Η Ώρα της "Κοινωνικής Μηχανικής"

Ο όρος είναι παραπλανητικός. Το διευκρινίζουμε εξ' αρχής ώστε να μην υπάρξει καμιά παρανόηση. Από τη wikipedia διαβάζουμε ότι: "Social engineering is a collection of techniques used to manipulate people into performing actions or divulging confidential information. While similar to a confidence trick or simple fraud,
the term typically applies to trickery for information gathering or
computer system access and in most cases the attacker never comes
face-to-face with the victim.".
Εμείς σε αυτό άρθρο θα κρατήσουμε μόνο το πρώτο κομμάτι του ορισμού, εκείνο δηλαδή που αφορά στις διάφορες τεχνικές προκειμένου να "χειρίζεται" κανείς την κοινή γνώμη ώστε αυτή να δρα σύμφωνα με τη βούληση του ασκούντος την "κοινωνική μηχανική".
Θα αναρωτηθεί κανείς τη χρησιμότητα της αναφοράς ενός τέτοιου όρου, δανεισμένου από τον επιστημονικό τομέα της ασφάλειας υπολογιστικών συστημάτων, με διαφορετικό μάλιστα περιεχόμενο, σε ένα ιστολόγιο πολιτικής επικοινωνίας. Ο λόγος είναι απλός. Θεωρούμε ότι οι επιλογές της κυβέρνησης στον επικοινωνιακό τομέα, κατά την τρέχουσα περίοδο, είναι εξαιρετικά περιορισμένες. Μολονότι το κυβερνών κόμμα δείχνει να διατηρεί την πρώτη θέση των δημοσκοπήσεων και ταυτόχρονα η εικόνα του Πρωθυπουργού να εμφανίζεται κατά το μάλλον ή ήτον αλώβητη από τις διαδοχικές κρίσεις (ομόλογα, πυρκαϊές, Μαγγίνας, Ζαχόπουλος, Κουκοδήμος για να θυμηθούμε λίγες μόνο, κάνοντας μια κωδικοποιημένη αναφορά), εντούτοις ο πολιτικός χρόνος φαίνεται να έχει σταματήσει. Το εκλογικό σώμα δεν λαμβάνει μηνύματα παραγωγής κρίσεων από άλλη πηγή, παρά μόνον από το κυβερνητικό στρατόπεδο. Μέχρι στιγμής δεν έχει αποτυπωθεί αυτή η εικόνα στα δημοσκοπικά ευρήματα, όμως οι μεταβολές των τάσεων του εκλογικού σώματος είναι μακρές -μια βραχυπρόθεσμη αλλαγή τάσης θα καταγραφεί μετά από 3 ίσως και 6 μήνες-και εκδηλώνονται απότομα. Συνεπώς, εάν η Κυβέρνηση εξακολουθεί να βρίσκεται στο επίκεντρο της αρνητικής δημοσιότητας και με δεδομένο ότι υπάρχει ακόμη δυναμικό κρίσεων στον ορίζοντα, είναι σχεδόν βέβαιον ότι στο εγγύς μέλλον η αρνητική εικόνα θα καταμετρηθεί και θα απεικονισθεί. Επίσης, θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι κρίσεις στα κόμματα της αντιπολίτευσης δεν αντιμετωπίζονται με την ίδια βαρύτητα από τους πολίτες, όσο εκείνες που πηγάζουν από την κεντρική εξουσία. Οι τριγμοί από τις "δονήσεις" που έχουν ως επίκεντρο το κυβερνών κόμμα ή το κεντρικό σύστημα εξουσίας προκαλούν συναισθήματα ανασφάλειας σε ευρύτερες ομάδες πολιτών που είναι δυνατόν να βρίσκονται ακόμη και εκτός της πολιτικής εμβέλειας της ΝΔ.
Επιπλέον αρνητικοί παράγοντες στην ήδη δυσχερή, επικοινωνιακά, θέση της ΝΔ είναι δύο επερχόμενα γεγονότα των οποίων την εξέλιξη δεν μπορεί να ελέγξει:το συνέδριο του ΠΑΣΟΚ και η εκλογή αρχηγού στο ΣΥΡΙΖΑ. Αυτά τα δύο γεγονότα πρόκειται να μονοπωλήσουν το ενδιαφέρον των πολιτών κατά το επόμενο διάστημα, ενώ μικρότερο ρόλο θα διαδραματίσουν η εκλογή Αρχιεπισκόπου -λόγω του σύντομου του "προεκλογικού" χρόνου -ο νέος Αρχιεπίσκοπος -δεν αναμένεται να διαθέτει το επικοινωνιακό εκτόπισμα του Μακαριστού-καθώς και άλλα ζητήματα (SIEMENS κλπ) για τον απλούστατο λόγο ότι οι πολίτες μάλλον έχουν προεξοφλήσει ό,τι αναμένεται να αποκαλυφθεί από περιπτώσεις ή εν δυνάμει περιπτώσεις διαφθοράς. Οπότε, η ΝΔ κινδυνεύει να μείνει στο αρνητικό στιγμιότυπο, χωρίς να διαθέτει για κάποιο διάστημα την πρωτοβουλία των κινήσεων στην επικοινωνιακή αρένα, όπου πιθανόν να λάμψουν άλλα - καινούρια - "άστρα" στο πολιτικό στερέωμα ακόμη και ως διάττοντες αστέρες.
Αν προσπαθήσουμε να κάνουμε μια καταγραφή των συνήθων επιλογών που διαθέτει ο Πρωθυπουργός, θα καταλήξουμε στα εξής: Πρόωρες εκλογές, ανασχηματισμός (σε όποια έκταση κι αν γίνει) και κοινωνική μηχανική. Τα δύο πρώτα ενδεχόμενα δεν ταιριάζουν στην περίσταση. Η προκήρυξη εκλογών σε αρνητικό κλίμα, λίγους μήνες μετά από την ανάδειξη της ΝΔ σε Κυβέρνηση, με γνωστή τη διαδικασία περί των εκλογικών νόμων (όπου σίγουρα θα αναδειχθεί το στοιχείο της σκοπιμότητας) και με Ευρωεκλογές (τουλάχιστον!) το 2009, φαντάζει μάλλον απίθανο ως σενάριο. Ο ανασχηματισμός θα αποτελέσει ομολογία αποτυχίας αναφορικά με τις -πρόσφατες κι αυτές- επιλογές του Πρωθυπουργού, γεγονός που μάλλον θα έχει αντανάκλαση στον ίδιο. Το τρίτο σενάριο, εκείνο όπου έχει ως αποτέλεσμα την ελεγχόμενη κοινωνική αντίδραση -και ονομάσαμε εδώ "κοινωνική μηχανική" - φαντάζει ως το πλέον κατάλληλο και άρα πιθανότερο επί του παρόντος. Η κυβέρνηση έχει τη δυνατότητα, δημοσιοποιώντας, επισήμως ή ανεπισήμως, σχέδια ή προθέσεις της επί ζητημάτων τα οποία κατά τεκμήριο θεωρούνται ως σημεία τριβής της "μεταρρυθμιστικής ατζέντας" κάθε κόμματος εξουσίας (ασφαλιστικό, παιδεία, Ολυμπιακή, καθεστώς δημοσίων υπαλλήλων κ.ά), να προκαλέσει ελεγχόμενη έξαρση κοινωνικών αντιδράσεων είτε εναντίον της είτε μεταξύ των διαφόρων κοινωνικών ομάδων. Η παθογένεια της ελληνικής πραγματικότητας (πολιτικής και κοινωνικής) είναι έτοιμη να δεχθεί παρόμοια μηνύματα να τα μετατρέψει σε συνθήματα δήθεν κοινωνικών διεκδικήσεων -ως άλλοθι απέναντι στη συνήθη απάθεια-και στη συνέχεια να επανέλθει στο σημείο από όπου ξεκίνησε, ευχαριστημένη που έκανε ακόμη ένα κύκλο γύρω από τον εαυτό της.

Technorati Tags: ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, ΣΥΡΙΖΑ

Η Αδράνεια ως Πολιτική Επιλογή

Επιμένοντας στην αδιαφορία μας να σχολιάσουμε έστω και ελάχιστα την τρέχουσα επικαιρότητα - όπως αυτή διαμορφώθηκε από την πλειοψηφία των ΜΜΕ το τελευταίο χρονικό διάστημα - θα επιχειρήσουμε την αποτύπωση σε αδρές γραμμές της κατάστασης που έχει διαμορφωθεί στο πολιτικό σκηνικό, εφόσον έκαναν την εμφάνισή τους αρκετές δημοσκοπήσεις και έχουμε πλέον αρκετά στοιχεία.
Οι κεντρικοί άξονες που διατρέχουν τη γενική πολιτική εικόνα παραμένουν αμετάβλητοι. Αυτή είναι μια πρώτη εκτίμηση, που ενισχύεται από το σύνολο των δημοσκοπικών δεδομένων, μολονότι το δυναμικό που περικλείουν ορισμένα εκ των γεγονότων παραπέμπουν σε μεταβολές, κατά κάποιους εκ των αναλυτών. Δεν θα συμφωνήσουμε με την άποψη αυτή, αλλά ας επισημάνουμε κάποια σημεία:
Ο κ. Καραμανλής παραμένει ο αδιαμφισβήτητος κυρίαρχος και κεντρικός πόλος του πολιτικού τοπίου. Όχι όμως και το κόμμα του. Πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι η απόσταση ανάμεσα στην αποδοχή του Πρωθυπουργού από την πλειοψηφία των πολιτών και στην αντίστοιχη αποδοχή που απολαμβάνει το κυβερνών κόμμα διαρκώς μεγεθύνεται. Διατηρείται η σχετική υπεροχή, σε πολιτικό κεφάλαιο, του κ. Καραμανλή αλλά είναι προφανές ότι αυτός καλείται να το δαπανά προκειμένου να προστατεύσει ή να ανατάξει τις αστοχίες του περιβάλλοντός και του κόμματός του. Αδυνατεί να το αξιοποιήσει προκειμένου να διατηρήσει στην επικαιρότητα στοιχεία του μεταρρυθμιστικού του προγράμματος με αποτέλεσμα να κινδυνεύει να φθάσει στην επόμενη προεκλογική περίοδο -τακτική ή έκτακτη- με την ίδια ατζέντα υποσχέσεων, άνευ αντικρίσματος. Η λαϊκή εντολή προς τον Πρωθυπουργό είναι ισχυρή. Ο ίδιος όμως τη διαχειρίζεται όχι για προώθηση των προγραμματικών του θέσεων αλλά για την κατ' επίφαση - ήτοι όχι θεσμικά αντιμετωπιζόμενη -ηθική κάθαρση, όπου και όποτε αυτό απαιτείται. Έχει εμπλακεί σε έναν φαύλο επικοινωνιακό κύκλο ο οποίος στηρίζεται στο σχήμα: ανάδειξη σκανδάλου-ή "σκανδάλου"-προσωποποίηση των ευθυνών-ή των "ευθυνών"-αποπομπή του στελέχους ή των στελεχών επί των οποίων ερρίφθη η λίθος του αναθέματος. Επαναλήφθηκε με επιτυχία στο παρελθόν, επαναλαμβάνεται και στο παρόν, θεωρούμε ότι άνευ αλλαγής στρατηγικής θα επαναληφθεί και στο μέλλον. Στον πυρήνα όμως αυτού του κύκλου βρίσκονται δύο μείζονα ζητήματα. Το ένα το περιγράψαμε ήδη. Πρόκειται για την ανούσια φθορά του πρωθυπουργικού προφίλ. Το άλλο ζήτημα αφορά στην διαρροή εξουσίας από θεσμικά κέντρα -όπως ο Πρωθυπουργός και η Κυβέρνηση - προς τα εξωθεσμικά -ΜΜΕ. Όταν τα ΜΜΕ αποφασίζουν πότε και ποιος υπουργός πρέπει να αποπεμφθεί, τότε δεν είναι ο Πρωθυπουργός εκείνος που αποφασίζει. Το ανάποδο σχήμα θα ήταν το αναμενόμενο. Ο Πρωθυπουργός να κρίνει τα στελέχη του και εκείνος να τα αποπέμπει εφόσον απαιτείται και κυρίως σε χρόνο που ο ίδιος -για τους όποιους δικούς του λόγους -θα κρίνει. Μέχρι στιγμής ο φαύλος αυτός κύκλος φαίνεται ότι δεν έχει αποτυπώσει τη φθορά του στο επικοινωνιακό προφίλ του κ. Καραμανλή παρά μόνον στο κόμμα του. Ενδεχομένως και υπό την προϋπόθεση ότι στην επόμενη εκλογική διαδικασία η ΝΔ φθάσει και πάλι χωρίς ουσιαστικό έργο να προβάλλει, αυτή η κατάσταση αποδειχθεί εξαιρετικά δυσμενής για τα εκλογικά ποσοστά του κυβερνώντος κόμματος.
Ο δεύτερος άξονας διέρχεται από το ΠΑΣΟΚ. Είναι σαφές - για όσους παρακολουθούν τις αναλύσεις μας εδώ και αρκετό καιρό πριν - ότι ο κ. Βενιζέλος το βράδυ των εκλογών της 16ης Σεπτεμβρίου δεν έκανε δήλωση υποβολής υποψηφιότητας για την αρχηγία του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Απλά έκανε δήλωση ίδρυσης ενός νέου κόμματος, εκκολαπτόμενου όμως στο εσωτερικό του ΠΑΣΟΚ. Αντίστοιχα, ο κ. Παπανδρέου, κεφαλαιοποιώντας την προνομιακή και άμεση - άνευ ανάγκης παρέμβασης οιουδήποτε κομματικού μηχανισμού-σχέση του με την κοινωνία, δεν διατήρησε την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ. Επιβεβαίωση την κεντρική και σημαίνουσα παρουσία του στην πολιτική σκηνή. Εν κατακλείδι, ουδείς επιθυμεί τη διατήρηση ενός κόμματος όπως είναι το ΠΑΣΟΚ σήμερα και θεωρούμε ότι το επικείμενο συνέδριο θα καταδείξει αυτήν την τάση. Ο πολιτικός χώρος που εκφράζει βεβαίως δεν θα παραμείνει "ορφανός". Ο κ. Παπανδρέου διαθέτει όλο το απαραίτητο δυναμικό ώστε πάνω στον ιστό του απαξιωμένου ΠΑΣΟΚ να δομήσει ένα καινούριο πολιτικό σχηματισμό. Οι δύο πολιτικοί άνδρες έχουν εμπλακεί σε ένα ιδιότυπο παίγνιο όπου ανταγωνίζονται στη διεκδίκηση του ίδιου -ή περίπου!- πολιτικού χώρου προσπαθώντας να αξιοποιήσουν τα κομμάτια του ίδιου κομματικού μηχανισμού. Το ρολόι του πολιτικού χρόνου όμως τρέχει και το ακριβές σημείο όπου θα σταματήσει δεν ελέγχεται από τους ίδιους αλλά από τον Πρωθυπουργό. Με απλά λόγια, όταν ο κ. Καραμανλής θα αποφασίσει να προκηρύξει εκλογές, ποιος εκ των Παπανδρέου-Βενιζέλο θα διαθέτει την πλέον ισχυρή -στο εκλογικό σώμα - εικόνα και κομματικό μόρφωμα;
Πριν βιαστείτε να απαντήσετε, η απάντηση έχει ήδη δοθεί. Νικητής θα είναι και πάλι ο δικομματισμός. Το σκηνικό του "πολιτικού θεάτρου" δεν έχει αλλάξει. Όλες οι μετρήσεις καταδεικνύουν ότι ναι μεν το συνολικό άθροισμα της εκλογικής δύναμης των δύο μεγάλων κομμάτων υπόκειται σε μεταβολές, όμως δεν αναδεικνύεται τρίτος πόλος -και στην κοινωνία αλλά και λόγω εκλογικού συστήματος - ο οποίος θα ήταν σε θέση όχι απλώς να εκφράσει τη διαμαρτυρία ή την απογοήτευση αλλά να προβάλλει μια εναλλακτικής πρόταση εξουσίας. Η ανάδειξη του κ. Τσίπρα στην ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ καθώς και οι ζυμώσει στο εσωτερικό του ΛΑΟΣ αναφορικά με μετακίνηση στελεχών ή και βουλευτών του προς τη ΝΔ υπογραμμίζει αυτό το γεγονός: ο δικομματισμός υπάρχει και δεν φαίνεται στο ορίζοντα καμία δύναμη να τον απειλεί ουσιαστικά. Σημασία στην πολιτική - όπως και σε άλλους τομείς της ζωής -δεν έχει ο λόγος που διατυπώνεις αλλά η θέση που καταλαμβάνεις.
Πραγματικά, η πλειοψηφία της ελληνικής κοινής γνώμης δε δείχνει διατεθειμένη να μετακινηθεί προς πλέον ευέλικτες πολιτικές επιλογές, αποδίδοντας πολιτική ισχύ σε μικρότερα κόμματα. Παραμένει αδρανές και αμετακίνητο, παρά τις σημαντικές μεταβολές που διέρχεται η υπόλοιπη Ευρώπη, ή για να το θέσουμε πιο "επικοινωνιακά" προτιμά Χριστόδουλο από Bill Gates. Η φιλολογία που αναπτύσσεται περί τρίτου πόλου, δεν είναι παρά ένα άλλοθι στο ριάλιτι που παρακολουθούμε νυχθημερόν.

Technorati Tags: ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, ΣΥΡΙΖΑ