Φεύγοντας για λίγο από την επικαιρότητα, θα επιχειρήσουμε μια σύντομη ανάλυση των δομικών μεταβολών που καταγράφηκαν στην ελληνική κοινωνία, σε μια προσπάθεια να σκιαγραφήσουμε τον κεντρικό κορμό του εκλογικού σώματος. Από το δεύτερο μισό της δεκαετίας του '90, ο Κώστας Σημίτης κυριάρχησε στο πολιτικό σκηνικό, με κεντρικό στοιχείο της πολιτικής του τον εκσυγχρονισμό. Ο τομέας που έκανε πιο αισθητή την παρουσία του ο, κατά Σημίτη, εκσυγχρονισμός δεν ήταν άλλος από αυτόν της οικονομίας, αφήνοντας στην Ελλάδα τα αποτυπώματά του μέχρι και σήμερα. Η εισαγωγή του ευρώ, το χρηματιστήριο, η υπερχρέωση των νοικοκυριών-εξαιτίας των χαμηλών επιτοκίων-η θεμελίωση σημαντικών έργων στη χώρα ακόμη και η ανάληψη των Ολυμπιακών Αγώνων, ήταν αποτελέσματα μιας λογιστικής θεώρησης της πολιτικής και κατ' επέκταση και της κοινωνικής ζωής. Ανεξάρτητα αν τα παραπάνω αποτιμώνται ως θετικά ή αρνητικά-κατά περίπτωση ή συνολικά- αναμφισβήτητα εισήγαγαν μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας σε μια διαφορετική αντίληψη και στάση ζωής. Σταδιακά, διαμορφώθηκε ένα εντελώς διαφορετικό οικονομικό προφίλ για το μέσο Έλληνα, όπου η ευημερία συναρτάται όχι μόνο με την εργασία ή τα περιουσιακά στοιχεία αλλά και από τις αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τις Τράπεζες και μια σειρά πλήθους εξωγενών παραγόντων. Εν ολίγοις, αποτέλεσμα της οικονομικής πολιτικής Σημίτη ήταν όντως η βελτίωση των οικονομικών δεικτών αλλά ταυτόχρονα και η ενίσχυση της ευαισθησίας αυτών, όντας υποκείμενοι σε ποικίλες επιδράσεις. Έτσι, έχουμε την απίστευτη-για τα καθ' ημάς δεδομένα-εικόνα, εξαιρετικά όμως περιγραφική: ο μέσος Έλληνας δεν ανησυχεί πλέον αν θα του αυξήσει το ενοίκιο ο ιδιοκτήτης του σπιτιού του αλλά αν θα αυξήσει τα επιτόκια η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και ως εκ τούτου αν θα αυξηθεί η δόση του στεγαστικού του δανείου (παγκοσμιοποίηση!). Συγκροτήθηκε έτσι μια ιδιότυπη αλλά εξαιρετικά ευρεία κοινωνική ομάδα Ελλήνων, που διαπερνά ολόκληρο το πολιτικό φάσμα, στο μέσο της εισοδηματικής κλίμακας, με κοινό χαρακτηριστικό την απαίτηση οικονομικής και κοινωνικής σταθερότητας, εφόσον από αυτά εξαρτάται η ευημερία των μελών της. Αυτήν την κοινωνική ομάδα ονομάζουμε "μεσαίο χώρο". Ηλικιακά, μόλις που αγγίζει τη "γενιά του Πολυτεχνείου". Δεν προσδιορίζεται από ισχυρές ιστορικές καταβολές, δεν μετείχε σε κρίσιμες ιστορικές περιόδους. Δεν διαθέτει ιδεολογικά αποθέματα ικανά να την μετακινήσουν σε ακραίες κομματικές περιοχές. Σίγουρα έχει πολιτική άποψη, αλλά προτιμά έναν αξιόπιστο διαχειριστή από έναν εμπνευσμένο ηγέτη. Σε αυτό το χρονικό σημείο έκανε την εμφάνισή του ο Κώστας Καραμανλής.
Ο νυν Πρωθυπουργός αξιοποίησε, σχετικά γρήγορα, δύο ζητήματα: την αναγνώριση, από μέρους του, της πραγματικότητας του "μεσαίου χώρου" και την εκ των πραγμάτων ύπαρξη της "σκοτεινής πλευράς" της οικονομικής πολιτικής του κ. Σημίτη. Η "σκοτεινή πλευρά" δεν ήταν άλλη από εκείνη στην οποία συσσωρεύθηκε το αποτέλεσμα της ιδιοτελούς διαχείρισης μέρους της "εκσυγχρονιστικής" λογιστικής. Ο Κώστας Καραμανλής έδειξε στο "μεσαίο χώρο" αυτήν τη "σκοτεινή πλευρά". Δεν έχει σημασία αν μπόρεσε να τη φωτίσει για να τη δείξει. Δεν έχει σημασία αν όντως υπήρξαν πρόσωπα από το χώρο του ΠΑΣΟΚ που άσκησαν την εξουσία για να αποκτήσουν οικονομική και πολιτική ισχύ. Επικοινωνιακά, καταγράφηκε ανεξίτηλα στη συνείδηση των πολιτών του "μεσαίου χώρου" ο κίνδυνος που δυνητικά προερχόταν από αυτήν την κατεύθυνση. Από την άλλη ο κ. Καραμανλής κατόρθωσε να αναδειχθεί ως ο ικανός και αξιόπιστος θεματοφύλακας της σταθερότητας και της χρηστής διακυβέρνησης. Μετασχημάτισε τον εαυτό του και το κόμμα του σε αυτό ακριβώς που επιθυμούσε η κυρίαρχη κοινωνική ομάδα. Απο-ιδεολογικοποίησε την προεκλογική εκστρατεία, προβάλλοντας ως συνθήματα ό,τι σεμνό, ταπεινό και ήπιο. Αυτά παράγει ως πολιτική. Οπωσδήποτε, επιθυμεί να καταγράψει υπέρ του και άλλα θετικά σημεία: μεταρρυθμίσεις, συνταγματική αναθεώρηση, ασφαλιστικό. Τίποτα όμως χωρίς να το διοχετεύσει από το βασικό κανάλι της συνταγής της επιτυχίας του. Αν δεν υιοθετείται από το "μεσαίο χώρο" αποδυναμώνεται ή αποσύρεται.
Κάπου εδώ μας προέκυψε το Ζάππειο και ο Ευάγγελος Βενιζέλος. Κεντρικό επιχείρημα του υποψηφίου προέδρου του ΠΑΣΟΚ είναι η αδυναμία του κ. Παπανδρέου να αντιπαρατεθεί επιτυχώς με τον κ. Καραμανλή, ενώ αντίθετα θεωρεί πως ο ίδιος διαθέτει αυτήν τη δυνατότητα. Δεν προσδιορίζει τη δική του πρόταση με ιδεολογικούς ή πολιτικούς όρους. Επικεντρώνεται στο προφίλ του Πρωθυπουργού, θεωρώντας ότι αυτό είναι το εμπόδιο που φράσσει το δρόμο του ΠΑΣΟΚ προς την εξουσία. Κατά συνέπεια, πρεσβεύει πως αυτό που μπορεί-ή πρέπει- να εξασκήσει καλύτερα από τον κ. Καραμανλή και έτσι να τον ανατρέψει από το βάθρο του, δεν είναι παρά η διαχείριση του "μεσαίου χώρου".
Επ΄αυτού, μπορούμε να διατυπώσουμε δύο παρατηρήσεις: Οι κοινωνικές ομάδες δεν είναι ακίνητες και αδρανείς οντότητες στο χρόνο. Θεωρούμε, όπως μπορεί κανείς να αναγνώσει και από το εκλογικό αποτέλεσμα, πως ο "μεσαίος χώρος" μετεξελίχθηκε και δεν θα είναι εφικτό να απευθυνθεί κανείς σε αυτόν με όρους της δεκαετίας του '90. Πράγματι, ο κ. Καραμανλής το έκανε και πάλι, κατά την πρόσφατη εκλογική αναμέτρηση, με οριακά αποτελέσματα όπως αποδείχθηκε. Στην ατζέντα αυτής της κοινωνικής ομάδας μάλλον αρχίζουν να προστίθενται και νέα ζητήματα, με το περιβάλλον και την ποιότητα ζωής να είναι κάποια από αυτά που θα μπορούσε κανείς να σκεφθεί. Η δεύτερη παρατήρησή μας αφορά στη στάση των πιο "ενεργών" πολιτικά ομάδων ή ρευμάτων απέναντι στο "όλον ΠΑΣΟΚ". Το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης όχι μόνο δεν κατόρθωσε να προσεταιριστεί το "μεσαίο χώρο"-στοιχείο απαραίτητο για την εκλογική νίκη- αλλά απώλεσε επιπλέον και τις ομάδες εκείνες που εμφανίζονται ως οι πλέον "ευκίνητες" μεταξύ των πολιτικών επιλογών, κυρίως προς τα αριστερά του. Εκτιμάμε ότι σε αυτή τη γραμμή σκέψης εδράζεται το φαινόμενο της αντίφασης που καταγράφεται στις τελευταίες δημοσκοπήσεις αναφορικά με την εκλογή προέδρου στο ΠΑΣΟΚ: ναι στον κ. Παπανδρέου για αρχηγό του κόμματος ναι στον κ. Βενιζέλο για υποψήφιο Πρωθυπουργό. Αρχίζει να διαφαίνεται πως η διάσταση στην κορυφή του κινήματος βρίσκεται σε πλήρη ευθυγράμμιση με αντίστοιχη διάσταση στη βάση.
Ο νυν Πρωθυπουργός αξιοποίησε, σχετικά γρήγορα, δύο ζητήματα: την αναγνώριση, από μέρους του, της πραγματικότητας του "μεσαίου χώρου" και την εκ των πραγμάτων ύπαρξη της "σκοτεινής πλευράς" της οικονομικής πολιτικής του κ. Σημίτη. Η "σκοτεινή πλευρά" δεν ήταν άλλη από εκείνη στην οποία συσσωρεύθηκε το αποτέλεσμα της ιδιοτελούς διαχείρισης μέρους της "εκσυγχρονιστικής" λογιστικής. Ο Κώστας Καραμανλής έδειξε στο "μεσαίο χώρο" αυτήν τη "σκοτεινή πλευρά". Δεν έχει σημασία αν μπόρεσε να τη φωτίσει για να τη δείξει. Δεν έχει σημασία αν όντως υπήρξαν πρόσωπα από το χώρο του ΠΑΣΟΚ που άσκησαν την εξουσία για να αποκτήσουν οικονομική και πολιτική ισχύ. Επικοινωνιακά, καταγράφηκε ανεξίτηλα στη συνείδηση των πολιτών του "μεσαίου χώρου" ο κίνδυνος που δυνητικά προερχόταν από αυτήν την κατεύθυνση. Από την άλλη ο κ. Καραμανλής κατόρθωσε να αναδειχθεί ως ο ικανός και αξιόπιστος θεματοφύλακας της σταθερότητας και της χρηστής διακυβέρνησης. Μετασχημάτισε τον εαυτό του και το κόμμα του σε αυτό ακριβώς που επιθυμούσε η κυρίαρχη κοινωνική ομάδα. Απο-ιδεολογικοποίησε την προεκλογική εκστρατεία, προβάλλοντας ως συνθήματα ό,τι σεμνό, ταπεινό και ήπιο. Αυτά παράγει ως πολιτική. Οπωσδήποτε, επιθυμεί να καταγράψει υπέρ του και άλλα θετικά σημεία: μεταρρυθμίσεις, συνταγματική αναθεώρηση, ασφαλιστικό. Τίποτα όμως χωρίς να το διοχετεύσει από το βασικό κανάλι της συνταγής της επιτυχίας του. Αν δεν υιοθετείται από το "μεσαίο χώρο" αποδυναμώνεται ή αποσύρεται.
Κάπου εδώ μας προέκυψε το Ζάππειο και ο Ευάγγελος Βενιζέλος. Κεντρικό επιχείρημα του υποψηφίου προέδρου του ΠΑΣΟΚ είναι η αδυναμία του κ. Παπανδρέου να αντιπαρατεθεί επιτυχώς με τον κ. Καραμανλή, ενώ αντίθετα θεωρεί πως ο ίδιος διαθέτει αυτήν τη δυνατότητα. Δεν προσδιορίζει τη δική του πρόταση με ιδεολογικούς ή πολιτικούς όρους. Επικεντρώνεται στο προφίλ του Πρωθυπουργού, θεωρώντας ότι αυτό είναι το εμπόδιο που φράσσει το δρόμο του ΠΑΣΟΚ προς την εξουσία. Κατά συνέπεια, πρεσβεύει πως αυτό που μπορεί-ή πρέπει- να εξασκήσει καλύτερα από τον κ. Καραμανλή και έτσι να τον ανατρέψει από το βάθρο του, δεν είναι παρά η διαχείριση του "μεσαίου χώρου".
Επ΄αυτού, μπορούμε να διατυπώσουμε δύο παρατηρήσεις: Οι κοινωνικές ομάδες δεν είναι ακίνητες και αδρανείς οντότητες στο χρόνο. Θεωρούμε, όπως μπορεί κανείς να αναγνώσει και από το εκλογικό αποτέλεσμα, πως ο "μεσαίος χώρος" μετεξελίχθηκε και δεν θα είναι εφικτό να απευθυνθεί κανείς σε αυτόν με όρους της δεκαετίας του '90. Πράγματι, ο κ. Καραμανλής το έκανε και πάλι, κατά την πρόσφατη εκλογική αναμέτρηση, με οριακά αποτελέσματα όπως αποδείχθηκε. Στην ατζέντα αυτής της κοινωνικής ομάδας μάλλον αρχίζουν να προστίθενται και νέα ζητήματα, με το περιβάλλον και την ποιότητα ζωής να είναι κάποια από αυτά που θα μπορούσε κανείς να σκεφθεί. Η δεύτερη παρατήρησή μας αφορά στη στάση των πιο "ενεργών" πολιτικά ομάδων ή ρευμάτων απέναντι στο "όλον ΠΑΣΟΚ". Το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης όχι μόνο δεν κατόρθωσε να προσεταιριστεί το "μεσαίο χώρο"-στοιχείο απαραίτητο για την εκλογική νίκη- αλλά απώλεσε επιπλέον και τις ομάδες εκείνες που εμφανίζονται ως οι πλέον "ευκίνητες" μεταξύ των πολιτικών επιλογών, κυρίως προς τα αριστερά του. Εκτιμάμε ότι σε αυτή τη γραμμή σκέψης εδράζεται το φαινόμενο της αντίφασης που καταγράφεται στις τελευταίες δημοσκοπήσεις αναφορικά με την εκλογή προέδρου στο ΠΑΣΟΚ: ναι στον κ. Παπανδρέου για αρχηγό του κόμματος ναι στον κ. Βενιζέλο για υποψήφιο Πρωθυπουργό. Αρχίζει να διαφαίνεται πως η διάσταση στην κορυφή του κινήματος βρίσκεται σε πλήρη ευθυγράμμιση με αντίστοιχη διάσταση στη βάση.
Technorati Tags: ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, Σημίτης, Καραμανλής, Παπανδρέου, Βενιζέλος
Powered by ScribeFire.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου