Η είσοδος της Ιρλανδίας στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης δεν σηματοδοτεί απλώς άλλη μια περίπτωση "ατυχήσασας χώρας". Καταδεικνύει με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο τη συστηματική κρίση ενός οικοδομήματος, του ευρωπαϊκού, πάνω στο οποίο πολλοί επένδυσαν ιδέες και χρήματα. Αποδεικνύεται ότι τα "greek statistics" δεν ήταν η αιτία της ελληνικής κρίσης αλλά το σύμπτωμα μιας βαθύτερης και πολύπλοκης ενδογενούς αδυναμίας να συγκροτηθεί ένα ενιαίο οικοδόμημα με συστατικά στοιχεία τις "διαφορετικότητες" των επί μέρους κρατών.
Η Ελλάδα και ιδίως την τελευταία εικοσαετία, ουσιαστικά επένδυσε - ίσως περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο κράτος - τα "ρέστα" της πάνω στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Ταύτισε την ίδια την ύπαρξή της με την ύπαρξη και την πορεία της Ενωμένης Ευρώπης, προεξοφλώντας την ολοκλήρωσή του οράματος σε κάποια μελλοντική χρονική στιγμή και ταυτόχρονα την επίλυση μικρών και μεγαλύτερων ζητημάτων της, εσωτερικών και διμερών.
Μέσα στο "κέλυφος" της Ενωμένης Ευρώπης, στον οραματικό αυτό αλλά ουτοπικό χώρο, όλα τα προβλήματα είτε θα είχαν επιλυθεί είτε θα είχαν "φορτωθεί" στις ευρωπαϊκές "πλάτες". Διμερή με την Τουρκία; Κάποια στιγμή θα τα αναλάμβανε η Ευρώπη, αφού τα σύνορά μας θα αποτελούσαν και Ευρωπαϊκά σύνορα. Διμερή με τις Βαλκανικές χώρες; Απλούστατα κι αυτά θα τα χειριζόμασταν μέσω Ευρώπης. Κάποια δε στιγμή, όλες οι "προβληματικές" για εμάς χώρες θα εντασσόντουσαν στην ΕΕ και θα "είχαμε το κεφάλι μας ήσυχο". Το απόλυτο όνειρο κάθε Έλληνα πολιτικού. Μια τέτοια εξέλιξη θα απελευθέρωνε κονδύλια από την Άμυνα ή την ανάγκη φύλαξης των συνόρων - βλέπετε το πρόβλημα των λαθρομεταναστών αυτομάτως θα το "παραλάμβανε" η Τουρκία- και θα επέτρεπε τη διοχέτευσή τους σε άλλους τομείς. Ακόμη και μέρος του πολιτικού κόστους των εγχώριων πολιτικών θα αναλάμβανε η "κακομοίρα" η Ευρώπη, αφού θα μπορούσε να επικαλείται κατά το δοκούν η εκάστοτε Κυβέρνηση ή πολιτική ηγεσία την αναγκαιότητα επιβολής του τάδε ή του δείνα νομοθετήματος ως υποχρεωτική ευρωπαϊκή ντιρεκτίβα.
Βρισκόμαστε προ εκπλήξεως. Η Ελλάδα πρέπει να (ξανα-) μάθει να ζει χωρίς τόση πολλή Ευρώπη. Κι αν μέχρι σήμερα είχατε αναρωτηθεί πως μια μικρή χώρα όπως η Ελλάδα με δυσθεώρητες και οφθαλμοφανείς αδυναμίες - οργανωτικές, δημοσιονομικές, κοινωνικές κλπ - έχει κατορθώσει και "επιβιώνει" αναζητήστε την "παλιά" - προ κρίσης - Ευρώπη πίσω από αυτό το "κατόρθωμα". Πράγματι, υπό άλλες συνθήκες, θα ήταν αξιοθαύμαστη κι αξιοπερίεργη απλώς η επιβίωση - πολλώ δε μάλλον η ανάπτυξη - μιας χώρας η οποία για δεκαετίες μαστίζεται από σοβαρά εξωτερικά προβλήματα με τους γείτονές της, που σωρεύει χρέη, που δέχεται δεκάδες χιλιάδες λαθρομετανάστες ετησίως, χωρίς υποδομές, χωρίς κοινωνικό κράτος, με υψηλά ποσοστά διαφθοράς και αδιαφάνειας, χωρίς παραγωγικό ιστό και κυρίως με το συντριπτικό ποσοστό της ενέργειάς της να είναι εισαγόμενο. Αναμφίβολα, το "μηχάνημα" που κρατούσε την Ελλάδα στη "ζωή" ήταν τα ευρωπαϊκά κονδύλια, ζεστό χρήμα δηλαδή, αλλά και ευρύτερα η συμμετοχή στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα και στις παροχές του. Τα χαμηλά επιτόκια του ευρώ - όσο ήταν χαμηλά - επέτρεψαν την άνθηση της οικοδομής, την ενίσχυση του εμπορίου και του τουρισμού και εξ' αυτών τις θέσεις εργασίας. Δε θα απαριθμήσω τα οφέλη, για άλλους είναι προφανή και για άλλους όχι.
Αυτή η Ευρώπη λοιπόν τελείωσε. Όσοι πολιτικοί και πολίτες οραματίστηκαν ότι κάποτε θα ολοκληρωθεί το οικοδόμημα και επένδυσαν σ' αυτό, έχασαν. Όσοι οραματίστηκαν ότι κάποτε θα μπορούσαμε να "κοιμηθούμε ήσυχοι" ότι όλες οι υποθέσεις μας θα λύνονταν μαγικά από τους ισχυρούς Ευρωπαίους γελάστηκαν.
Λιγότερη Ευρώπη λοιπόν από αύριο, προς τέρψιν όσων επιχειρηματολόγησαν υπέρ άλλων εναλλακτικών δρόμων. Κι ας μην βιαστούν κάποιοι να απορήσουν:"Πως μιλάς για λιγότερη Ευρώπη, αφού υπάρχει το Μνημόνιο και ο Μηχανισμός Στήριξης και η Τρόικα; Υπάρχει πιο στενός ευρωπαϊκός κλοιός από κάτι τέτοιο;" Κι όμως. Το Μνημόνιο, όπως αποδεικνύεται, δεν είναι παρά ο "χάρτης εξόδου" από την Ευρωζώνη. Ένας μπούσουλας, ώστε να οδηγήσει μια οικονομία, ομαλά και χωρίς αναταράξεις για το τραπεζικό της σύστημα, από τη μια κατάσταση στην άλλη.
Κι αν η Ιρλανδία έχει την "εύκολη λύση" της αποχώρησης από το ευρώ και την προσχώρησή της στη Βρετανική στερλίνα, για την Ελλάδα, με τα παρόντα δεδομένα τουλάχιστον δεν υπάρχει μια ορατή εναλλακτική λύση.
Οι ενδείξεις προς αυτήν την κατεύθυνση γίνονται ολοένα και πιο ισχυρές. Ολόκληρη η φιλοσοφία του Μνημονίου στηρίζεται στην απλή αρχή της απορρόφησης του ρευστού από την αγορά, μέσω της υψηλής φορολόγησης και της ταυτόχρονης συρρίκνωσης του δημόσιου τομέα, ενώ παράλληλα περιορίζεται η πιστωτική επέκταση και το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων. Όλες οι "στρόφιγγες" που διοχετεύουν ρευστότητα στο εσωτερικό κλείνουν, προκειμένου να "εξαχθεί" το εναπομένον ρευστό μέσω της πληρωμής των τοκοχρεωλυσίων και των υποχρεώσεων κράτους και ιδιωτών στους εξωτερικούς πιστωτές. Το ΑΕΠ συρρικνώνεται ενώ ταυτόχρονα οι δανειακές υποχρεώσεις μέσω των υψηλών επιτοκίων αυξάνονται. Κατά συνέπεια - και με δεδομένο ότι μέχρι λήξης του Μνημονίου και των 110 δις του, η πρόσβαση στις αγορές είναι από ελάχιστη έως μηδενική - κάποια στιγμή το ρευστό υπό μορφήν "ευρώ" θα μας τελειώσει. Ή πιο σωστά, θα έχει "εξαχθεί" ομαλά από την εσωτερική αγορά.
Δεν μπορεί ακόμη να προβλέψει κανείς αν θα επιστρέψουμε στη δραχμή, αν θα δημιουργηθεί μια πιο "φτηνή" έκδοση του ευρώ για τις χώρες του Νότου, ή αν θα υπάρξει κάποιου είδους σύνδεση ελληνικού νομίσματος και ευρώ στα πρότυπα της πάλαι ποτέ ECU. Πάντως χρειαζόμαστε ένα "θαύμα" ή μια "έκπληξη" για να ανατραπεί αυτή η πορεία.
Η Ελλάδα και ιδίως την τελευταία εικοσαετία, ουσιαστικά επένδυσε - ίσως περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο κράτος - τα "ρέστα" της πάνω στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Ταύτισε την ίδια την ύπαρξή της με την ύπαρξη και την πορεία της Ενωμένης Ευρώπης, προεξοφλώντας την ολοκλήρωσή του οράματος σε κάποια μελλοντική χρονική στιγμή και ταυτόχρονα την επίλυση μικρών και μεγαλύτερων ζητημάτων της, εσωτερικών και διμερών.
Μέσα στο "κέλυφος" της Ενωμένης Ευρώπης, στον οραματικό αυτό αλλά ουτοπικό χώρο, όλα τα προβλήματα είτε θα είχαν επιλυθεί είτε θα είχαν "φορτωθεί" στις ευρωπαϊκές "πλάτες". Διμερή με την Τουρκία; Κάποια στιγμή θα τα αναλάμβανε η Ευρώπη, αφού τα σύνορά μας θα αποτελούσαν και Ευρωπαϊκά σύνορα. Διμερή με τις Βαλκανικές χώρες; Απλούστατα κι αυτά θα τα χειριζόμασταν μέσω Ευρώπης. Κάποια δε στιγμή, όλες οι "προβληματικές" για εμάς χώρες θα εντασσόντουσαν στην ΕΕ και θα "είχαμε το κεφάλι μας ήσυχο". Το απόλυτο όνειρο κάθε Έλληνα πολιτικού. Μια τέτοια εξέλιξη θα απελευθέρωνε κονδύλια από την Άμυνα ή την ανάγκη φύλαξης των συνόρων - βλέπετε το πρόβλημα των λαθρομεταναστών αυτομάτως θα το "παραλάμβανε" η Τουρκία- και θα επέτρεπε τη διοχέτευσή τους σε άλλους τομείς. Ακόμη και μέρος του πολιτικού κόστους των εγχώριων πολιτικών θα αναλάμβανε η "κακομοίρα" η Ευρώπη, αφού θα μπορούσε να επικαλείται κατά το δοκούν η εκάστοτε Κυβέρνηση ή πολιτική ηγεσία την αναγκαιότητα επιβολής του τάδε ή του δείνα νομοθετήματος ως υποχρεωτική ευρωπαϊκή ντιρεκτίβα.
Βρισκόμαστε προ εκπλήξεως. Η Ελλάδα πρέπει να (ξανα-) μάθει να ζει χωρίς τόση πολλή Ευρώπη. Κι αν μέχρι σήμερα είχατε αναρωτηθεί πως μια μικρή χώρα όπως η Ελλάδα με δυσθεώρητες και οφθαλμοφανείς αδυναμίες - οργανωτικές, δημοσιονομικές, κοινωνικές κλπ - έχει κατορθώσει και "επιβιώνει" αναζητήστε την "παλιά" - προ κρίσης - Ευρώπη πίσω από αυτό το "κατόρθωμα". Πράγματι, υπό άλλες συνθήκες, θα ήταν αξιοθαύμαστη κι αξιοπερίεργη απλώς η επιβίωση - πολλώ δε μάλλον η ανάπτυξη - μιας χώρας η οποία για δεκαετίες μαστίζεται από σοβαρά εξωτερικά προβλήματα με τους γείτονές της, που σωρεύει χρέη, που δέχεται δεκάδες χιλιάδες λαθρομετανάστες ετησίως, χωρίς υποδομές, χωρίς κοινωνικό κράτος, με υψηλά ποσοστά διαφθοράς και αδιαφάνειας, χωρίς παραγωγικό ιστό και κυρίως με το συντριπτικό ποσοστό της ενέργειάς της να είναι εισαγόμενο. Αναμφίβολα, το "μηχάνημα" που κρατούσε την Ελλάδα στη "ζωή" ήταν τα ευρωπαϊκά κονδύλια, ζεστό χρήμα δηλαδή, αλλά και ευρύτερα η συμμετοχή στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα και στις παροχές του. Τα χαμηλά επιτόκια του ευρώ - όσο ήταν χαμηλά - επέτρεψαν την άνθηση της οικοδομής, την ενίσχυση του εμπορίου και του τουρισμού και εξ' αυτών τις θέσεις εργασίας. Δε θα απαριθμήσω τα οφέλη, για άλλους είναι προφανή και για άλλους όχι.
Αυτή η Ευρώπη λοιπόν τελείωσε. Όσοι πολιτικοί και πολίτες οραματίστηκαν ότι κάποτε θα ολοκληρωθεί το οικοδόμημα και επένδυσαν σ' αυτό, έχασαν. Όσοι οραματίστηκαν ότι κάποτε θα μπορούσαμε να "κοιμηθούμε ήσυχοι" ότι όλες οι υποθέσεις μας θα λύνονταν μαγικά από τους ισχυρούς Ευρωπαίους γελάστηκαν.
Λιγότερη Ευρώπη λοιπόν από αύριο, προς τέρψιν όσων επιχειρηματολόγησαν υπέρ άλλων εναλλακτικών δρόμων. Κι ας μην βιαστούν κάποιοι να απορήσουν:"Πως μιλάς για λιγότερη Ευρώπη, αφού υπάρχει το Μνημόνιο και ο Μηχανισμός Στήριξης και η Τρόικα; Υπάρχει πιο στενός ευρωπαϊκός κλοιός από κάτι τέτοιο;" Κι όμως. Το Μνημόνιο, όπως αποδεικνύεται, δεν είναι παρά ο "χάρτης εξόδου" από την Ευρωζώνη. Ένας μπούσουλας, ώστε να οδηγήσει μια οικονομία, ομαλά και χωρίς αναταράξεις για το τραπεζικό της σύστημα, από τη μια κατάσταση στην άλλη.
Κι αν η Ιρλανδία έχει την "εύκολη λύση" της αποχώρησης από το ευρώ και την προσχώρησή της στη Βρετανική στερλίνα, για την Ελλάδα, με τα παρόντα δεδομένα τουλάχιστον δεν υπάρχει μια ορατή εναλλακτική λύση.
Οι ενδείξεις προς αυτήν την κατεύθυνση γίνονται ολοένα και πιο ισχυρές. Ολόκληρη η φιλοσοφία του Μνημονίου στηρίζεται στην απλή αρχή της απορρόφησης του ρευστού από την αγορά, μέσω της υψηλής φορολόγησης και της ταυτόχρονης συρρίκνωσης του δημόσιου τομέα, ενώ παράλληλα περιορίζεται η πιστωτική επέκταση και το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων. Όλες οι "στρόφιγγες" που διοχετεύουν ρευστότητα στο εσωτερικό κλείνουν, προκειμένου να "εξαχθεί" το εναπομένον ρευστό μέσω της πληρωμής των τοκοχρεωλυσίων και των υποχρεώσεων κράτους και ιδιωτών στους εξωτερικούς πιστωτές. Το ΑΕΠ συρρικνώνεται ενώ ταυτόχρονα οι δανειακές υποχρεώσεις μέσω των υψηλών επιτοκίων αυξάνονται. Κατά συνέπεια - και με δεδομένο ότι μέχρι λήξης του Μνημονίου και των 110 δις του, η πρόσβαση στις αγορές είναι από ελάχιστη έως μηδενική - κάποια στιγμή το ρευστό υπό μορφήν "ευρώ" θα μας τελειώσει. Ή πιο σωστά, θα έχει "εξαχθεί" ομαλά από την εσωτερική αγορά.
Δεν μπορεί ακόμη να προβλέψει κανείς αν θα επιστρέψουμε στη δραχμή, αν θα δημιουργηθεί μια πιο "φτηνή" έκδοση του ευρώ για τις χώρες του Νότου, ή αν θα υπάρξει κάποιου είδους σύνδεση ελληνικού νομίσματος και ευρώ στα πρότυπα της πάλαι ποτέ ECU. Πάντως χρειαζόμαστε ένα "θαύμα" ή μια "έκπληξη" για να ανατραπεί αυτή η πορεία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου