές του 2009. Αντίθετα το μοντέλο υποδεικνύει μια περαιτέρω υποχώρηση των ποσοστών της, απλά επειδή βρισκόταν ήδη στα χαμηλά της δεν ενισχύεται και σε αυτό το χώρο η εικόνα εκλογικής "κατάρρευσης" χωρίς να μπορεί όμως να αποκλειστεί ένα τέτοιο ενδεχόμενο.
• Τα κόμματα της Αριστεράς παρουσιάζουν απότομη και εντυπωσιακή άνοδο με την έκπληξη να εντοπίζεται σε κόμματα που δεν είχαν καθόλου ή είχαν πολύ μικρή δημόσια παρουσία και εικόνα το τελευταίο διάστημα. Εκεί φαίνεται - πάντοτε από τις ενδείξεις του μαθηματικού μας μοντέλου - να κρύβεται και η μη αναμενόμενη εξέλιξη αυτών των εκλογών. 
• Το ΛΑΟΣ διατηρεί τα εκλογικά του ποσοστά με μικρή απόκλιση πιο πιθανό προς τα κάτω.

Να ξεκαθαρίσουμε ότι οι παραπάνω προβλέψεις αφορούν σε πανελλαδικά ποσοστά των κομμάτων, μετά την αναγωγή των αποτελεσμάτων ως προς τους πολιτικούς σχηματισμούς της κεντρικής πολιτικής μας σκηνής.

Το Δίλημμα του Ψηφοφόρου

     Τετριμμένη αλλά διαχρονική η διαπίστωση ότι κάθε κάλπη απαντά σε ένα δίλημμα. Δεν θα προσχωρήσω στην άποψη ότι οι επικείμενες εκλογές είναι λιγότερο ή περισσότερο σημαντικές από τις προηγούμενες ή από επόμενες. Κάθε κάλπη απαντά σε ένα ουσιώδες δίλημμα και αναμφίβολα πρέπει να αποτελεί τη βάση για τον παραπέρα πολιτικό σχεδιασμό. Αν αγνοήσει κανείς την απάντηση  στο εκάστοτε δίλημμα, τότε απομακρύνεται από την πραγματικότητα και οδηγείται στην πολιτική απομόνωση. Επίσης, κάθε κάλπη απαντά με σχετική και όχι απόλυτη ορθότητα. Απαντά στα πλαίσια του τεθέντος διλήμματος και δεν επιλέγει τον "καλύτερο", τον πιο "αποτελεσματικό" ή τον "καταλληλότερο". Απαντά μεταξύ των δύο μερών του διλήμματος.
     
      Στις επικείμενες εκλογές όμως εμφανίζεται μια μοναδική ιδιομορφία: Το ένα εκ των δύο μερών του διλήμματος πρακτικά δεν υπάρχει. Δεν υπάρχει δηλαδή πρακτικός τρόπος να απαντηθεί το δίλημμα που έχει τεθεί. Τι εννοώ;

       Το μοναδικό αναγνωρίσιμο δίλημμα στις ερχόμενες εκλογές είναι το Μνημόνιο. Εκεί συγκλίνουν όλες οι πολιτικές δυνάμεις και επ' αυτού καλούν το εκλογικό σώμα να πάρει θέση, επιδοκιμάζοντας ή όχι τους υποψηφίους που εκπροσωπούν την αντίστοιχη θέση, υπέρ ή κατά του Μνημονίου. Επίσης είναι αυτονόητο ότι το Μνημόνιο δεν έχει "δοκιμαστεί" σε επίπεδο λαϊκής ετυμηγορίας. Λογικά λοιπόν το τεθέν δίλημμα εντοπίζεται στην υπερψήφιση και άρα στην "νομιμοποίηση" του Μνημονίου, ή όχι. Υπάρχει όμως πραγματικό δίλημμα;

      Κατά τη γνώμη μου όχι. Ο λόγος είναι απλός. Σε κάθε περίπτωση, είτε το ΠΑΣΟΚ ερμηνεύσει ως νίκη - και άρα υπέρ του Μνημονίου -το αποτέλεσμα  είτε η Νέα Δημοκρατία ισχυρισθεί ότι το ΠΑΣΟΚ - και άρα υπονοώντας ότι και το Μνημόνιο - καταψηφίσθηκε, κανένα από τα δύο μεγάλα κόμματα εξουσίας, άρα και ο οποιοσδήποτε συνδυασμός τους σε συγκυβέρνηση ή άλλο σχήμα, δεν επαγγέλλεται την κατάργησή του. Δεν υπάρχει στην πραγματικότητα ένα "αντι-Μνημόνιο", πάντοτε ως πρόταση από τα κόμματα εξουσίας, ώστε να το δούμε και να το κρίνουμε  αλλά και για να τεθεί ως αντίπαλο δέος του Μνημονίου, ώστε να υπάρξει και ορατό δίλημμα. Το "άλλο μείγμα" πολιτικής που υπόσχεται η Νέα Δημοκρατία, ακόμη και στην θεωρητική περίπτωση που οι δανειστές μας της επιτρέψουν να το υλοποιήσει, απλώς αποτελεί μια ελαφρά παραλλαγή της επαχθούς συμφωνίας με την Τρόικα και πέραν τούτου ουδέν. Βεβαίως κάθε κόμμα μπορεί - και επιβάλλεται - να παρουσιάζει όποιο οικονομικό πρόγραμμα επιθυμεί και κρίνει κατάλληλο. Όμως στην παρούσα συγκυρία δυστυχώς ότι δεν έχει της σφραγίδα της Τρόικας απλώς δεν μπορεί να εφαρμοσθεί, υπό την έννοια ότι είτε τηρείς το Μνημόνιο και τους όρους του - άρα θα πρέπει με την Τρόικα να συζητήσεις τις αποκλίσεις από το αρχικό κείμενο - είτε το καταργείς, με τις γνωστές συνέπειες, και εφαρμόζεις τη δική σου πολιτική εφόσον λάβεις τη λαϊκή εντολή. Πρόγραμμα "αντι-Μνημονιακό" δεν είδαμε από τα κόμματα εξουσίας. Μόνο συνθήματα.

     Συνεπώς δεν υπάρχει δίλημμα. Το πονηρό σημείο εδώ είναι ότι σε κάθε περίπτωση το Μνημόνιο θα λάβει "ψήφο εμπιστοσύνης" και θα πρέπει να υπάρξει εξαιρετικά απρόβλεπτη ανατροπή των εκλογικών ποσοστών ώστε να τεθεί πραγματικά υπό αμφισβήτηση. Μια τόσο σημαντική ανατροπή δεν αναμένεται, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες ορισμένων εκ των μικρότερων κομμάτων.
    
    Ακόμη και στο ακραίο σενάριο όπου ο Πρωθυπουργός μετά από τη "συνάθροιση" που θα κάνει μας ανακοινώσει ότι θα προσφύγει όντως σε εκλογές και ακόμη και στην πιο ακραία περίπτωση που τις πρόωρες εκλογές τις κερδίσει ο κ. Σαμαράς ή αν θέλετε να ξεφύγουμε εντελώς και να φανταστούμε και συγκυβέρνηση αυτών των δύο ή και με άλλους, τα μέτρα θα ληφθούν. Και μάλιστα αν υλοποιηθούν μετά από ενδεχόμενες πρόωρες εκλογές, τότε κανείς δεν θα μπορεί να ισχυριστεί ότι δεν έχουν τη "σφραγίδα" της λαϊκής πλειοψηφίας. Αν σκεφτούμε λίγο πιο συνωμοσιολογικά, η ανάδειξη του Μνημονίου ως διακυβεύματος των επικείμενων εκλογών, μόνο τους υπέρμαχους του Μνημονίου ωφελεί και βεβαίως την Τρόικα. Για τον απλούστατο λόγο ότι ούτως ή άλλως το Μνημόνιο - αφού τέθηκε ως ερώτημα - θα λάβει θετική "απάντηση". Εκτιμώ ότι έτσι όπως εξελίχθηκαν τα πράγματα, περιορίζεται δραματικά  η διαπραγματευτική θέση της Ελληνικής Κυβέρνησης στο  εγγύς μέλλον απέναντι στην Τρόικα, εφόσον δεν θα μπορεί πλέον ο Πρωθυπουργός να επικαλείται αδυναμία ή δυσχέρεια εφαρμογής μέτρων και να "απειλεί" τους δανειστές μας ότι θα προσφύγει σε πρόωρες εκλογές, αφού θα υπάρχει πρόσφατη λαϊκή ετυμηγορία προ της οποίας συζητήθηκε εκτενώς το "Μνημονιακό δίλημμα". Αντίθετα, αν τούτες οι εκλογές "περνούσαν" αμιγώς ως αυτοδιοικητικές  τότε θα μπορούσε να ισχυρισθεί ότι το Μνημόνιο όντως δεν είχε τεθεί στη βάσανο της κάλπης.
    Δίλημμα λοιπόν στην πραγματικότητα δεν υπάρχει. Διότι πολύ απλά δεν υπάρχει ισχυρή εναλλακτική απάντηση στο ζήτημα του Μνημονίου. Και πολύ φοβάμαι ότι οι επικείμενες εκλογές απλώς θα αξιοποιηθούν από τους μονομάχους της εξουσίας αλλά και άλλους εσωτερικούς και εξωτερικούς παράγοντες ώστε να "νομιμοποιηθούν" οικονομικά μέτρα εξαιρετικά σκληρά, αφού όλοι οι οικονομικοί δείκτες τοπικοί και διεθνείς χτυπούν "καμπανάκια" για την καταιγίδα που έρχεται. Δεν θέλω να είμαι μάντης κακών, αλλά από τη 15η Νοεμβρίου και εκείθεν το πραγματικό πρόσωπο του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου θα στραφεί προς τη χώρα μας. Και τα χαριτωμένα "ενσταντανέ" στελεχών του Ταμείου, θα δώσουν τη θέση τους σε όρντινα άγριων περικοπών.