Σου φαίνεται η σύγκριση άστοχη ή άσχετη; Κι όμως. Αν εμβαθύνεις λίγο στην σύγχρονη ελληνική - κι όχι μόνο - πραγματικότητα, θα διαπιστώσεις μια απλή αλήθεια: η εποχή της Δημοκρατίας παρήλθε κι έδωσε τη θέση της στο "πολίτευμα των αγορών". Ακραία θέση; Όχι και τόσο.
Δεν πραγματεύομαι το ζήτημα από τη θεωρητική του όψη. Αν η δημοκρατία μας δηλαδή είναι και παραμένει αστική. Εξετάζω την αμιγώς πρακτική του πλευρά. Ψηφίζει ο πολίτης τους αντιπροσώπους του, εκλέγεται μια καθόλα νόμιμη Κυβέρνηση και η χώρα πορεύεται με βάση τη βούληση των πολλών. Όλα ωραία και καλά, μέσα στη γλυκερή "ρουτίνα" της Δημοκρατίας, με τα σκαμπανεβάσματα, το διάλογο, ενίοτε τη σκληρή αντιπαράθεση αλλά υπό το πλαίσιο της κοινής αντίληψης ότι το σύνολο των αποφάσεων εδράζεται στη λαϊκή βούληση της πλειοψηφίας. Κράτος δικαίου κι όλα τα συναφή. Πίσω από όλα "κρύβεται" η δύναμη του ψηφοδελτίου. Της έκφρασης δηλαδή της γνώμης του απλού πολίτη και δεν θα προχωρήσω άλλο γιατί θα γίνω κοινότοπος.
Τι άλλαξε;
Αν παρατήρησες, πέρα από την οικονομική διάσταση της κρίσης και σαφώς ακόμη πιο πέρα από την πολιτική, οι πιο σημαντικές αποφάσεις και νομοθετήματα της πρόσφατης ιστορίας μας υπαγορεύθηκαν όχι από τη βούληση των πολιτών αλλά από τις επιταγές των αγορών.
Είχε αποφασίσει - δημοκρατικότατα - η όποια Κυβέρνηση να μισθοδοτεί με συγκεκριμένο ποσό τους υπαλλήλους της; Ε, τώρα δεν μπορεί να το κάνει. Είχαν νομοθετηθεί με όλους τους τύπους το ωράριο, οι συνθήκες εργασίας, οι προδιαγραφές της περίθαλψης και τόσα άλλα; Ε, όλα αυτά άλλαξαν. Κι εδώ δεν θα προχωρήσω άλλο γιατί θα γίνω καταστροφολόγος. Απλά θα επισημάνω ότι όλα αυτά και άλλα στο μέλλον θα αλλάξουν προς την κατεύθυνση που υποδεικνύουν οι αγορές κι όχι προς τα εκεί που ψηφίζουν οι πολίτες.
Ακόμη κι ο Γιώργος δεν σου έχε πει ότι άλλο πρόγραμμα ήθελε να ακολουθήσει κι άλλο είναι υποχρεωμένος να εφαρμόσει εξαιτίας των αγορών; Και - αν το σκεφτούμε λογικά - δεν έχει κανένα λόγο να σε εξαπατήσει σ' αυτό. Ναι κάθε κόμμα, Κυβέρνηση και Πρωθυπουργός θα ήταν ευτυχής αν μπορούσε να διατηρηθεί στην εξουσία κρατώντας τους πολίτες τεχνητά ή πραγματικά σε κατάσταση ευφορίας, ακόμη κι αν δεχτούμε τη λογική της "κομματικής ταυτότητας", δηλαδή θα ήταν ακόμη πιο ευτυχής αν μπορούσε να ευνοήσει τους "δικούς του". Κι όμως ούτε αυτό δεν μπορεί.
Κι όλα αυτά γιατί; Μα για τους γνωστούς λόγους, τον εξής έναν: την ζωτική ανάγκη παραμονής στο ευρωνόμισμα. Από εκεί ξεκινούν όλα. Κι ο δανεισμός - λόγω των μέχρι πρότινος χαμηλών επιτοκίων που συνόδευαν το κοινό νόμισμα - και η κρίση, απ' όπου δεν μπορείς να ξεφύγεις υποτιμώντας το εθνικό νόμισμα κι ένα σωρό άλλα. Για να γίνει απολύτως σαφές το ζήτημα, προηγούμενες Κυβερνήσεις σε ανάλογες περιπτώσεις απλά τράβαγαν μια υποτιμησάρα στη δραχμή και "πήγαιναν για ύπνο", όπως ήταν η έκφραση της εποχής. Καλό ή κακό; Εξαρτάται από την ερμηνεία που δίνει ο καθείς και αυτή η ερμηνεία είναι κυρίως πολιτική και λιγότερο οικονομική.
Στην πράξη όμως, το συμπέρασμα είναι ότι η ψήφος - η έκφραση της βούλησης δηλαδή του πολίτη - δεν αποτελεί πλέον το μοναδικό συστατικό "νομιμοποίησης" των αποφάσεων της εκάστοτε Κυβέρνησης. Δυστυχώς, ή ευτυχώς κατ' άλλους, χρειάζεται η σύμφωνη "βούληση" των αγορών. Σε κάποιες περιπτώσεις δε η άποψη των αγορών αποτελεί και το μοναδικό εφαλτήριο πολιτικών ή οικονομικών αποφάσεων χωρίς καν να λαμβάνεται υπόψη η βούληση των πολιτών.
Κι εδώ έρχεται το πιο καλό κομμάτι της υπόθεσης: ποιοι είναι οι "αγορές"; Πολύ απλά όλοι οι πολίτες. Είτε άμεσα είτε έμμεσα οι πολίτες και οι αποταμιεύσεις τους σε οποιαδήποτε μορφή "συναποφασίζουν" ως οικονομικές οντότητες πλέον και χωρίς τον εξωτερικό τύπο της δημοκρατικής διαδικασίας, για το μέλλον τους. Όσο κι αν οι ίδιοι οι πολίτες αναζητούν "αόρατες δυνάμεις της αγοράς" στην πραγματικότητα οι ίδιοι καθορίζουν το οικονομικό περιβάλλον που με τη σειρά του επιβάλλει την κατεύθυνση -και - των πολιτικών πραγμάτων.
Κι αν όλα τα παραπάνω τελικά σου φάνηκαν σαν το "αυγό του Κολόμβου" ή ωσάν το άρθρο να "έκρουσε ανοικτές θύρες", τις συνέπειες αυτού του τύπου "νέου πολιτεύματος" θα αισθανθούμε σύντομα κι εδώ. Η υποκατάσταση της Δημοκρατίας όπως την γνωρίζαμε από ένα ιδιότυπο "οικονομικό πολίτευμα" όπου το αγωνιώδες ερώτημα το βράδυ των εκλογών "πόσο πήρε το πρώτο κόμμα" υποκαθίσταται από το εξίσου αγωνιώδες "που είναι σήμερα τα spreads" οδηγεί σε εντελώς νέα δεδομένα. Ο πολίτης πλέον "ψηφίζει" κάθε μέρα, κάθε λεπτό μέσω των συναλλαγών του και μέσω των οικονομικών του δραστηριοτήτων. Κάθε ευρώ ανάλογα με το που κατευθύνεται, υπαγορεύει πολιτικές αποφάσεις, δρομολογεί εξελίξεις και εφοδιάζει τον πολίτη με απίστευτη ισχύ. Και η ισχύς ανάλογα με τον τρόπο που τη διαχειρίζεται κανείς μπορεί να έχει ανεξέλεγκτα αποτελέσματα.
Δεν πραγματεύομαι το ζήτημα από τη θεωρητική του όψη. Αν η δημοκρατία μας δηλαδή είναι και παραμένει αστική. Εξετάζω την αμιγώς πρακτική του πλευρά. Ψηφίζει ο πολίτης τους αντιπροσώπους του, εκλέγεται μια καθόλα νόμιμη Κυβέρνηση και η χώρα πορεύεται με βάση τη βούληση των πολλών. Όλα ωραία και καλά, μέσα στη γλυκερή "ρουτίνα" της Δημοκρατίας, με τα σκαμπανεβάσματα, το διάλογο, ενίοτε τη σκληρή αντιπαράθεση αλλά υπό το πλαίσιο της κοινής αντίληψης ότι το σύνολο των αποφάσεων εδράζεται στη λαϊκή βούληση της πλειοψηφίας. Κράτος δικαίου κι όλα τα συναφή. Πίσω από όλα "κρύβεται" η δύναμη του ψηφοδελτίου. Της έκφρασης δηλαδή της γνώμης του απλού πολίτη και δεν θα προχωρήσω άλλο γιατί θα γίνω κοινότοπος.
Τι άλλαξε;
Αν παρατήρησες, πέρα από την οικονομική διάσταση της κρίσης και σαφώς ακόμη πιο πέρα από την πολιτική, οι πιο σημαντικές αποφάσεις και νομοθετήματα της πρόσφατης ιστορίας μας υπαγορεύθηκαν όχι από τη βούληση των πολιτών αλλά από τις επιταγές των αγορών.
Είχε αποφασίσει - δημοκρατικότατα - η όποια Κυβέρνηση να μισθοδοτεί με συγκεκριμένο ποσό τους υπαλλήλους της; Ε, τώρα δεν μπορεί να το κάνει. Είχαν νομοθετηθεί με όλους τους τύπους το ωράριο, οι συνθήκες εργασίας, οι προδιαγραφές της περίθαλψης και τόσα άλλα; Ε, όλα αυτά άλλαξαν. Κι εδώ δεν θα προχωρήσω άλλο γιατί θα γίνω καταστροφολόγος. Απλά θα επισημάνω ότι όλα αυτά και άλλα στο μέλλον θα αλλάξουν προς την κατεύθυνση που υποδεικνύουν οι αγορές κι όχι προς τα εκεί που ψηφίζουν οι πολίτες.
Ακόμη κι ο Γιώργος δεν σου έχε πει ότι άλλο πρόγραμμα ήθελε να ακολουθήσει κι άλλο είναι υποχρεωμένος να εφαρμόσει εξαιτίας των αγορών; Και - αν το σκεφτούμε λογικά - δεν έχει κανένα λόγο να σε εξαπατήσει σ' αυτό. Ναι κάθε κόμμα, Κυβέρνηση και Πρωθυπουργός θα ήταν ευτυχής αν μπορούσε να διατηρηθεί στην εξουσία κρατώντας τους πολίτες τεχνητά ή πραγματικά σε κατάσταση ευφορίας, ακόμη κι αν δεχτούμε τη λογική της "κομματικής ταυτότητας", δηλαδή θα ήταν ακόμη πιο ευτυχής αν μπορούσε να ευνοήσει τους "δικούς του". Κι όμως ούτε αυτό δεν μπορεί.
Κι όλα αυτά γιατί; Μα για τους γνωστούς λόγους, τον εξής έναν: την ζωτική ανάγκη παραμονής στο ευρωνόμισμα. Από εκεί ξεκινούν όλα. Κι ο δανεισμός - λόγω των μέχρι πρότινος χαμηλών επιτοκίων που συνόδευαν το κοινό νόμισμα - και η κρίση, απ' όπου δεν μπορείς να ξεφύγεις υποτιμώντας το εθνικό νόμισμα κι ένα σωρό άλλα. Για να γίνει απολύτως σαφές το ζήτημα, προηγούμενες Κυβερνήσεις σε ανάλογες περιπτώσεις απλά τράβαγαν μια υποτιμησάρα στη δραχμή και "πήγαιναν για ύπνο", όπως ήταν η έκφραση της εποχής. Καλό ή κακό; Εξαρτάται από την ερμηνεία που δίνει ο καθείς και αυτή η ερμηνεία είναι κυρίως πολιτική και λιγότερο οικονομική.
Στην πράξη όμως, το συμπέρασμα είναι ότι η ψήφος - η έκφραση της βούλησης δηλαδή του πολίτη - δεν αποτελεί πλέον το μοναδικό συστατικό "νομιμοποίησης" των αποφάσεων της εκάστοτε Κυβέρνησης. Δυστυχώς, ή ευτυχώς κατ' άλλους, χρειάζεται η σύμφωνη "βούληση" των αγορών. Σε κάποιες περιπτώσεις δε η άποψη των αγορών αποτελεί και το μοναδικό εφαλτήριο πολιτικών ή οικονομικών αποφάσεων χωρίς καν να λαμβάνεται υπόψη η βούληση των πολιτών.
Κι εδώ έρχεται το πιο καλό κομμάτι της υπόθεσης: ποιοι είναι οι "αγορές"; Πολύ απλά όλοι οι πολίτες. Είτε άμεσα είτε έμμεσα οι πολίτες και οι αποταμιεύσεις τους σε οποιαδήποτε μορφή "συναποφασίζουν" ως οικονομικές οντότητες πλέον και χωρίς τον εξωτερικό τύπο της δημοκρατικής διαδικασίας, για το μέλλον τους. Όσο κι αν οι ίδιοι οι πολίτες αναζητούν "αόρατες δυνάμεις της αγοράς" στην πραγματικότητα οι ίδιοι καθορίζουν το οικονομικό περιβάλλον που με τη σειρά του επιβάλλει την κατεύθυνση -και - των πολιτικών πραγμάτων.
Κι αν όλα τα παραπάνω τελικά σου φάνηκαν σαν το "αυγό του Κολόμβου" ή ωσάν το άρθρο να "έκρουσε ανοικτές θύρες", τις συνέπειες αυτού του τύπου "νέου πολιτεύματος" θα αισθανθούμε σύντομα κι εδώ. Η υποκατάσταση της Δημοκρατίας όπως την γνωρίζαμε από ένα ιδιότυπο "οικονομικό πολίτευμα" όπου το αγωνιώδες ερώτημα το βράδυ των εκλογών "πόσο πήρε το πρώτο κόμμα" υποκαθίσταται από το εξίσου αγωνιώδες "που είναι σήμερα τα spreads" οδηγεί σε εντελώς νέα δεδομένα. Ο πολίτης πλέον "ψηφίζει" κάθε μέρα, κάθε λεπτό μέσω των συναλλαγών του και μέσω των οικονομικών του δραστηριοτήτων. Κάθε ευρώ ανάλογα με το που κατευθύνεται, υπαγορεύει πολιτικές αποφάσεις, δρομολογεί εξελίξεις και εφοδιάζει τον πολίτη με απίστευτη ισχύ. Και η ισχύς ανάλογα με τον τρόπο που τη διαχειρίζεται κανείς μπορεί να έχει ανεξέλεγκτα αποτελέσματα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου